Dilenci (film)

Dilenci

Accattone
"Dilenci" (Accattone) filminin özgün sinema afişi
Yönetmen	Pier Paolo Pasolini
Yapımcı	Alfredo Bini Cino Del Duca
Senarist	Pier Paolo Pasolini Sergio Citti (ek diyaloglar)
Hikâye (eser)	Pier Paolo Pasolini'nin Ragazzi di vita (1955) ve Una vita violenta (1959) adlı romanları
Oyuncular	Franco Citti Franca Pasut Silvana Corsini
Müzik	Johann Sebastian Bach Carlo Rustichelli (müzik direktörü)
Görüntü yönetmeni	Tonino Delli Colli
Sanat yönetmeni	Flavio Mogherini Gino Lazzari
Kurgu	Nino Baragli
Stüdyo	Arco Film
Dağıtıcı	Brandon Films
Cinsi	Sinema filmi
Türü	Dram, psikolojik dram
Renk	Siyah-beyaz
Yapım yılı	1961
Çıkış tarih(ler)i	31 Ağustos 1961, Venedik Film Festivali 20 Aralık 1967, Türkiye 4 Nisan 1968, ABD
Süre	120 dakika
Ülke	İtalya
Dil	İtalyanca
Diğer adları	Dilenci (Türkiye) The Procurer (İngiltere) Accattone - Wer nie sein Brot mit Tränen aß (Batı Almanya)

Dilenci,^[1][2] 1961 İtalya yapımı dramatik filmdir. Filmin özgün adı olan Accattone İtalyan argosunda da dilenci anlamına gelmektedir ve filmin başkahramanını tanımlamaktadır.

Film, İtalya'nın ayrıksı sinemacısı Pier Paolo Pasolini'nin ilk yönetmenlik denemesidir. Sinema endüstrisine geçmeden önce de ünlü bir şair ve yazar olan Pasolini aslında ilk kez 1954 yılında senaryo yazarak sinemaya başlamış, 1957'de de Federico Fellini'nin Cabiria'nın Geceleri filminin senaryosunu yazmıştı. "Dilenci"nin senaryosunu da kendi yayımladığı Ragazzi di vita (1955) ve Una vita violenta (1959) adlı romanlarından uyarlayarak bizzat kendisi yazmıştır. Film tıpkı bu romanlarda olduğu gibi fahişeler, muhabbet tellalları ve hırsızların dünyasını anlatmaktadır. II. Dünya Savaşı'nın harap ettiği Roma'da sokaklarda yaşayan ve suç dünyasının bir parçası olmuş kırsal kökenli yoksul ve cahil insanların öyküsünü anlatan Pasolini, kendisini İtalyan Yeni Gerçekçiliği sinema akımının uzağında görse de bazı eleştirmenler bu filmi 'ikinci yeni gerçekçi' bir film olarak nitelendirmişlerdir.^[3] Pasolini'nin başkahramanını neredeyse modern bir azîz olarak sunması skandal olarak görülmüştü.

Siyah-beyaz görüntülerini Tonino Delli Colli'nin çektiği "Accattone"nin müzik direktörü Carlo Rustichelli'dir ve filmde ağırlıklı olarak Johann Sebastian Bach'ın bestelerine yer verilmiştir. Çekimler sırasında henüz bir amatör olan başrol oyuncusu Franco Citti, daha sonra profesyonelliğe geçmiş ve ilerleyen yıllarda Pasolini'nin birçok filminde daha rol almış, neredeyse onun fetiş aktörü haline gelmişti. Filmde dilenci rolünü oynayan Citti 1963'te en iyi yabancı oyuncu dalında BAFTA ödülüne aday gösterilmişti.^[2] O tarihte henüz genç bir şair olan geleceğin ünlü yönetmeni Bernardo Bertolucci de filmde Pasolini'nin yönetmen yardımcılığını yapmıştı.

