İçeriğe atla

Dil emperyalizmi

Dil emperyalizmi, baskın bir dilin diğer dillere kıyasla toplumlar ve ülkeler üzerinde hakim olmasıdır. Bu tek taraflı dil dayatması emperyalizm sayesinde gerçekleşir ve milletlerin kimliklerini zayıflatmak için kullanılan bir sömürü şeklidir.

Dil emperyalizmi, gücün bir göstergesi olarak kabul edilir. Dil ile birlikte baskın kültür unsurları da transfer edilir. Mekânsal açıdan, yerel diller Avrasya'da resmi devlet dili işlevinde kullanılırken, "Dünyanın Geri Kalanı"nda yalnızca yerli olmayan emperyal Avrupa dilleri kullanılmaktadır.[1] Başka bir deyişle dil emperyalizmi, ulus devletlerin bir dili, bir toplum veya ülkeyi ayrıştırma veya yok etme amacıyla bir araç olarak kullanmasıdır.[2]

Tanım

Dil emperyalizmi, egemen/baskıcı dile ve bu dili konuşanlara fayda sağlayan ve güç veren bir dilsel ayrımcılık biçimidir. Dilbilimciler Heath Rose ve John Conama tarafından özetlendiği gibi, Dr. Phillipson dilbilimsel emperyalizmin tanımlayıcı özelliklerinin şunlar olduğunu savunmaktadır:[3][4]

  1. Bir dilcilik biçimi olarak, ırkçılık ve cinsiyetçilik ile benzer çizgide baskın dili diğerine tercih etme şeklinde tezahür eder.
  2. Baskın dile daha fazla kaynak ve altyapı verilir, yapısal olarak tezahür eden bir fikir olur.
  3. İdeolojik olarak, baskın dil biçiminin diğerlerinden daha prestijli olduğuna dair inançlar teşvik edilir. Bu fikirler hegemoniktir ve içselleştirilir; "normal" olarak doğallaştırılır.
  4. Kültür, eğitim, medya ve siyasi emperyalizmle iç içedir.
  5. Egemen dili kullananlar ile kullanmayanlar arasında adaletsizliğe ve eşitsizliğe neden olan sömürücü bir öz ortaya çıkar.

Dil emperyalizmine yol açan belirli politikaların niyetlerini belirlemek kolay olmasa da, bazı akademisyenler, diğer dillerin toplumdilbilimsel, sosyolojik, psikolojik, politik ve eğitimsel zararlarının farkına varıldıktan sonra emperyalist uygulamaların devam edip etmediğini gözlemleyerek niyetin kanıtlanabileceğine inanmaktadır.[5][6][7]

Kaynakça

  1. ^ Kamusella, Tomasz (2020). "Global Language Politics: Eurasia versus the Rest". Journal of Nationalism, Memory & Language Politics. 14 (2): 118-151. doi:10.2478/jnmlp-2020-0008. hdl:10023/21315. 
  2. ^ "İMPARATORLUKTAN KÜRESELLEŞMEYE DİL VE İKTİDAR". Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 31 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2024. 
  3. ^ Conama, John Bosco; Rose, Heath (1 Ağustos 2018). "Linguistic imperialism: still a valid construct in relation to language policy for Irish Sign Language". Language Policy (İngilizce). 17 (3): 385-404. doi:10.1007/s10993-017-9446-2. ISSN 1573-1863. 
  4. ^ Phillipson, Robert (2012). "Imperialism and Colonialism". Bernard Spolsky (Ed.). www.forskningsdatabasen.dk. Cambridge Handbook of Language Policy. ss. 203-225. doi:10.1017/CBO9780511979026.013. ISBN 9780511979026. 18 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2024. 
  5. ^ Skutnabb-Kangas, T. (2016). "Linguicism". scholar.google.com. 31 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2019. 
  6. ^ Skutnabb-Kangas, Tove (1 Şubat 2000). Linguistic Genocide in Education--or Worldwide Diversity and Human Rights? (İngilizce). Routledge. ISBN 9781135662363. 
  7. ^ Skutnabb-Kangas, Tove; Dunbar, Bob; Peoples, Gáldu-Resource Centre for the Rights of Indigenous (2010). Indigenous children's education as linguistic genocide and a crime against humanity? : a global view (PDF) (İngilizce). Guovdageiadnu / Kautokeino, Norway : Gáldu - Resource Centre for the Rights of Indigenous Peoples. ISBN 9788281440494. 31 Ocak 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Noam Chomsky</span> Amerikalı filozof ve dil bilimci

Avram Noam Chomsky (,

<span class="mw-page-title-main">İngilizce</span> Batı Cermen dili

İngilizce (

<span class="mw-page-title-main">Ermenice</span> Hint-Avrupa dili

Ermenice, Ermeniler tarafından kullanılan Hint-Avrupa dil ailesinden bir dildir. Kendi alfabesi ve Doğu Ermenicesi ve Batı Ermenicesi olarak iki lehçesi vardır. Doğu Ermenicesi Ermenistan'ın resmî dilidir. Türkiye'de ve Ermeni diasporasında çoğunlukla Batı Ermenicesi kullanılır. Hint-Avrupa dil ailesi'nin bağımsız bir alt grubudur.

