Gök ölçümü, gökölçüm veya astrometri, yıldızların ve diğer gökyüzü cisimlerinin konumlarının ve hareketlerinin yüksek hassasiyetle hesaplanmasını içine alan bir gök bilimi dalıdır. Astrometrik ölçümlerden elde edilen bilgiler kinematik, Güneş Sistemi'nin fiziksel kökeni ve galaksimiz Samanyolu ile ilgili bilgiler sunar.
Avcı takımyıldızı, kuzey göksel yarımkürede kış aylarında görülebilen belirgin bir takımyıldızdır. Modern 88 takımyıldızdan biridir ve MS 2. yüzyılda astronom Batlamyus tarafından listelenen 48 takımyıldız arasındadır. Adını Yunan mitolojisindeki avcıdan almıştır.
Yılancı takımyıldızı, gök ekvatoru boyunca uzanan büyük bir takımyıldızdır. Adı, "yılan taşıyan" anlamına gelen Antik Yunanca ὀφιοῦχος (ophioûkhos) kelimesinden gelir ve genellikle elinde yılan tutan bir adam olarak tasvir edilir. Yılan, Serpens takımyıldızı ile temsil edilir. Yılancı, 2. yüzyıl astronomu Batlamyus tarafından listelenen 48 takımyıldızdan biriydi ve günümüzdeki 88 modern takımyıldızdan biri olarak kalmıştır. Takımyıldızın eski bir alternatif adı ise Serpentarius'tur. 13 zodyak takımyıldızından biri olmasına rağmen, zodyak takımyıldızları aralarında bir simgeye sahip olmayan tek takım yıldızdır.
Andromeda, 2. yüzyıl astronomu Batlamyus tarafından listelenen 48 takımyıldızdan ve 88 modern takımyıldızdan biridir. Kuzey Göksel Yarımküre'de yer alan takımyıldız, Yunan mitolojisinde kayalara zincirlenip deniz canavarı Cetus tarafından yenilmek üzere bırakılan Cassiopeia'nın kızı Andromeda'nın adını taşır. Andromeda, Perseus efsanesindeki karakterler için adlandırılmış diğer birkaç takımyıldızla birlikte, Kuzey Yarımküre'de en çok sonbahar akşamları belirgin şekilde görülür. Kuzeydeki dik açıklığı (deklinasyon) nedeniyle yalnızca 40° güney enleminin kuzeyindeki gözlemciler tarafından görülebilir, daha güneydeki gözlemciler için ise ufkun altında kalır. Kapladığı 722 derece karelik alanla en büyük takımyıldızlardan biridir. Bu büyüklük, Dolunayın boyutunun 1.400 katından, en büyük takımyıldız olan Suyılanı'nın boyutunun %55'inden ve en küçük takımyıldız olan Güneyhaçı'nın boyutunun 10 katından fazladır.
Ocak takımyıldızı, Güney göksel yarımküre'de yer alan ve kısmen göksel nehir Eridanus tarafından çevrelenmiş bir takımyıldızdır. Latincede "fırın" anlamına gelen adını, 1756 yılında Fransız gökbilimci Nicolas Louis de Lacaille vermiştir. Ocak takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir.
Bulutsular ve Yıldız Kümelerinin Yeni Genel Kataloğu, 1888 yılında John Louis Emil Dreyer tarafından derlenen ve derin gökyüzü cisimlerinden oluşan bir astronomi kataloğudur. NGC, gökadalar, yıldız kümeleri ve salma bulutsuları da dahil olmak üzere 7.840 gök cismi içerir. Dreyer NGC'ye, 1895 ve 1908 yıllarında 5.386 gök cismini daha tanımlayan ve Dizin Katalogları olarak bilinen iki ek yayınladı. Bu cisimlerin birçoğu halen NGC veya IC numaralarıyla yaygın bir şekilde bilinmektedir.
Astronomi'de, bir devir veya referans dönemi, zamanla değişen bir astronomik miktar için referans noktası olarak kullanılan bir an zamandır. Bir gök cisminin gökyüzü koordinat sistemi veya yörünge öğeleri için yararlıdır, çünkü bunlar pertürbasyonlar'a tabidir ve zamanla değişir. Bu zamanla değişen astronomik miktarlar, örneğin, bir cismin ortalama boylam veya bir cisme göre Ortalama ayrıklık, yörüngesinin referans düzlemi ‘ne göre düğümünü, yeröte’sinin yönü veya yörüngesinin günötesi veya yörüngesinin ana eksen büyüklüğünü içerebilir.
Avrupa Güney Rasathanesi ya da daha resmî adıyla Avrupa Güney Yarımküre Astronomik Araştırmalar Organizasyonu hükûmetlerarası bir astronomi araştırma organizasyonudur ve Avrupa Birliği üyesi olan 12 devlet ile İsviçre tarafından desteklenmektedir. 1962 yılında kurulmuştur ve daha çok işlettiği, aktif optiğin öncülerinden olan New Technology Telescope (NTT) ve dört adet 8 metre sınıfındaki teleskopa sahip olan Very Large Telescope (VLT) gibi Dünya'nın en büyük teleskopları ile üne kavuşmuştur.
