İçeriğe atla

Dijital vatandaşlık

Dijital vatandaşlık (siber vatandaşlık veya e-vatandaşlık), kişilerin çevrimiçi ortamlardaki hak, görevi ve sorumluluklarının farkında olması, internet teknolojilerini bu farkındalıkla kullanması ve toplum işlerine çevrimiçi olarak katılma becerisidir.

2000'li yılların başında ortaya çıkmış bir kavramdır. Dijital vatandaşlığın temel ilkesi, günlük hayatta yapılmayan davranışların internet ortamlarında da yapılmamasıdır.[1] Dijital vatandaş olma; dijital okuryazarlık, çevrimiçi güvenlik, özel ve halka açık bilgilerin ayırt edebilmek gibi becerilere sahip olmayı gerektirir[2]

Kavramın ortaya çıkışı ve tanımlar

Dijital vatandaşlık kavramı ilk kez ABD’deki Arizona State Üniversitesinde siyaset bilimci olan Karen Mossberger ve arkadaşlarının yazdığı Dijital Vatandaşlık: İnternet, Toplum ve Katılım adlı kitapta tanımlanmıştır.[3] Kitapta dijital vatandaşlık, “teknoloji kullanım becerilerine sahip bireylerin, bu ortamı sorumluluk sahibi bir şekilde ve kuralların farkında olarak kullanması” şeklinde tanımlanır.

ABD'li bir biyoloji öğretmeni olan Mike Ribble'ın, Okullarda Dijital Vatandaşlık (2007)adlı kitabı dijital vatandaşlık konusunda başvurulan ilk kaynaklardandır ve Ribble kitapta dijital vatandaşlığı, "uygun, sorumlu ve güçlendirilmiş teknoloji kullanımı normlarının sürekli olarak geliştirilmesi" olarak tanımlamıştır.[4]

Avrupa Konseyi'nin hazırladığı Dijital Vatandaşlık Eğitim El Kitabı'nda (2019) dijital vatandaş, "geliştirdiği çok çeşitli yetkinlikler sayesinde çevrimiçi ve çevrimdışı topluluklara aktif, olumlu ve sorumlu bir şekilde katılabilen kişi" şeklinde tanımlanmıştır.[5] Dijital vatandaşlık ve katılım; yaratma, tüketme, paylaşma, oyun oynama, sosyalleşme, araştırma, iletişim kurma, öğrenme ve çalışmaya kadar geniş bir yelpazedeki faaliyetleri içerir.

Dijital vatandaşlık eğitimi

Dijital vatandaşlık ve 9 boyutu

Eğitimci Michael Ribble, "Okullarda Dijital Vatandaşlık: Tüm Öğrencilerin Bilmesi Gereken Dokuz Unsur" (2007) adlı kitabında okullarda öğrencilere dijital teknolojileri sorumlu ve etkin biçime kullanmayı öğretmek üzere dijital vatandaşlığı oluşturan 9 unsuru incelemiştir. Bunlar: Dijital erişim, dijital ticaret, dijital iletişim, dijital okuryazarlık, dijital etik, dijital kanun, dijital hak ve sorumluluklar, dijital sağlık ve dijital güvenliktir.

Dijital erişim

Bireylerin teknoloji okuryazarlığı doğrultusunda dijital platformlara erişebilmesi ve bunu sağlayan teknolojik araçları kullanma becerisidir. Vatandaşlar erişim konusunda farklı cihazları ve işletim sistemlerini de aktif kullanabilmeli ve teknolojik farklılıklara kolay adapte olabilmelidirler.

Dijital ticaret

Ticari işlemlerin de dijital ortamlara taşınması ile birlikte bireylerin alım satım, alışveriş gibi harcama ve gelirlerini doğru ve güvenilir kaynaklardan sağlamaları gerekmektedir. Sipariş vermek, para transferi yapmak, banka işlemlerini gerçekleştirebilmek gibi işlemleri bilinçli ve doğru bir şekilde gerçekleştirebilmeleridir. Dolandırıcılık, fidye gibi kötü niyetli tuzaklardan kendilerini ve maddi kaynaklarını koruyabilmelidirler.[6]

Dijital iletişim

Web 2.0 teknolojileri ile birlikte insanlar, çevrimiçi ortamlarda paylaşım yapma, yorum ekleme, diğer insanlar ile sohbet edebilme imkanı bulmuşlardır. Dijital iletişim, bu etkileşim içerisinde bireylerin birbirlerine karşı saygılı olması, iletişim kurulan kişilerle gerçek hayatta nasıl hitap edilmesi gerekiyorsa, aynı iletişimi bu ortamlarda da sağlamasıdır.[7]

Dijital okuryazarlık

Dijital okuryazarlık, çevrimiçi araçlardan bilgi edinirken bu bilgileri güvenilir kaynak süzgecinden geçirmeyi,[8] bilgi kirliliği ile mücadele etmeyi ifade eder.