<span class="mw-page-title-main">Soykırım</span> bir insan topluluğunu ulusal, dinsel ve benzeri sebeplerle yok etme

Soykırım, jenosit veya genosit ; ırk, canlı türü, siyasal görüş, din, sosyal durum veya başka herhangi bir ayırıcı özellikleri ile diğerlerinden ayırt edilebilen bir topluluk veya toplulukların bireylerinin, çıkâr amacıyla, bir plan çerçevesinde ve yok edilmeleri niyetiyle girişilen eylem ve sonuçlar bütünüdür. Tam tanımı, soykırım üzerinde çalışan akademisyenler arasında değişiklik gösterse de 1948'de Birleşmiş Milletler Soykırım Suçunun Engellenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi'nde (SSECS) hukuksal bir tanımı bulunmaktadır. Sözleşmenin 2. maddesi, soykırımı şu şekilde tanımlamaktadır: "Ulusal, etnik, ırksal ve dinsel bir grubun bütününün ya da bir bölümünün yok edilmesi niyetiyle girişilen şu hareketlerden herhangi biridir: Topluluğun üyelerinin öldürülmesi, topluluğun üyelerine ciddi bedensel ya da zihinsel hasar verilmesi, topluluğun yaşam koşullarının topluluğun bütününe ya da bir kısmına getireceği fiziksel yıkım hesaplanarak kasıtlı olarak bozulması, topluluk içinde yeni doğumları engelleyecek yöntemlerin uygulanması, topluluktaki çocukların zorla bir gruptan alınıp bir diğerine verilmesi."

<span class="mw-page-title-main">Etnik temizlik</span> bir etnik gruba mensup insanların zorla yerinden edilmesini amaçlayan değişik siyasal politikalar

Etnik temizlik, bir etnik gruba mensup insanların zorla yerinden edilmesini amaçlayan değişik siyasal politikaları ifade eder. Genellikle, zorla göç ettirme, belirli bir nüfusun yerini değiştirme gibi uygulamaların sonucunda ortaya çıkar. Bu terim, etnosid ve jenosid ile yakından ilişkilidir.

<span class="mw-page-title-main">Türk halkları</span> Türk etnik gurupları

Türk halkları veya Türkî halklar, Avrasya'da geniş bir coğrafyada dağınık olarak yaşayan ve çeşitli Türk dillerini konuşan etnik Türk gruplarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Süryaniler</span> Sami kökenli etnik grup

Süryaniler, Mezopotamyalı Sâmî kökenli bir etnik gruptur. Baskın bir diaspora nüfusuna sahip olan halk, ikamet ettikleri ülkelerdeki birincil dillerin yanı sıra Neo-Aramice veya Süryanice konuşur. Bazen kendilerini ''Asurlu", "Arami" veya "Keldânî" olarak isimlendirirler ve tarihleri Dünya'nın en eski medeniyetlerinden biri olarak görülen Asur İmparatorluğu'na ve Kuzey Levant'daki Aramilere dayanır. Süryaniler, İngilizcede de Asurlular ile aynı anlamı taşıyan kelimeyle ifade edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Farslar</span> Çoğunlukla İranda yaşayan halk

Farslar, Persler veya Osmanlıcadaki tabirle Âcemler, çoğunlukla İran'da yaşayan İranî bir halktır.

<span class="mw-page-title-main">İşaret dili</span> anlamı iletmek için el ile iletişimi ve beden dilini kullanan dil

İşaret dilleri anlamı karşı tarafa iletmek için görsel kanalı kullanan dillere verilen addır. El işaretlerinin (manual) yanında el dışı işaretler (non-manual) ile ifade edilirler. İşaret dilleri kendilerine ait kelime dağarcığı ve dilbilgisel yapısı olan doğal dillerdir. Evrensel olmamakla beraber, işaret dilleri arasında çarpıcı benzerlikler de bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Hint-İranlılar</span>

Hint-İranlılar ya da kendi tarihsel adlandırmaları ile Arya veya Aryanlar Hint-Avrupa dil ailesinin önemli bir kolu olan, Hint-İran dillerinin, MÖ 3. binyılın ikinci yarısından sonra, Avrasya'nın geniş ve önemli bölgelerinde yayılmasına sebep olmuş olan bir grup Hint-Avrupa Halkıydı, zamansal süreçte İran ve Hint-Aryan halkları olarak bilinen, iki ayrı alt gruba bölündüler.

Psikodilbilim veya ruhdilbilim, psikolojik süreçlerle dilsel etkenler arasındaki iletişimi çalışan disiplindir. Bu disiplin başat olarak dilin nasıl işlendiği, zihin ve beyinde nasıl temsillendiği ile ilgilenir; yani, insanların dili edinmesini, kullanmasını, anlamasını ve üretmesini sağlayan psikolojik ve nörobiyolojik faktörlerle...

