İçeriğe atla

Dikran Çuhacıyan

Dikran Çuhacıyan
DoğumՏիգրան Չուխաճեան
1837
İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm11 Mart 1898
İzmir, Osmanlı İmparatorluğu
MeslekBesteci, orkestra şefi

Dikran Çuhacıyan (Ermenice: Տիգրան Չուխաճեան, 1837, İstanbul - 11 Mart 1898, İzmir), Osmanlı Ermenisi besteci ve orkestra şefidir. Osmanlı İmparatorluğu'nda opera ve operetin öncüsüdür.

Hayatı

Çuhacıyan, öğrenimine Manzoni'den aldığı piyano dersleri ile başladı ve 22 yaşında Hasköy Mahalle Tiyatrosu'nun müzik işleri sorumlusu oldu. Çok geçmeden 14 Aralık 1861'de açılan Şark Tiyatrosu için sahne müzikleri bestelemeye başladı. Ertesi yılın mart ayında ise "Şark Musiki Cemiyeti" anlamına gelen "Kınar Arevelyan" adlı derneği kurdu. Sahne müzikleri ve operet türünde yazdığı müziklerle ün kazanan besteci, babası tarafından öğrenim görmek üzere 1862-1866 yılları arasında Milano Konservatuvarı'na gönderildi. İstanbul'a dönüşünde; bestelediği orkestra ve koro parçaları ile marşları, Şark Tiyatrosu'nda kendisi yönetti.

Çuhacıyan'ın Boğaziçi eseri

Temmuz 1874'te Beyoğlu Haçopulo Geçidi'nde Adam'ın Konser Salonu'nda 30 kişilik bir opera topluluğu kurdu. Bu girişimi özellikle Güllü Agop tarafından tepkiyle karşılandı.[1] Çuhacıyan, Yeğyazar Melikyan adlı varlıklı birinden maddi destek sağlayınca Osmanlı Opera Kumpanyası'nı kurdu.[2] Dikran Kalemciyan ile birlikte Ramazan ayında, Beyazıt'taki askeri misafirhanede yerli ve yabancı eser temsillerine başlamıştır. İlk olarak Çuhacıyan'ın Mekteb Ustası ve Şair Evlenmesi temsil edildi.

Osmanlı Opera Kumpanyası'nın kullandığı Beyazıt'taki Askeri Misafirhane'nin 1875 yılında tadilata girmesinden sonra Çuhacıyan, 40.000 frank karşılığı Fransız Tiyatrosu'nu kiralayarak 11 Ocak 1876 tarihinde Leblebici Horhor Ağa adlı eserini sahneye koydu. En ünlü eseri olarak bilinen Leblebici Horhor Ağa'nın sahnelenmesinden kısa süre sonra kumpanyanın yaşadığı sıkıntılı günler neticesinde Çuhacıyan kumpanyanın yönetimini devretti. Aralık 1878'de aynı toplulukla Edirne’ye giderek kendi eserlerini yönetti. Bu dönemde Rus Çarı II. Aleksandr tarafından "San Stanislas" nişanına layık görüldü.[3] Daha sonra imzalanan Ayastefanos Antlaşması’nın şerefine İstanbul’da düzenlenen törenin ardından gerçekleşen konserde kendi eserlerini yönetti ve Padişah II. Abdülhamid tarafından da ödüllendirildi.

1890 yılında yazdığı Zemire adlı eseri bir yıl sonra İstanbul'daki bir Fransız tiyatrosu olan Concordia Tiyatrosu’nda Bennati Topluluğu tarafından sahnelendi. Bu temsilden sonra besteci bir süreliğine Fransa’ya gitti. Kendisine hami ve mali destek olacak bir zengin ile çalışacak olsa da, hamisinin aniden ölümüyle ortada kaldı. Bir yıl kaldığı Fransa'da sıkıntılı günler yaşadıkdan sonra 1892’de Türkiye'ye döndü. 1898'e kadar İstanbul'da Çuhacıyan, Padişah II. Abdülhamid için Hamidiye Marşı'nı besteleyerek Malûmat ’ ta yayımladı. Fakat Çuhacıyan kanser illetine yakalanmıştı ve bu hastalık nüksedince tedavi için Paris'e tekrar geri dönmeye karar verdi. Paris yolculuğu için İzmir’e giden Dikran Çuhacıyan, bu kentte iken, 21 Mart 1898’de kanser hastalığına yenilerek İzmir’de hayatını kaybetti. Cenazesi İzmir Ermeni Mezarlığı’na gömüldü.