Dijital etik

Dijital etik, İnternet ortamında etik değerler çerçevesinde, başkalarına saygı ve empati göstererek davranılmasını ifada eder.

Dijital kanun

Dijital kanun, internet kullanımının getirdiği hukuksal düzenlemeleri ve suç olabilecek internet ihlallerinin vatandaşlar tarafından bilinmesi ve dikkat edilmesidir. Siber suçlar gibi suçların yanı sıra sosyal medya ortamlarında, zorbalık, ifade özgürlüğü ihlali, şantaj, itibar zedeleme gibi suçların da kanun önünde cezai yaptırımlarının bulunduğunun bilinmesi ve bu konuda diğerlerinin bilinçlenmesi bir dijital vatandaşın görevidir.

Dijital hak ve sorumluluklar

Dijital vatandaşların, dijital kanunda bilinmesi gereken tüm hukuki boyutların, bireylerin kendileri ve sevdikleri için uygulaması ve sorumluluk bilinci ile hareket etmeleridir.[9] Örneğin bir bireyin şahit olduğu ihlalleri, ilgili resmî kurumlara belgeli ve kanıtlı bir şekilde şikayet etmesi. dijital sorumluluğudur.

Dijital sağlık

Bilgisayar, akıllı telefon gibi internet erişimi sağlayan cihazların kullanımına bağlı olarak ortaya çıkabilecek fiziksel ve ruhsal sağlık sorunlarının farkında olarak, bu sorunlara önlem alarak cihazların kullanımıdır.

Dijital güvenlik

Dijital güvenlik, internet kullanırken, bir program indirirken, bir bilgiye erişmeye çalışırken veya bir paylaşım yaparken kişisel bilgilerin çalınması gibi güvenlik sorunlarına neden olabilecek davranışlardan kaçınma ile ilgili boyuttur. teknoloji ve bilgisayar okuryazarlığı gerektiren bir beceridir.

Kaynakça

  1. ^ Çubukçu, A. & Bayzan, Ş. (2013), Türkiye’de Dijital Vatandaşlık Algısı ve Bu Algıyı İnternetin Bilinçli, Güvenli ve Etkin Kullanımı ile Artırma Yöntemleri.
  2. ^ "Dijital Vatandaşlık". 29 (1). Türk Kütüphaneciliği. 2015. 11 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
  3. ^ İnan, Süleyman (13 Aralık 2021). "Dijital vatandaşlık". Hürriyet. 13 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2023. 
  4. ^ "Digital Citizenship Consulting - Education, Technology Support". Digital Citizenship (İngilizce). 29 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2023. 
  5. ^ Richardson, Janice; Milovidov, Elizabeth (2019). Digital citizenship education handbook: being online, well-being online, rights online. Europarat. Strasbourg: Council of Europe. ISBN 978-92-871-8734-5. 
  6. ^ Aldemir, C. & Avşar, M. (2020), Pandemi Döneminde Dijital Vatandaşlık Uygulamaları.
  7. ^ Elçi, A. C. ve Sarı, M. (2016). Bilişim Teknolojileri ve Yazılım Dersinde Dijital Vatandaşlık: Bir Ölçek Geliştirme Çalışması.
  8. ^ Türk, Mehmet; Türk, Sezai. "Dijital çağ OKURYAZARLIĞI BAĞLAMINDA YENİ MEDYA BECERİLERİ k(1).pdf" (İngilizce). 6 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2021. 
  9. ^ Yalçınkaya, B. & Cibaroğlu, M. O. (2019), Dijital Vatandaşlık Algısının İncelenmesi: Ampirik Bir Değerlendirme

İlgili Araştırma Makaleleri

Yeni medya, bilgisayarların işlem gücü olmadan oluşturulamayacak veya kullanılamayacak olan ortamlara denir. Genellikle dijital olup kullanıcısına veya hedef kitlesine etkileşim olanağı sağlar.

