İçeriğe atla

Dilhan Eryurt

Dilhan Eryurt
Bodrum Belediyesi önündeki heykeli
Doğum29 Kasım 1926(1926-11-29)
İzmir, Türkiye
Ölüm13 Eylül 2012 (85 yaşında)
Ankara, Türkiye
Ölüm sebebiKalp krizi
Defin yeriCebeci Asri Mezarlığı, Ankara
VatandaşlıkTürkiye
Mezun olduğu okul(lar)İstanbul Üniversitesi
Michigan Üniversitesi
Ankara Üniversitesi
ÖdüllerApollo Başarı Ödülü
TÜBİTAK Bilim Ödülü
Kariyeri
DalıAstrofizik (Helioloji
Çalıştığı kurumlarIndiana Üniversitesi
Goethe Link Gözlemevi
Goddard Uzay Uçuş Merkezi
Orta Doğu Teknik Üniversitesi
NASA
TezSome results of a spectroscopic study of the atmosphere of 31 Cygni (1959)
Doktora
danışmanı		Egbert Adriaan Kreiken[1]
Doktora öğrencileriAysel Ihrahim Karafistan[1]

Dilhan Eryurt (29 Kasım 1926, İzmir - 13 Eylül 2012, Ankara), Türk astrofizikçiydi. Araştırmaları ile Güneş'in ve yıldızların evrimi çalışmalarına katkıda bulunmuş bir bilim insanıdır.

1961-1973 yıllarında NASA'da görev alarak bu kurumdaki ilk Türk bilim insanı olan Eryurt, ODTÜ'de astrofizik anabilim dalını kurmuş ve 1988-1993 yıllarında ODTÜ Fen Edebiyat Fakültesi dekanlığını yürütmüştür. Çalışmaları, 1969 yılında Ay’a İniş Projesi'ne olan katkılarını temsil eden Apollo Ödülü ile, 1977 yılında ise TÜBİTAK Bilim Ödülü ile onurlandırılmıştır.

Yaşamı

29 Kasım 1926'da İzmir'de doğdu.[2] Babası, 1944'te Denizli milletvekili olarak TBMM'ye giren Abidin Ege'dir.

Babasının Yüksek Ziraat Mektebi kuruluşu nedeniyle bulunduğu İzmir'de dünyaya gelişinden kısa bir süre sonra ailesi önce İstanbul'a, birkaç yıl sonra da Ankara'ya taşınmıştı. İlköğrenimini Ankara'da tamamladıktan sonra Ankara Kız Lisesi'ne devam etti. Lise yıllarında matematiğe özel bir ilgisi vardı. Bu nedenle liseden mezuniyetinin ardından İstanbul Üniversitesi Yüksek Matematik ve Astronomi Bölümü'ne girdi. Astronomi merakı üniversite öğrenimi sırasında ortaya çıktı.[2]

1946 yılında İstanbul Üniversitesi Yüksek Matematik ve Astronomi Bölümü'nden mezun olduktan sonra Ankara Üniversitesi'nde astronomi bölümü açmak üzere görevlendirilen Tevfik Okyay Kabakçıoğlu'nun yanında iki yıl boyunca fahri asistanlık yaptı. Lisansüstü çalışmalarına bir süre Michigan Üniversitesi'nde devam etti ve 1953'te Ankara Üniversitesi Astrofizik Anabilim Dalı'nda doktorasını ve ardından doçentlik çalışmalarını tamamladı.

