İçeriğe atla

Dijital haklar yönetimi

Dijital haklar yönetimi (İngilizce: Digital rights management kısaca DRM), dijital medyaların (film, müzik, oyun gibi) günümüzde çok kolay bir şekilde kopyalanabilir olması sebebiyle lisans haklarını kontrol etmek amacıyla geliştirilmiş erişim kontrol sistemleri için kullanılan genel isim.

Dijital çağa uyum sağlamak için eser sahiplerinin haklarının korunması amacıyla DRM sistemleri geliştirilmektedir.[1] Genellikle donanım üreticileri, oyun ve yazılım şirketleri, müzik şirketleri ve yayımcılar tarafından satış sonrasında korsanla mücadele etmek için kullanılmaktadır. Bununla birlikte güvenli veri aktarımı için de kullanımı mevcuttur.

Son zamanlarda, bu sistemler çeşitli nedenlerden dolayı tepki çekmektedir. Bunun en önemli nedenlerinden biri de genellikle bu tür kısıtlamalardan çoğunlukla ilgili medyayı yasal yollarla temin eden kullanıcıların etkilenmesi ve buna rağmen korsanın önüne geçmekteki başarısızlıktır. Bu başarısızlık karşısında DRM kullanımından vazgeçmeyen firmalar kullanıcılar tarafından eleştirilmektedir. Bu konu hakkında Free Software Foundation tarafından yürütülen Defective By Design hareketi DRM sistemlerine karşı çalışmalar yürütmektedir.

Bazı kullanıcılar, satın aldıkları medyayı; internete bağlı cihazı olmadan kullanamaması, bilgisayarının işletim sisteminin yeniden kurulumundan ve donanım değişiminden sonra medyanın yeniden kullanımının engellenmesi, oyun konsolları (örn. PS3 ve Xbox 360) ve çeşitli medya oynatıcılardaki (örn. iPod) kısıtlama ve uyumsuzluklar ile karşılaştıklarından dolayı kopya korumasını delen yama veya programları kullanabilmektedir.

Kaynakça

  1. ^ "Intellectual Property Rights and Digital Rights Management Systems" (PDF). European Commission. 2004. 1 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Şubat 2024.  41. harf sırasında bulunan |başlık= parametresi line feed character içeriyor (yardım)

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Özgür yazılım</span> belirli kullanıcı kullanım, kopyalama, değiştirme, yeniden dağıtma özgürlüğünün (değiştirilmiş dahil) mevcut olduğu yazılım

Özgür yazılım, kullanıcısına yazılımı herhangi bir amaç için çalıştırma, inceleme, değiştirme ve dağıtma özgürlükleri tanıyan yazılım türüdür. Tersi, özel mülk yazılımdır.

<span class="mw-page-title-main">Sunucu (bilişim)</span> bilgisayar ağlarında, diğer ağ bileşenlerinin (kullanıcıların) erişebileceği, kullanımına ve/veya paylaşımına açık kaynakları barındıran bilgisayar birimi

Sunucu, bilişim alanında "istemci" denilen diğer program ve cihazlara çeşitli işlevler sunan bilgisayar donanımları veya yazılımlarıdır. Bu mimariye istemci-sunucu modeli denir. Sunucular, istemciler arasında veri veya kaynak paylaşımı, bir istemci için hesaplama yapma gibi çeşitli işlevleri yerine getirebilirler. Bu işlevlere genellikle "servis" veya "hizmet" denir. Tek bir sunucu çok sayıda istemciye hizmet verebilir, tek bir istemci de çok sayıda sunucudan hizmet alabilir. İstemci ve sunucu aynı cihaz üzerinde çalışabileceği gibi, istemci ağ üzerinden farklı bir cihazdaki sunucuya da bağlanabilir. Tipik sunucular arasında veritabanı sunucuları, dosya sunucuları, e-posta sunucuları, yazdırma sunucuları, web sunucuları, oyun sunucuları ve uygulama sunucuları sayılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Yazılım</span> bilgisayarın somut olmayan çalıştırılabilir bileşeni

Yazılım, değişik ve çeşitli görevler yapma amaçlı tasarlanmış elektronik aygıtların birbirleriyle haberleşebilmesini ve uyumunu sağlayarak görevlerini ya da kullanılabilirliklerini geliştirmeye yarayan makine komutlarıdır.

CoreMedia AG, 1996 yılında kurulan, Dijital Haklar Yönetimi ve Kurumsal İçerik Yönetimi sistemleri için dünyada lider olan bir standart yazılım sunucusudur.