Eserleri

Kaynakça

  1. ^ Türkiye'ye Müzikli Sahne Sanatlarının Girişi, Dikran Çuhacıyan Öncesi ve Sonrası. 2006. s. 52. 22 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2020. 
  2. ^ Karadağlı, Özgecan. Türkiye’ye Müzikli Sahne Sanatlarının Girişi Dikran Çuhacıyan Öncesi ve Sonrası. s. 53. 22 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2020. 
  3. ^ Karadağlı, Özgecan. Türkiye’ye Müzikli Sahne Sanatlarının Girişi Dikran Çuhacıyan Öncesi ve Sonrası. İstanbul: Unpublished Master's Thesis, 2003. s. 56. 22 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2020. 
  4. ^ VIAF Virtual International Authority dosyası 70010984 no.lu madde. Online:[1] 13 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  • And, Metin (2016) Türk Tiyatro Tarihi: Başlangıcından 1983'e]], İstanbul: İletişim Yayınları ISBN 9750515080 ve 9789750515088
  • Haybedhran (ed) (1964), Hayrenapaghts hntiounner, Erivan, Ermenistan (Ermenice) - Cécilia Proudian tarafından toplanan eserlerden.
  • Tahmizian, Nikogho (1999) Tigran Tchoukhajian: life and work Pasadena (California): Drazark Publishing, (Ermenice)

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Dikran Çuhacıyan ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Güllü Agop</span> Osmanlı tiyatrocu (1830-1898)

Agop Vartovyan, Osmanlı dönemi tiyatro oyuncusu ve yönetmeni ve Türk tiyatrosunun kurucularındandır.

İrma Felekyan veya bilinen adıyla Toto Karaca, Ermeni asıllı Türk operet, tiyatro ve sinema oyuncusu.

<span class="mw-page-title-main">Mardiros Mınakyan</span> Osmanlı Ermenisi tiyatro yönetmeni

Mardiros Mınakyan, Osmanlı Ermenisi tiyatro oyuncusu ve yönetmeni. Türk tiyatrosunun doğuş ve gelişme evrelerindeki katkılarıyla Batılı anlamda tiyatronun yerleşmesinde önemli rol oynamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Operet</span>

Operet, olayları gülünç ve toplumsal, siyasal yergi öğeleri içererek anlatan müzikal sahne oyunudur.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı Dram Kumpanyası</span>

Osmanlı Dram Kumpanyası, 19. yüzyıl sonunda İstanbul'da kurulmuş, tiyatro topluluğu.

Osmanlı Tiyatrosu veya Tiyatro-i Osmani, Güllü Agop'un Gedikpaşa Tiyatrosu'nda kurduğu ve adı bu yapıyla özdeşleşmiş tiyatro topluluğudur. Repertuvarlarında Türkçe ve Ermenice olmak üzere iki dilli oyunlar sergileyen ekip 1870 yılından itibaren genellikle Türkçe oyunlar sergilemişlerdir. Batı edebiyatından Türkçeye çevrilmiş eserler ilk defa burada temsil edilmişlerdir. 1870'te Güllü Agop'a, on yıllık müzikli ve suflörsüz oyunlar dışında Türkçe oyun oynatma tekel imtiyazı Sadrazam Âli Paşa'nın desteği ile verildi, böylece Güllü Agop rakipsiz kaldı.Güllü Agop'a verilen bu imtiyaz, hicri takvimle 15 sefer 1287 ve 16 Mart 1870 tarihli Şûra-i Devlet Umumî tezkeresi ve şartname metni Başbakanlık Arşivi Şura-yı Devlet Belgeleri 777 numaradadır.

Millî Osmanlı Operet Kumpanyası, 1910 yılında kurulan operet topluluğu. Küçük Benliyan tarafından kurulan topluluk Beyoğlu'ndaki Odeon Tiyatrosu'nda sahne almış ancak bir süre sonra mali sıkıntılar sebebiyle Osmanlı Tiyatrosu'yla iş birliğine gitmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Gedikpaşa Tiyatrosu</span> İstanbulun Gedikpaşa semtinde 1859’da inşa edildiği düşünülen 1884’te yıktırılmış tiyatro

Gedikpaşa Tiyatrosu, İstanbul'un Gedikpaşa semtinde 1859'da inşa edildiği düşünülen 1884'te yıktırılmış tiyatrodur. Osmanlı İmparatorluğu'nda tiyatronun doğuş ve gelişiminde önemli bir yer kaplamaktadır.

Şark Tiyatrosu, Tanzimat döneminde İstanbul'da kurulmuş bir tiyatro topluluğu.

<i>Leblebici Horhor</i> 1923 filmi

Leblebici Horhor, 1923 yılında Muhsin Ertuğrul tarafından çekilmiştir. Bu filmin uyarlandığı orijinal metni, 1875'te bestelenen, ilk defa İstanbul'da 11 Ocak 1876'da sahnelenen, librettosu Takvor Nalyan'a, müziği Dikran Çuhacıyan'a ait olan Leblebici Horhor Ağa operetidir.