1959'da Uluslararası Atom Enerji Ajansı'nın bursuyla iki yıllığına Kanada'ya gitti. Deep River Atom Enerjisi Laboratuvarı'nda Alastair G. W. Cameron ile çalıştı. Hidrojen yıldızları üzerine çalıştı ve yıldızların yapı modelleri üzerine birçok başarılı program yazdı.[3] Ardından ABD'ye giderek önce Amerikan Soroptimist Federasyonu bursuyla ABD'de Indiana Üniversitesi'nde görev aldı. Üniversiteye bağlı Goethe Link Gözlemevi'nde yıldız modelleri yapmakla tanımış Prof. Dr. Marshall Wrubel ile çalıştı. Bu deneyimden sonra Ulusal Bilimler Akademisi bursunu alarak NASA'ya bağlı Goddard Uzay Araştırma Enstitüsü'nde görev aldı. Uzay uçuşlarıyla ilgili kuramsal araştırmalar yapan Goddard Uzay Araştırma Ensitütüsü'ndeki görevi sırasında kurumda çalışan tek kadın astronomdu.[2] Alastair G. W. Cameron ile güneşin yapısı, evrimi ve güneşten gelen nötrinoların hesaplanması üzerine araştırmalar yapan Dilhan Eryurt'un Goddard Enstitüsü'nde yaptığı çalışmalar, Güneş hakkında o zamana kadar yanlış bilinen bazı gerçekleri ortaya çıkardı. Güneş'in parlaklığının oluşumundan bu yana gittikçe artmadığını, geçmişte çok daha parlak ve sıcak olduğunu ortaya koydu. Çalışmaları o dönemde yeni başlayan uzay uçuşlarının gidişatını etkileyecek önemdeydi. Aya ilk iniş için yaptığı başarılı çalışmalar nedeniyle 1969'da Apollo Başarı Ödülü ile ödüllendirildi. Eryurt, Goddard Enstitüsü'nde iki yıllık çalışmasını tamamladıktan sonra kendisine yabancılara sıklıkla tanınmayan bir ayrıcalık gösterildi ve kıdemli araştırmacı olarak enstitüde çalışmaya devam etti.[4] Enstitü, kendisini yıldızların oluşumu ve gelişimi üzerine araştırmaları için yeni bilgiler edinmek üzere California Üniversitesi'ne gönderdi. Yıldızların evriminde kütlelerinin etkisi konusuyla ilgili olarak A.G.W. Cameron ile birlikte 1967'de yazdıkları bir makale astrofizikte çok atıf aldı.[5]

1968'de Türkiye'ye geldi. Ankara Üniversitesi Astrofizik Anabilim Dalında asistanlık yaptı. Egbert Adriaan Kreiken ile önce doktora, sonrasında doçentlik çalışmalarını tamamladı.[3] 1956'te yayımlanan doktora tezinin başlığı, “Some results of a spectroscopic study of the atmosphere of 31 Cygni” dir. 1961'de yayımlanan doçentlik tezinin başlığı ise “The density gradient in the atmosphere of the K-type component of the Cygni 31” dir. Bunlar Türkiye'de astrofizik alanında yapılan ilk yayınlar arasındadır.[5] ODTÜ'de bir yıl misafir profesör olarak görev yapan Eryurt, üniversitede astrofizik derslerini başlattı. Türkiye'deki astronomların fikir alışverişinin yetersizliğini görerek, Ulusal Astronomi Kongresi'ni kurmak adına çalışmalara başlattı ve TÜBİTAK'ın desteğiyle ilk Ulusal Astronomi Toplantısı'nı düzenledi.

1969-1973 arasında ODTÜ'deki görevine ara vererek NASA'da bilimsel araştırmalarını sürdürdü. 1973 yılında ODTÜ Fizik Bölümü'ne döndü ve astrofizik ana bilim dalını kurdu. 1977 yılında Tübitak Bilim Hizmet ve Teşvik Ödülü ile ödüllendirildi.[4][6] 1988'de altı ay kadar fizik bölümünün başkanlığını yürüttükten sonra beş yıl süreyle Fen Edebiyat Fakültesi dekanlığı yaptı. 1991 yılında ODTÜ'de bir yıldız gözlemevi kurulmasında rol oynadı. 1956 ile 2009 yılları arasında yayımlanmış 46'sı İngilizce, 13'ü Türkçe 59 yayını bulunan Eryurt,[5] 1993 yılında emekliye ayrıldı. 1997 yılında Türkiye Bilimler Akademisi'ne şeref üyesi seçildi.[7]

13 Eylül 2012'de geçirdiği bir kalp krizi sonucu Ankara'da ölmüştür.[8]

Eski Erzurum milletvekillerinden Sabahattin Eryurt'un eşidir.