Türkiye'deki azınlıklar, etnik ve dinî azınlıklar olarak ikiye ayrılmaktadır. Türkiye birçok etnik grubu barındıran bir ülkedir. Nüfus sayımlarında 1965'ten bu yana etnik köken sorulmadığı için bir etnik kümenin nüfusunun ne kadar olduğunun tam olarak tespiti yapılamamaktadır. Bazı kişi ve gruplar tahminler yapsalar da genelde objektif kalmayı başaramamaktadırlar. Osmanlı İmparatorluğu gibi geniş topraklara yayılan ve yüzlerce yıl hüküm süren bir imparatorluğun 20. yüzyıl başında çöküşü sonrasında, imparatorluğun çeşitlilik gösteren demografik mirası içinden bazı etnik gruplar Türkiye'de yaşamaya devam etmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Amerikan emperyalizmi</span> Amerikan siyasi, ekonomik, medya ve kültürel etkisinin genişlemesi

Amerikan emperyalizmi terimi, Amerikan siyasi, ekonomik, kültürel, medya ve askeri etkisinin Amerika Birleşik Devletleri sınırlarının ötesine yayılmasıdır. Bu terim ilk kez Meksika-Amerika Savaşı sırasında, 1846 yılında kullanılmıştır. Yorumcuya bağlı olarak, doğrudan askeri fetih yoluyla emperyalizmi içerebilir; gambot diplomasisi; eşit olmayan antlaşmalar; tercih edilen grupların sübvansiyonu; Rejim değişikliği; veya özel şirketler yoluyla ekonomik nüfuz, ardından söz konusu çıkarlar tehdit edildiğinde potansiyel olarak diplomatik veya zorlayıcı müdahale olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Kızılderili soykırımları</span> Kuzey Amerika, Orta Amerika, Güney Amerika ve Karayiplerdeki Kızılderili halklarının soykırımı

Kızılderili soykırımları, Kristof Kolomb'un 1492'de Amerika Kıtası'na ulaşmasından sonraki beş asır boyunca Avrupalılar tarafından kıtanın yerlileri olan Kızılderililere karşı yapılan soykırımlardır.

<span class="mw-page-title-main">Kültür emperyalizmi</span>

Kültür emperyalizmi, bir ülkenin kendi kültürel değerlerini ve ideolojisini başka bir ülkenin halkına benimsetmesidir.

Türkiye'de Kürtlere yönelik insan hakları ihlâlleri, Türkiye'de yaşayan Kürtlere karşı işlenmiş olan insan hakkı ihlallerini incelemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Dil ölümü</span>

Dil biliminde dil ölümü, bir dilin son ana dili konuşucusu yitirildiğinde meydana gelir. Buna ek olarak, dilin yok olması, ikinci dil konuşucuları da içinde olmak üzere dilin artık bilinmemesidir. Dil ayrımcılığı, bir dilin doğal veya politik nedenlerden dolayı ölümü; seyrek olarak da glottofaji, küçük bir dilin büyük bir dil tarafından özümsenmesi, eritilmesi veya değiştirilmesi başka benzer terimler arasında yer almaktadır.

Bilişsel dilbilim, dili anlama, dil üretimi ve dil ediniminin bilişsel yönleriyle ilgilenen bir bilişsel bilim dalıdır. Bilişsel dilbilimin ana araştırma alanları arasında doğal dillerde kategorizasyon, sözdizimi ve anlambilim arasındaki arayüz, dilin deneyim ve algıdaki temeli ve dil ile düşünce arasındaki ilişki yer almaktadır. Dilin bilişle nasıl etkileşime girdiğini, dilin düşünceleri nasıl oluşturduğunu ve dilin zaman içindeki ortak zihniyetteki değişime paralel olarak evrimini açıklar.

Feminist teoride, heteroataerkillik veya cisheteroataerkillik, cis erkeklerin ve heteroseksüellerin, cis dişilerin ve diğer cinsel yönelimlerin ve cinsiyet kimliklerinin üzerinde yetkiye sahip olduğu sosyopolitik bir sistemdir. Bu terim, kadınlara yönelik ayrımcılıkla LGBTQ bireylere yönelik ayrımcılığın aynı cinsiyetçi sosyal ilkeden kaynaklandığını vurgular.

Yerli halkların soykırımı veya yerleşimci soykırımı, yerleşimci sömürgeciliği sürecinde yerli halk topluluklarının yok edilmesidir. Patrick Wolfe'a göre yerli nüfusun soykırımı özellikle yerleşimci sömürgecilik vakalarında muhtemeldir, bazı akademisyenler yerleşimci sömürgeciliğin doğası gereği soykırımcı olduğunu savunurken diğerleri soykırım teriminin geçerli olmadığını savunmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.