Göksel Kürelerin Devinimleri Üzerine Mikolaj Kopernik'un başyapıtı. İlk kez 1543 yılında Nürnberg'de basılmış olan eserin içeriği Batlamyus'un geosantrik yani Dünya merkezli modeline karşıt Güneş-merkezli yeni bir model sunmaktaydı. Copernicus bu eserinden önce Güneş-merkezli modelini Commentariolus isimli risalesinde açıklamış ve arkadaşlarına tanıtmıştır. Eserin Copernicus'un kendi elinden yazılmış el yazması bugüne kadar ulaşabilmiştir. Bu el yazmasının incelenmesi sonucu eserin geçirdiği gelişime ve oluşum sürecine dair daha fazla bilgi edinilmiştir. Papa III. Paulus'a ithaf edilen eser, altı bölümden oluşmaktadır:
- İlk bölümde Güneş merkezli kuramın genel görünüşüne yer verilmiştir.
- Daha ziyade teorik olan ikinci bölümde çeşitli küresel astronomi kaideleri açıklanmış ve bir yıldız listesi verilmiştir.
- Üçüncü bölümde Güneş'in hareketleri konu edilmiştir.
- Dördünce bölümde önceki bölümdeki tarza benzer şekilde Ay'ın hareketleri konu edilmiştir.
- Son iki bölüm olan beşinci ve altıncı bölümlerdeyse sistemin somut bir açıklamasına yer verilmiştir.
Spaceguard geniş olarak Dünya'ya Yakın Cisimleri (DYC) araştırıp incelemeyi amaçlayan birtakım girişimlere verilen addır. Arthur C. Clarke, Rama'yla Randevu adlı romanında bu kavramı kullanmıştır. Bu romanda SPACEGUARD, fecî bir asteroit çarpışından sonra kurulmuş olan bir erken uyarı sisteminin adıdır. Bu isim daha sonra birtakım Dünya'ya yakın cismi keşfedip araştırmaya çalışan gerçek çalışmaya ad oldu.
Uzay Teleskobu Bilim Enstitüsü, 1990'da yörüngeye yerleştirildiğinden beri Hubble Uzay Teleskopu ve 2021 yılında fırlatılması planlanan James Webb Uzay Teleskopu için düzenlenen bilimsel çalışmaların yürütüldüğü merkezdir. STScI, Maryland Baltimore'da Johns Hopkins Üniversitesi Homewood Kampüsü'nde yer almakta ve 1981 yılında NASA için AURA Üniversiteler Arası Astronomi Çalışmaları Birliği tarafından çalıştırılmak üzere kurulmuş iletişim tabanlı bir bilim merkezidir.
NGC 56, sözde gözlemlenen ve Yeni Genel Katalog'a girişi yapılan ancak gerçekte var olmayan gökcismidir. İngiliz astronom John Herschel tarafından henüz gözlemlerinin başındayken 1825 yılında, 47,5 cm (18,7 in) çaplı aynalı tip bir teleskopla gözlenip kaydedilmiştir. Astronomlar, iki derece kuzeyinde bulunan parlak bir yıldızın yansıması olabileceğini belirtmişlerdir.
Sloan Dijital Gökyüzü Araştırması ya da SDSS, New Mexico Apache Point Gözlemevi, Amerika Birleşik Devletleri’nde, 2,5 metre, geniş açılı optik teleskop kullanılarak yapılan çok filtreli görüntüleme ve spektroskopik kızıla kayma araştırmasıdır. Proje adını projeye önemli bir bağış yapan Alfred P. Sloan Kuruluşu’ndan almıştır. 2000 yılında başlayan veri toplama sürecinde nihai görüntüleme verileri 500 milyon civarında cismin fotometrik gözlemi ve 1 milyondan fazla cismin spektrumu ile gökyüzünün %35’ten fazlasını kapsamaktadır. Asıl örnek gezegenin z=0,1’in orta redshift’ine sahiptir; parlak kırmızı galaksiler için z=0,7 olduğu sürece redshift vardır ve z=5 olduğu sürece kuasarlar da vardır; ve z=6’nın ilerisindeki redshiftlerdeki kuasarları gözlemlemek için görüntüleme anketlerde katıldılar. Ocak 2011’de yayınlanan 8. veri sürümü (DR8) SDSS görüntüleme kamerasıyla yapılan gökyüzünün 14.555 kare derecesini kapsayan bütün fotometrik gözlemleri içermektedir. 31 Temmuz 2012 tarihinde yayınlanan 9. veri sürümü Baryon Salınım Spektroskopik Araştırması’ndan (BOSS) gelen 800.000 den fazla yeni spektrum içeren ilk sonuçları kapsamaktadır. Bunların içinde 500.000'den fazla spektrum evrende 7 milyar yıl önce var olan nesnelere aittir. 31 Temmuz 2013 tarihinde halka açıklanan 10. veri sürümü (DR10) önceki sürümlerde yayınlanan tüm verileri ve APO Galaktik Evrim Deneyi (APOGEE) spektrografından gelen, Samanyolu Galaksisi’nin yıldızlarının 57.000'den fazla yüksek çözünürlüklü (kızılötesi) spektrumunu içeren verileri kapsamaktadır. Ayrıca DR10 verileri uzak evrendeki galaksilerin ve kuasarların 670.000'den fazla yeni BOSS spektrumunu içermektedir.