<span class="mw-page-title-main">Korsan ürün</span> korsan yazılım

Warez ya da korsan ürün, telif yasaları çiğnenerek ticareti yapılan telif hakkı saklı materyaller. Bu tanım, genelde arkadaşlar arasındaki peer-to-peer dosya paylaşımları veya özel sunucular sayesinde büyük grupların dosya paylaşımlarından çok; telif hakkına sahip materyallerin, organize gruplar tarafından yasa dışı yayınlarını tanımlar. Telifli ürünlerin kopyalanmasını, çoğaltılmasını ve dağıtımını yapan kişilere korsan, yapılan işe korsancılık denmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Müzik Enstrümanları Dijital Arabirimi</span>

Müzik Enstrümanları Dijital Arabirimi ya da kısaca MIDI, elektronik müzik aletleri ve bilgisayarlar arasında gerçek zamanlı veri alışverişini sağlayan, endüstri standardı haline gelmiş yaygın bir iletişim protokolü.

<span class="mw-page-title-main">Optik disk</span>

Bilgisayarcılık, seslerin çoğaltılması ve video sektöründe optik disk düz, çembersel, genellikle polikarbonat bir disktir ve bunun üstündeki veriler depolanmış olarak çıkıntılar halinde içerisindeki düz bir yüzeyde bulunmaktadır. Bu verilere genellikle, disk üzerindeki özel bir maddenin bir lazer diyot vasıtasıyla ışıma yaptırılmasıyla erişilir. Çıkıntılar yansıyan lazer ışığının biçimini bozar.

MÜ-YAP, Türkiye'de fonogram yapımcılarının bir araya gelerek oluşturduğu, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu' nun 42. maddesi gereğince kurulmuş olan bir meslek birliğidir.

İndirilebilir içerik, internet aracılığıyla dağıtılan bir dijital medya şeklidir.

Dijitalleştirme, özellikle eski yazılı kaynakların OCR ve benzeri uygulamalarla dijital ortama aktarılma işlemidir. Dijitalleştirme görsel veya işitsel ögelerin bilgisayara tanımlanabilmesi, işlenebilmesi ve saklanabilmesi amacıyla sayısal kodlara dönüştürülmesidir. Bu işlemin amacı belgenin bütünlüğünü, içeriğini ve fiziksel özelliklerini koruyarak gelecek nesillere aktarmaktır.

Dijital Varlık Yönetimi dijital varlıkların depolanması, aranıp bulunması, dağıtımı, gruplanması ve aktarımı etrafında gerçekleşen yönetim görevleri ve kararlardan oluşur. Dijital fotoğraflar, animasyonlar, videolar ve müzik dosyaları "dijital varlık " adı verilen varlıklara örneklerdir. Dijital Varlık Yönetim Sistemi dijital varlıkların yönetilmesi sürecine yardım eden bilgisayar yazılımı ve / veya donanımı vasıtasıyla işler.

<span class="mw-page-title-main">Direkt dijital kontrol</span>

Direkt Dijital Kontrol (DDC), bir tür elektronik kontrol ve yönetim ünitesidir. Analog kontrolörlerin yerini alan bu sistem dijital bir işlemci üzerinde bir tür anahtar görevi yapan logaritmalara sahiptir. PC veya benzeri bir mikro işlemci ile yönetilebilirler.

<span class="mw-page-title-main">Gömülü sistem</span> Belli bir fonksiyonu yapmaya yönelik bilgisayar sistemi

Gömülü sistem, bilgisayarın kendisini kontrol eden cihaz tarafından içerildiği özel amaçlı bir sistemdir. Genel maksatlı, örneğin kişisel bilgisayar gibi bir bilgisayardan farklı olarak, gömülü bir sistem kendisi için önceden özel olarak tanımlanmış görevleri yerine getirir. Sistem belirli bir amaca yönelik olduğu için tasarım mühendisleri ürünün boyutunu ve maliyetini azaltarak sistemi uygunlaştırabilirler. Gömülü sistemler genellikle büyük miktarlarda üretildiği için maliyetin düşürülmesinden elde edilecek kazanç, milyonlarca ürünün katları olarak elde edilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Telif hakkı ihlali</span> Telif hakkı bulunan çalışmanın hukuka aykırı şekilde kullanılması

Telif hakkı ihlali, genellikle; telif hakkı eseri oluşturan kişi, atadığı bir yayıncı veya temsilci gibi birisine ait olan çalışmaların, telif hakkı sahibinin özel haklarını ihlal ederek ve izni olmadan kopyalanması, çoğaltılması, dağıtılması ya da izin gerektirecek şekilde görüntülenmesi, bazı çalışmalarda kullanılarak türetilmesi sonucu oluşan hak ihlalidir.