Sosyal bilgiler; tarih, coğrafya ve siyaset bilimi dahil olmak üzere, sosyal bilimler ve beşeri bilimlerin bir arada bulunduğu disiplinler arası bir konudur. Sosyal bilgiler, ilk olarak yirminci yüzyılın başında, Amerikalı eğitimciler tarafından kullanılmış bir terimdir. Sosyal bilgilerin; özellikle de yüksek öğretim düzeyindeki amaçlarından birisi, benzersiz metotlar ve özel konsantrasyon odaklarıyla, sosyal sorunlar ve bu sorunların daha derin analizleri için, birkaç farklı disiplin ve akademik araçların paylaşılarak, birbirleriyle iletişim kurmaları ve tutarlı bir konu alanı oluşturmalarını sağlamaktır. Ayrıca sosyal bilgiler; öğrencilerin, çeşitli demokratik bir topluma, bilgili ve sorumluluk sahibi bireyler olarak katılmaları için eğitmeyi amaçlamaktadır. Sosyal bilgiler içeriği, değerleri ve gerekçeli görüşleri geliştirmek için gerekli arka plan bilgisini sağlamaktadır. Aynı zamanda bu alanın amacı, yurttaşlık yeterliliği sağlamaktır.

<span class="mw-page-title-main">İnternet kültürü</span>

İnternet kültürü, sık ve aktif internet kullanıcıları arasında gelişen ve sürdürülen, özellikle internet üzerinden birbirleriyle iletişim kuran çevrimiçi toplulukların üyeleri tarafından oluşturulan bir tür yarı yeraltı kültürüdür. Bu kültür, etkisi bilgisayar ekranları aracılığı ve bilgi ve iletişim teknolojileriyle, özellikle de internet tarafından aracılık edilen bir kültürdür.

<span class="mw-page-title-main">Sosyal medya</span> İnsanların kendi aralarında bilgi veya düşünce paylaştığı sanal topluluk ve ağlar

Sosyal medya, kullanıcıların internette aradığı, kullandığı ve içerik ürettiği interaktif iletişim platformdur. Geleneksel medya’dan Web 2.0’ın kullanılmaya başlamasıyla, tek yönlü içerik paylaşımından, çift taraflı içerik alışverişine erişim sağlanılan medya iletişimidir. Sosyal ağlar, insanların birbiriyle içerik ve bilgi paylaşmasını sağlayan İnternet siteleri ve uygulamalar sayesinde, herkes aradığı, ilgilendiği içeriklere ulaşabilmektedir. Küçük gruplar arasında gerçekleşen diyaloglar ve paylaşımlar giderek, kullanıcı bazlı içerik üretimini giderek arttırmakta, amatör içerikleri dijital dünyada birer değere dönüştürmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Siber zorbalık</span> Sanal alemde insanlara herhangi bir zarar verme eylemi

Siber zorbalık, bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanarak bir birey ya da gruba yapılan teknik ya da ilişkisel tarzda zarar verme davranışlarıdır. Bir bireyin bir başkasını kasıtlı olarak rahatsız etmesi, kötü davranmak ya da dalga geçmek için dijital iletişim araçlarını, akıllı telefonları ya da diğer elektronik aygıtları kullanması ve bunu tekrar etmesidir.

Bilişim suçu veya bilgisayar suçu terimi bir bilgisayar ve bilgisayar ağı kullanılarak işlenen herhangi bir suçu ifade etmek için kullanılır. Bilgisayar, bir suçun işlenmesinde kullanılmış olabileceği gibi bir suçun hedefi de olabilir. Siber suçlar şu biçimde tanımlanır: Bireylere veya birey gruplarına yönelik, mağdurun onurunu zedelemeye veya mağdura fiziksel veya zihinsel olarak doğrudan veya dolaylı olarak zarar verme suçu kastı ile İnternet ve cep telefonu (SMS/MMS) gibi çağdaş iletişim araçları kullanarak zarar verme amaçlı saldırıların yapılmasıdır. Bu tür suçlar bir ulusun güvenlik ve ekonomik bütünlüğüne yönelik bir tehdit de oluşturabilir. Bu tür suçlarda ortaya çıkan görünüm, özellikle yazılım CD' lerinin şifrelerinin kırılması, telif hakları ihlalleri, çocuk pornografisi ve çocukların diğer biçimlerde istismarı konularında başlıca görünüm yüksek kazanç elde etme isteğidir. Mahrem bilgilerin kaybedilmesi veya yasaya aykırı olarak elde edilmesi durumlarında özel yaşamın gizliliğinin ihlali suçu ortaya çıkar.