Leblebici Horhor Ağa, 1916 yapımı konulu ilk Türk filmi olarak başlamış ancak yarıda kalmıştır. İlk Türk filmi konusunda Himmet Ağa'nın İzdivacı ile kıyaslanmaktadır. Nijat Özön çekimlerde Fuat Uzkınay'ın hiç bulunmadığını iddia eder.

<span class="mw-page-title-main">Cemal Sahir</span> Türk operet sanatçısı, oyun yazarı

Cemal Sahir tenor, rejisör ve oyun yazarı. Türkiye'nin Avrupa'da eğitim görmüş ilk operet sanatçısıdır.

<span class="mw-page-title-main">Yeranuhi Karakaşyan</span> Osmanlı Ermenisi tiyatro oyuncusu

Yeranuhi Karakaşyan, Osmanlı Ermenisi tiyatro oyuncusu.

Ermeni operası, Ermenistan'daki veya Ermeni bestecilere ait opera sanatıdır. Ermeni opera geleneğinin kurucusu İstanbul'da doğmuş ve Verdi'nin büyük bir hayranına dönüştüğü Milano'da müzik eğitimi almış Dikran Çuhacıyan'dır. Siyasi ve müziksel anlamda milliyetçi olan Çuhacıyan, Batı ve Ermeni etkilerini çalışmalarında birleştirmiştir. Arshak Erkrord adlı operası ilk Ermeni operası sayılır. 1868'de yazılmış olsa da gösterimi için 1945 yılına kadar beklemesi gerekmiştir. Librettosu Tovmas Terziyan tarafından yazılıp 4. yy kralı Arşak'ın hayatından esinlenmiştir. Çuhacıyan'ın diğer eserleri Gogol'un aynı adlı eserine dayanan Arifi hardahutyune, Türkçe yazılıp İstanbul'da gösterilen Kyose Kyohva, Ledebidj ve Indianadır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de opera</span>

Türkiye'de opera faaliyeti devlet tarafından 1940'larda başlatılmıştır. Halen de büyük oranda Devlet Opera ve Balesi tarafından yürütülmektedir. Türkiye coğrafyasında ise 18. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'na gelen yabancı kumpanyalar ile başlar.

<span class="mw-page-title-main">Leblebici Horhor Ağa</span> ilk Türk operetlerinden biri

Leblebici Horhor Ağa, 1875'te bestelenen, ilk defa İstanbul'da 11 Ocak 1876'da sahnelenen üç perdelik operet. ilk Türkçe operetlerdendir. Librettosu Takvor Nalyan'a, müziği Dikran Çuhacıyan’a aittir. İstanbul’da yaşanmış gerçek bir aşk hikayesini konu alır.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı İmparatorluğu'nda sahne sanatları</span> Osmanlı Devleti bünyesindeki tiyatro, sinema, müzik, dans, opera, gölge oyunu gibi sahnede icra edilen sanat türlerinin genel adı

Osmanlı'da sahne sanatları, Osmanlı Devleti bünyesindeki tiyatro, sinema, müzik, dans, opera, gölge oyunu gibi sahnede icra edilen sanat türlerinin genel adıdır. 18. yüzyıla kadar kukla, meddahlık, Karagöz ve Hacivat ve ortaoyunu gibi geleneksel Türk tiyatrosu olarak adlandırılan sahne sanatları egemendir. 18. yüzyılda başlayan batılılaşma çabaları ile çağdaş anlamdaki tiyatro, opera ve daha sonra sinema sergilenmeye başlanmıştır.

Gohar Gasparyan, Ermeni-Mısırlı opera şarkıcısı.

<i>Leblebici Horhor Ağa</i> (film, 1934) Filmde mirasyedi Hurşit beyin, Horhor adlı bir leblebicinin kızı Fadime’nin aşk öyküsü işlenmektedir. Film, orijinal metni 1875’te bestelenen, librettosu Takvor Nalyan’a, müziği Dikran Çuhacıyan’a ait Leblebici Horhor Ağa operetinden

Leblebici Horhor Ağa, 1934 yılında Muhsin Ertuğrul tarafından güldürü (komedi) janrında beyaz-siyah sesli olarak çekilen film.

<span class="mw-page-title-main">Vahan Şahinyan</span> Osmanlı Ermenisi tiyatro oyuncusu, tenor ve rejisör

Vahan Şahinyan Osmanlı Ermenisi tiyatro oyuncusu, tenor, rejisör ve operet sanatçısı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.