Aşağıdaki taslak, uzay bilimi için hem konusal bir kılavuz hem de genel bir bakış olarak verilmiştir:
Yıldız haritası, karanlık gökyüzünün haritasıdır. Astronomlar, kullanımlarını kolaylaştırmak için bunları ızgaralara bölerler. Bu haritalar yıldız, bulutsu ve galaksi gibi astronomik nesneleri ve takımyıldızlarını belirlemek ve yerlerini tespit etmek için kullanılırdı. Çok eski zamanlardan beri navigasyon için kullanıldılar. Yıldız haritası, astronomi nesnelerinin türlerine, biçimlerine ve kökenlerine göre gruplandığı liste veya çizelge olan astronomik kataloglardan farklıdır. Yıldız haritacılığında usturlap ve planisfer kullanılır.
Sky-Map.org, yarım milyardan fazla göksel nesneyi kapsayan bir wiki ve etkileşimli gökyüzü haritasıdır. Kullanıcılar tüm yıldız gökyüzünü aynı anda görebilir ve alanları daha ayrıntılı görüntülemek için yakınlaştırabilir. WikiSky; birçok yıldız, galaksi, takımyıldız ve gezegen içerir, ancak hala geliştirilme aşamasındadır. Kullanıcılar ayrıca makale yazarak, Internet bağlantıları ekleyerek, resim yükleyerek veya belirli bir görev için özel bir vikiproje oluşturarak farklı yıldızlar hakkındaki bilgileri düzenleyebilir. Web sitesi, kullanıcıların ziyaret edebilmesi için hala kullanılabilir olsa da, 2010'dan beri çok fazla etkinlik göstermedi.
Kuzey Göksel Yarımküre veya Kuzey Gökyüzü, dünyanın yüzeyini çevreleyen Göksel Küre'nin kuzeyde kalan yarısına verilen isimdir ve kuzey yarımküre gökyüzünde görülmüş olan gök cisimlerini ve gök olaylarını kapsar. Güney Yarımküre'deki karşılığına Güney Göksel Yarımküre adı verilir.
Güney Göksel Yarımküre veya Güney Gökyüzü, dünyanın etrafını çevreleyen Göksel Küre'nin Güney Yarımküre'ye denk gelen kısmına verilen isimdir ve bu yarımküre üzerinde meydana gelen bütün astronomik olayları ve gök cisimleri içinde barındırır. Kuzey Yarımküre'de bulunan Kuzey Gökyüzü'nün zıttı konumundadır. Güney Gökyüzü'nde olan olayların tamamının gözlemlenebilmesi için gözlemcinin Güney Kutbu'na yakın bir bölgede konumlanması gerekmektedir. Gözlemci ekvator bölgesine doğru çıktıkça Gök ekvatoru'nun etkisi altına gireceği için Avcı takımyıldızı ve Başak takımyıldızı gibi her iki yarımküreden de gözlemlenebilen takımyıldızlarını ve kuzey gökyüzünün ekvator sınırındaki yıldızlarını gözlemlemeye başlar. Kuzey Yarımküre'de yılın her vakti görülebilen Büyükayı ve Cassiopeia gibi takımyıldızları Güney Gökyüzü'nün ekvatora yakın bölgelerinde yılın bazı dönemlerinde gözlemlenebilir.
Uluslararası Dünya Yakını Asteroit Araştırması (INAS), İng. International Near-Earth Asteroid Survey, 1980'li yıllarda oldukça üretken bir astronom olan Amerikalı Elanor Helin tarafından yürütülen ve yönetilen bir astronomik araştırmadır. Palomar Gezegen Kesişimi Asteroit Araştırmasının (PCAS) uluslararası düzeye genişletilmesiyle oluşturulduğu kabul edilmektedir. PCAS Kaliforniya'da bulunan Palomar Gözlemevinde geniş çaplı olarak yürütülmekteyken INAS asteroitler üzerine olan küresel ilgiyi bir uyarma ve teşvik etme girişimi olup, tüm dünyada Dünya'ya yakın cisimlerin keşfi, yeniden keşfi ve gökyüzü araştırmasının genişletilmesini sağlamıştır.
Astronomide planisfer, ortak bir mil üzerinde dönen iki ayarlanabilir disk şeklindeki, bir yıldız haritası ve bir analog hesaplama aracıdır. Herhangi bir zaman ve tarih için görünür yıldızları gösterecek şekilde ayarlanabilir. Yıldızları ve takımyıldızları tanımayı öğrenmeye yardımcı olan bir araçtır. Kökenleri Helenistik astronomiye dayanan bir alet olan usturlap, modern planisferin öncülüdür. Planisfer, göksel kürenin üç boyutlu bir halkalar çerçevesiyle temsil edildiği astronomik kürenin zıttıdır.
Wikimedia Commons'ta ilgili ortam