<span class="mw-page-title-main">Siber savaş</span>

Siber savaş, bir devletin, başka bir devletin bilgisayar sistemlerine veya ağlarına hasar vermek ya da kesinti yaratmak üzere gerçekleştirilen sızma faaliyetleridir.

<span class="mw-page-title-main">Dijital yerli</span>

Dijital yerli teknoloji ile doğar doğmaz tanışan, internetin kurdu olarak yetişen, bilgisayar ve teknolojilerini anadili gibi bilen yöneten ve kullanan bir sınıftır. Çevrimiçi sosyal ağları hayatının merkezine oturtmuş, işlerini internetin ve teknolojinin getirdiği avantajları kullanarak basit yöntemlerle halleden, bazı insanların anlamakta güçlük çektiği terimler kullanan, yani çağımıza doğmuş neslin her bir bireyine denir. Dijital yerliler günümüz teknolojileri ile hayata başlamış, hayatının merkezinde çevrimiçi ortamların ve yeni teknolojilerin yer aldığı tüm günlük işlerini teknoloji ile yürüten 21. yüzyıl çocuklarından ve gençlerinden oluşmaktadır. Çağımızın bir getirisi olarak günümüz toplumunun büyük çoğunluğunu oluşturan dijital yerliler diğer bir bakış açısıyla da kuşak çatışmasını temsil etmektedir. yani dijital yerliler ve dijital göçmenlerin çatışması diyebiliriz. Dijital yerli kavramı 1980 sonrası gündeme gelmiş, internetin dünyada yaygınlaşmasıyla birlikte 21. yüzyılın neslini kapsayan bir tabir halini almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Dijital göçmen</span>

Dijital göçmen, analog dünyada doğmuş, teknolojik kültür ile sonradan karşılaşmış ve ona ayak uydurmaya çalışan nesli ifade etmektedir. Başka bir deyişle, “dijital göçmenlik, yirmili yaş ve sonrasında teknoloji, internet ve web ile tanışan, teknolojik araçların kullanımı ve teknoloji tabanlı öğrenmede güçlükler veya çeşitli uyum sorunlarıyla karşılaşabilen teknoloji okuryazarlığı düşük bireyleri ifade eder”. Ayrıca 1980 yılından önce doğmuş insanlar içinde bu ifade kullanılabilir. 1980 sonrası doğmuş insanlarsa dijital yerli olarak adlandırılmaktadır.

Dijital okuryazarlık akıllı telefonlar, tabletler, dizüstü bilgisayarlar ve masaüstü bilgisayarlar gibi ağ cihazları aracılığı ile bilgiyi bulma, anlama, analiz etme, üretme ve paylaşabilme becerilerini ifade eder. Dijital okuryazarlık bilgisayar okur yazarlığı veya dijital becerilerden farklıdır.

<span class="mw-page-title-main">Dijital pazarlama</span>

Dijital pazarlama, elektronik bir cihaz veya internet kullanan tüm pazarlama çabalarını kapsar. Ürün veya hizmetlerin elektronik ortamda çevrimiçi şekilde tanıtılmasını sağlar.

<span class="mw-page-title-main">Dijital Binyıl Telif Hakkı Yasası</span>

Dijital Binyıl Telif Hakkı Yasası Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü'nün (WIPO) iki 1996 antlaşmasını uygulayan bir 1998 ABD telif hakkı yasadır. Telif hakkıyla korunan eserlere erişimi kontrol etmeye yönelik önlemleri atlatmayı amaçlayan teknoloji, cihaz veya hizmetlerin üretimini ve dağıtımını kriminalize eder. Ayrıca, gerçek bir telif hakkı ihlali olup olmadığına bakılmaksızın, bir erişim kontrolünü atlatma eylemini de suçlamaktadır. Buna ek olarak, DMCA İnternet üzerinde telif hakkı ihlali cezalarını artırır. 12 Ekim 1998'de Amerika Birleşik Devletleri Senatosu'nda oybirliği ile kabul edildi ve Başkan Bill Clinton tarafından 28 Ekim 1998'de kanunla imzalandı, DMCA değiştirildi ABD Yasası'nın 17. maddesi Amerika Birleşik Devletleri Kanunu telif hakkı ihlali için çevrimiçi hizmet sağlayıcılarının telif hakkı ihlali sorumluluğunu sınırlar.