İlk gösterimi 31 Ağustos 1961'de Venedik Film Festivali'nde yapılan film Türkiye'de ilk kez 20 Aralık 1967'de Türk Sinematek Derneği'nde gösterime girmişti.^[4] Bundan bir yıl sonra da ABD'de seyirci önüne çıktı.^[2]

Film, 2008 yılında İtalya Kültürel Miras Bakanlığı'nın "1942-1978 yılları arasında ülkenin kolektif hafızasını değiştiren" 100 filmden oluşan "Kurtarılması Gereken 100 İtalyan Filmi" listesine dahil edildi.

Filmin toplum dışı anti kahramanı, "Dilenci" lakaplı Vittorio Cataldi (Franco Citti), Roma'nın arka sokaklarındaki kısıtlı küçük dünyasında debelenip duran yitik, zavallı, sıradan, bencil ve asalak bir adamdır. Evli ve iki çocuğu olmasına rağmen Maddalena (Silvana Corsini) adında bir fahişeyle birlikte yaşar ve onun sırtından geçinir. Maddalena bir gece 'iş'teyken, eskiden kendisini pazarlayan muhabbet tellalları tarafından kaçırılarak ölesiye dövülünce adalete başvurur, ancak fahişelik suçundan kendisi hapse atılır. Gelir kaynağını kaybeden "dilenci" de bu kez gerçekten dilenmek zorunda kalır. Bir ara karısına dönmeye çalışır ama kayınbiraderi tarafından dövülerek kovulur. Gerçek ve dürüst bir işte çalışmayı da dener ama sürdüremez. Tembel bünyesi buna hiç de alışık değildir.^[1]

Bu sırada karşısına çıkan saf bir kız olan Stella (Franca Pasut) ile tanışır. Amacı onu da Maddalena gibi fahişeliğe iterek sırtından geçinmek ve eski asalak yaşantısına geri dönmektir. Kimsesiz ve yoksul bir kız olan Stella, terkedilme korkusuyla (belki de Vittorio'ya aşık da olmuştur) çaresizce Vittorio'nun önerisini kabul etmek zorunda kalır ama cesaret edip bir türlü 'müşteri' avına çıkamaz. Ancak bir kez sokaklardaki diğer fahişeler tarafından Vittorio'yla birlikte görülmüşlerdir. Bir gece yapılan polis baskınında sokaktan toplanan fahişelerden biri kapatıldığı hapishanede karşılaştığı Maddalena'ya, Vittorio'nun kendisine yeni bir fahişe bulduğunu gammazlar. Kıskançlık krizine giren Maddalena da Vittorio'nun kadın satıcılığı yaptığını polise ihbar eder.

Polis Vittorio'nun peşine düşer. Umudu tükenen "Dilenci" son çare olarak iki arkadaşıyla birlikte güpegündüz hırsızlık yapmaya karar verir, fakat çete küçük soygunlarını tam olarak gerçekleştiremeden polis tarafından basılır. Arkadaşları hemen yakalanırken Vittorio oradaki bir motosikleti gasp ederek polisten kaçmaya çalışır. Ancak sokağın köşesini süratle döner dönmez feci bir kaza yapar. Kanlar içerisinde ve ağır yaralı bir halde kaldırım kenarında kıvrılmış yatarken aldığı şekil adeta İsa'nın çarmıha gerildiği pozisyonu andırır. Bu sırada polislerle birlikte kaza yerine koşan elleri kelepçelenmiş diğer hırsız ıstavroz çıkartır ama bunu da yanlış (tersten) yapar. "Dilenci" bir bakıma bu boş hayattan kurtulmuş olduğuna dair birkaç kelime sarf ettikten sonra oracıkta can verir. Ölmeden birkaç gün önce de, arka plânda Johann Sebastian Bach'ın müziğinin işitildiği gerçeküstücü ve hüzünlü bir rüya sahnesinde kendi ölümünü ve cenaze merasimini görmüştür.^[5]