<span class="mw-page-title-main">Zune yazılım</span> Microsoft Windows için bir medya yönetim yazılımı

Zune yazılım Microsoft Windows için bir medya yönetim yazılımıdır, bir kütüphane ile tam bir medya oynatıcı uygulaması, Zune Marketplace için bir arayüz, hem de bir medya akışı sunucusu olarak çalışır. Yazılım Zune işlevselliği ile Zune 4, 8, 16, 30, 80, 120, Zune HD, Windows phone 7, and Microsoft Kin de dahil olmak üzere tüm cihazlarla senkronize etmek için kullanılır. Zune cihazları Zune yazılımı ile çalışır ve Microsoft'un Metro tasarım dilinin birçok tasarım ilkelerini uygular.

Humble Bundle, Inc., alıcı tarafından belirlenen fiyatlarla oyun koleksiyonlarının satıldığı Humble Bundle adındaki paketleri içeren ve gelirlerin bir kısmının, Wikimedia Vakfının da dahil olduğu, kâr amacı gütmeyen kuruluşlara diğer kısmının da geliştiricilere gittiği dijital mağazadır. Humble Bundle, süre sınırlı bu paketleri sunmaya devam etmektedir ancak ayrıca kalıcı bir mağaza vitrini de barındıracak şekilde genişletilmiştir. Humble Bundle konsepti başlangıçta 2010 yılında Wolfire Games tarafından yönetildi ancak ikinci paketiyle şirket, paketlerin tanıtımını, ödemelerini ve dağıtımını yönetmek için genişletildi. Ekim 2017'de şirket, IGN bölümü aracılığıyla Ziff Davis, LLC tarafından satın alındı, ancak ayrı bir iştiraki olarak faaliyet göstermeye devam edecek.

FairPlay Apple tarafından geliştirilen bir dijital haklar yönetimi (DRM) teknolojisidir. MP4 multimedya dosyası biçiminde şifreli bir AAC ses katmanı olarak yer alır ve şirket tarafından iTunes Store üzerinden satılan telif hakkıyla korunan eserlerin korunması için kullanılır. Yalnızca yetkili cihazların içeriği oynatılır.

<span class="mw-page-title-main">Defective by Design</span>

Defective by Design (Tasarımdan Kusurlu) ya da kısaca DBD, FSF tarafından yürütülen DRM karşıtı bir kampanyadır. Destekçileri tarafından Dijital haklar yönetimi olarak adlandırılan DRM teknolojisi, kullanıcıların satın aldıkları film, müzik, edebiyat, yazılım ve donanım ürünlerini özgürce kullanamamalarına sebebiyet vermektedir. Bunun bir sonucu olarak, DRM karşıtlarınca "Dijital Kısıtlama Yönetimi" veya "Dijital Kısıtlama Mekanizması" olarak adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Modchip</span>

Modchip, bilgisayarların veya eğlence cihazlarının yapay kısıtlamalarını değiştirmek veya devre dışı bırakmak için kullanılan küçük bir elektronik cihazdır. Modçipler çoğunlukla video oyun konsollarında, ancak aynı zamanda bazı DVD veya Blu-ray oynatıcılarda kullanılır. Diğer pazarlara yönelik medyayı, kopyalanmış medyayı veya lisanssız üçüncü taraf yazılımları kullanmak amacıyla bölge kodlamasının, dijital haklar yönetiminin ve kopya koruma kontrollerinin atlatılması da dahil olmak üzere, ana bilgisayar sisteminin işlevine çeşitli değişiklikler getirirler.

Gözetim kapitalizmi temelinde kar elde etmeyi amaçlayan, kişisel verilerin metalaştırılması üzerine yoğunlaşmış bir ekonomik sistemdir. Kişisel veriler işlenerek alınıp satılacak bir meta haline geldiğinden beri dünyadaki en değerli kaynaklardan biri olmuştur. Gözetim kapitalizminin konsepti, Shoshana Zuboff’un tanımlamasına göre, GoogleAdWords’un liderliğinde yükselen reklam şirketlerinin müşterileri daha net olarak hedef alabilmek için kişisel verilerin kullanımının yaratacağı imkanları görmesi ile ortaya çıkmıştır.