<span class="mw-page-title-main">Hacktivizm</span> politik bir gündemi veya sosyal değişimi teşvik etmek için yapılan bilgisayar korsanlığı

Hacktivizm, "hack" ve "aktivizm" kelimelerinin birleşiminden türetilmiş bir terim olup, dijital araçlar ve bilgisayar korsanlığı yöntemleri kullanarak politik veya sosyal bir amacı desteklemek için gerçekleştirilen eylemlere denir. Hacktivistler, siber uzayı protesto, ifade özgürlüğü, bilgiye erişim ve sosyal adalet gibi konularda bir araç olarak kullanır.

Dijital bölünme, dijital çağdan yararlanabilenler ile yararlanamayanlar arasındaki uçurumu ifade etmektedir. İnternet'e ve diğer bilgi ve iletişim teknolojilerine erişimi olmayan kişiler, dijital bilgi edinemedikleri, çevrimiçi alışveriş yapamadıkları, demokratik olarak katılamadıkları veya becerilerini öğrenip bunları sunamadıkları için dezavantajlı duruma düşeceklerdir. Bu erişime sahip olmayan kişilere bilgisayar ve ilgili hizmetleri veren programlar sunulmuştur.

Dijital dönüşüm, toplumsal ve sektörel ihtiyaçlara dijital teknolojilerin entegrasyonuyla çözüm bulmanın ve buna bağlı olarak iş akışlarının ve kültürün gelişmesi ve değişmesi sürecini tanımlayan bir kavramdır. Yaratıcılığı ve inovasyonu merkeze alan dijital dönüşüm, geleneksel metodlardan daha verimli sonuçlar elde etmek için ortaya çıkmıştır. Dijital Dönüşüm, insan ve çevre odağında, teknolojinin sosyolojiyle etkileşiminden ortaya çıkan “yaratıcı yıkımla”, toplumsal olarak yeni bir yönetim, üretim ve yaşam sürecine değişerek dönüşümü olarak da ifade edilebilir.

Terim, "Dijital doğan " kavramından uyarlanmıştır. Dijital doğan kavramı, John Palfrey ve Urs Gasser'in, 2008 tarihli kitabı olan "Born Digital" ile popüler hale gelmiştir. Dijital doğan, insanlara atıfta bulunarak, akıllı telefonlar, sosyal medya ve neredeyse kesintisiz Wi-Fi ağları gibi teknolojilerle büyüyen bireylerin bir tanımıdır.

Çevrimiçi öğrenme topluluğu, akran öğrenmesini kolaylaştırarak üyelerinin herhangi bir alandaki öğrenme gereksinimlerini gidermelerini destek olan internet üzerindeki dijital topluluklardır.

<span class="mw-page-title-main">Siyaset okuryazarlığı</span>

Siyaset Okuryazarlığı, bireylerin siyaseti değerlendirebilmesine imkân veren temel bilgileri, bazı becerileri ve bu yöndeki yetenekleri anlatır

<span class="mw-page-title-main">Kütüphaneci</span> bir kütüphanede profesyonel olarak çalışan ve genellikle kütüphanecilik eğitimi almış kişi, kütüphanede bilgi hizmeti veren kişi

Kütüphaneci, üniversitelerin bilgi ve belge yönetimi bölümünden mezun olup kütüphanelerde çalışan personellerdir. "Bilgi uzmanı", "bilgi profesyoneli", "kütüphane personeli", "kütüphane uzmanı", "kütüphane öğretmeni" ve "bilgi yöneticisi" gibi unvanlarla da adlandırılır.

Hedeflenmiş reklamcılık, belirli bir hedef kitleye yönelik olarak özelleştirilmiş reklam mesajlarını sunma sürecidir. Bu yaklaşım, reklamları geniş bir kitleye yaymak yerine, belirli demografik, ilgi alanları, davranışlar veya diğer ölçütler temelinde seçilen bireylerle daha doğrudan ve kişisel bir şekilde iletişim kurmayı amaçlar. Hedeflenmiş reklamcılık, genellikle çevrimiçi ortamlarda uygulanır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.