Film ahlâk sorunları olan insanlara sempatiyle yaklaştığı ve kutsal değerleri 'kirlettiği' gerekçesiyle İtalya'da tartışma yaratmıştı. Ayrıca filmin Yeni Gerçekçilik akımını yeniden canlandırmaya çalıştığı da ileri sürülmüştü. Gerçekten de Pasolini'nin bu ilk filmi, tıpkı bundan sonra çekeceği bazı filmlerindeki gibi, söz konusu akımın kimi tarz ve özelliklerini barındırmaktadır. Bu özelliklerden bazıları profesyonel olmayan oyuncuların kullanılması, stüdyo dışındaki çekimlere ağırlık verilmesi, belgesel filmleri andıran katı görüntüler vb.şeklinde sıralanabilir. Ancak bir Marksist olmasına rağmen Pasolini bu filmde sosyal bir eleştiri yapmadığı gibi yoksul proleterden yana da çıkmaz, tersine yoksul muhitin kırsal kökenli eğitimsiz ve mesleksiz insanlarının yaşam tarzlarını Kapitalizm'in tüketimi teşvik edici kalıpları tarafından henüz kirletilmemiş oldukları için adeta kutsar. Bir ateist olduğunu her fırsatta dile getirmiş olan Pasolini varoluşçu bir biçimde de olsa olaylara oldukça 'dindar' bir perspektiften bakması, filmin başkahramanını neredeyse modern bir azîz olarak sunması bir skandal olarak görülmüştü.

Pasolini, ilk filmi olan "Dilenci"de bazı teknik aksaklıklar sergilemekle birlikte sinemaya edebiyat dünyasından geldiği ve o yıllarda İtalya'da çok tanınmış bir şair ve yazar olduğu için filmin bu teknik eksikliklerini, güçlü edebi yönüyle tamamlamıştı. Bu nedenle herhangi bir politik mesaj vermeyen ve toplumsal bir eleştiri de getirmeyen film, "bir şairin gözünden çaresizlik ve umutsuzluğun ifadesi" olarak değerlendirilmişti. Pasolini filminde karakterlerin umutsuz yaşamlarını ve içinde bulundukları kasvetli çevreyi soğukkanlı bir gerçekçilikle betimlerken asla onları kınamaz, yargılamaz ya da suçlamaz. Örneğin bir grup muhabbet tellalının sırf eğlence olsun diye zavallı bir fahişeyi öldüresiye dövmelerini, parasız kalan Vittorio'nun sokakta oynayan kendi küçük oğlunun boynundaki künyeyi çalmasını ve bunun gibi birçok olayı serinkanlılıkla perdeye aktarırken hiçbir zaman duygularına kapılmaz.

Filmin tepki çeken ögelerinden kutsal değerleri 'kirletme' örneklerine gelince: "Dilenci"nin pazarladığı ilk fahişesinin adı Maddalena dır. Bu İncil'de anlatıldığı gibi, önce bir fahişeyken sonradan İsa'nin takipçisi olan Mary Magdalena'yı (Mecdelli Meryem) anımsatmaktadır. İsa nasıl Mecdelli Meryem'de Tanrı'dan bir iz gördüyse, Pasolini de aynı şekilde bir kadın tellalında benzer bir kutsal gizem bulur.^[6]

Pasolini'nin bu ilk filminde çalıştığı oyuncuların tamamı amatördü. Bunların içinden sadece başrol oyuncusu Franco Citti, bu filmden sonra profesyonelliğe geçerek yönetmenin birçok filminde daha rol almış, neredeyse onun fetiş aktörü haline gelmişti. Sylvana Corsini de ertesi yıl Pasolini'nin Mamma Roma adlı filminde bir kez daha gözükmüştü.^[6]

Filmin ana video formatlarında çıkan ilk versiyonları şunlardır:

• IMDb'de Dilenci
• Allrovi.com'da "Accattone" 12 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Filmin çeşitli afişleri 30 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.