Kaynakça

  1. ^ a b Mathematics Genealogy Project'te Dilhan Eryurt
  2. ^ a b c Akoğlu, Alp (Kasım 1997). "Astorfizikte Öncü Bir Türk Kadını Dilhan Eryurt" (PDF). Bilim ve Teknik, 360. 28 Haziran 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2012. 
  3. ^ a b Güner, Halime. "NASA'daki İlk Türk Kadını Dilhan Eryurt". Ya Da Eğitim Dergisi. 21 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2020. 
  4. ^ a b Unutmaz, İrfan. "Güneşin Evriminde Bir Tür Kadını: Prof. Dr. Dilhan Eryurt". Focus Dergisi. 1 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2012. 
  5. ^ a b c Bahadır, Osman (15 Ekim 2018). "Astrofizikte Öncü Dilhan Eryurt". sarkac.org. 21 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2020. 
  6. ^ "Prof. Dr. İlhan Eryurt". Türkiye Bilimler Akademisi. 27 Aralık 2007. 27 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2012. 
  7. ^ "TÜBA'ya yeni üye". Milliyet gazetesi. 15 Ocak 1997. 21 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2020. 
  8. ^ Krieklo, Gül (19 Kasım 2012). "NASA'daki ilk Türk bilim kadını sessizce veda etti". Sabah gazetesi. 27 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2020. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Astronomi</span> kökenleri, evrimleri, fiziksel ve kimyasal özellikleri ile gök cisimlerini açıklamaya çalışmak üzere gözleyen bilim dalı

Astronomi, gök bilimi ya da gökbilim gök cisimlerinin kökenlerini, evrimlerini, fiziksel ve kimyasal özelliklerini açıklamaya çalışan doğa bilimi dalıdır. Astronominin sınırlı ve özel bir alanı olan gök mekaniği ile karıştırılmaması gerekir. Astronomi daha açık bir deyişle, yörüngesel cisimleri ve Dünya atmosferinin dışında gerçekleşen, yıldızlar, gezegenler, kuyrukluyıldızlar, kutup ışıkları, gökadalar ve kozmik mikrodalga arkaalan ışınımı gibi gözlemlenebilir tüm olay ve olguları inceleyen bilim dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi</span>

Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Cumhuriyet döneminin ilk kurulan fakültesi Ankara Üniversitesi'nin mühendislik ve temel bilim alanlarındaki öncü kuruluşlarındandır. Kuruluşundan bu yana fakülte Türkiye'de bilim ve teknolojinin gelişmesinde, ülkenin kalkınmasında, çağdaş düzeyde temel ve uygulamalı araştırmalar yapılmasında önemli katkılarda bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Hubble Uzay Teleskobu</span> Uzay teleskobu

Hubble Uzay Teleskobu (HUT), ismi Amerikalı astronom Edwin Hubble'ın anısına verilmiş; Nisan 1990'da STS-31 Görevi esnasında Uzay Mekiği Discovery tarafından Dünya etrafındaki yörüngesine taşınmış bir uzay teleskobudur. İlk uzay teleskopu olmamasına rağmen, HUT en büyüklerindendir ve birçok üstün özelliğe sahiptir. Ayrıca hem hayati öneme sahip bir araştırma aracı olması hem de astronomi için etkili bir halkla ilişkiler unsuru olması nedeniyle çok tanınmıştır.

Hüseyin Akan, Ondokuz Mayıs Üniversitesi eski rektörü.

Feryal Özel, Türk astrofizikçi. Araştırma alanları karadelikler, nötron yıldızları ve teorik astrofizik üzerinedir. Akademik kariyeri Columbia, Harvard ve Princeton gibi ABD üniversitelerinde şekillenmiş, İsviçre'nin Cenevre kentindeki CERN'de ve Danimarka'daki Niels Bohr Enstitüsü'nde bulunmuş olan Özel, 2001'den beri NASA'da görev yapmaktadır. 2003 yılında dünyanın en tanınmış bilim insanları ile birlikte "Büyük Fikirler" listesine girmesiyle tanındı

Yılmaz Tokad, İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ), Elektrik Fakültesinin Zayıf Akım (elektronik) kolundan 1952 yılında Master derecesi ile mezun oldu. 1959'da Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Michigan State University (MSU)'da doktorasını tamamladı ve burada 1971 yılına kadar Elektrik Mühendisliği profesörü olarak kaldı.

TÜBİTAK Bilim Ödülü, 1966'dan beri her yıl, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından temel bilimler, mühendislik bilimleri, sağlık bilimleri ve sosyal bilimler dallarında uluslararası düzeyde üstün nitelikli çalışmalar gösteren Türk ya da çalışmalarını Türkiye'de yapan yabancı bilim insanlarına verilen ödüldür. Türkiye'de bilim dalında verilen en üst düzey ödül olarak kabul edilir. "Türk Nobelleri" olarak da adlandırılır.

Mustafa İlhan, Türk tıp profesörü.

Abdullah Kızılırmak, , Türk gökbilimci ve akademisyen.

<span class="mw-page-title-main">Zeki Aslan</span>

Zeki Aslan, Türk gökbilimci ve akademisyendir. Akdeniz Üniversitesi Fizik bölümü kurucusu ve TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi'nin ilk müdürüdür.

Marie Paris Pişmiş de Recillas asıl adıyla Mari Sukiasyan, Türkiye Ermenisi Meksikalı gök bilimci.

<span class="mw-page-title-main">Hakkı Ögelman</span> Türk astrofizikçi

Hakkı Boran Ögelman, Türk gökbilimci ve akademisyendir.

Ayşe Erzan, Türk fizikçi. İstatistiksel fizik alanında önemli çalışmalar yapmış bir bilim insanıdır. Başlıca çalışma konuları hal değişimleri, fraktaller, karmaşık sistemler ve sistem biyolojisidir.

Güneş fiziği, Güneş ile ilgili çalışmada uzmanlaşan astrofiziğin branşıdır. Sadece bize en yakın yıldız için mümkün olan detaylı ölçümlerle uğraşır. O teorik fizik,astrofizik,akışkanlar dinamiği içeren bilgisayar bilimi,manyetohidrodinamik,sismoloji,parçacık fiziği,atom fiziği,nükleer fizik,yıldız evrimi,uzay fiziği,spektroskopi,yayılıcı transfer,uygulamalı optik,sinyal işleme,bilgisayar görüntüsü,sayısal fizik,yıldız fiziği ve güneş astronomisi içeren plazma fiziği gibi birçok bilim dalıyla kesişir.

Tevfik Okyay Kabakçıoğlu, Türk astronom, matematikçi.

Mehmet Ali Alpar, Türk astrofizikçi ve Bilim Akademisi kurucu başkanı. Nötron yıldızları ve pulsarlar üzerine çalışır.

<span class="mw-page-title-main">Helen Sawyer Hogg</span> Amerikalı gökbilimci (1905 – 1993)

Helen Battles Sawyer Hogg, Kanada Nişanı sahibi küresel kümeler ve değişken yıldızlarla ilgili araştırmalara öncülük eden bir gökbilimciydi. Pek çok üniversitenin kadınlara bilimsel derece vermediği bir dönemde, birkaç astronomik örgütün ilk kadın başkanı ve dikkate değer bir bilim kadınıydı. Bilimsel savunuculuğu ve gazeteciliği Toronto Star ve Kanada Kraliyet Astronomi Cemiyeti Dergisi'ndeki astronomi sütunlarını içeriyordu. Altmış yıllık kariyeri boyunca "büyük bir bilimci ve nazik insan" olarak kabul edildi.

<span class="mw-page-title-main">Türk bilim kadınları</span>

Türkiye’de bilim alanında varlık gösteren kadınlar, ağırlıklı olarak üniversitelerde görev almaktadır. Kadın akademisyen sayısı 2002'de 26 bin 2 iken bu sayı 2020'de yaklaşık 3 kat artışla 76 bin 668'e çıkmıştır. 8 bin 889 kadın profesör, 6 bin 514 kadın doçent, 17 bin 698 kadın ise doktora öğretim üyesi unvanıyla akademisyen olarak görev yapmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">France A. Córdova</span>

France Anne-Dominic Córdova, Ulusal Bilim Vakfı'nın on dördüncü genel müdürü olan Amerikalı astrofizikçi ve yöneticidir. Daha önce, 2007'den 2012'ye kadar Purdue Üniversitesi'nin on birinci rektörü olarak görev yapmıştır. Günümüzde Science Philanthropy Alliance topluluğunun başkanlığını yürütmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Elisa Quintana</span>

Elisa Victoria Quintana, NASA Goddard Uzay Uçuş Merkezi'nde astronomi ve gezegen bilimi alanında çalışan bir bilim insanıdır. Ötegezegenlerin nasıl oluştuğuna ve tespit edilmelerine dair çalışmalar yapmaktadır. Dünya büyüklüğünde ve Güneş dışında başka bir yıldızın yaşanabilir bölgesinde olduğu keşfedilen ilk gezegen olan Kepler-186f, Elisa Quintana tarafından tespit edilmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.