İçeriğe atla

Deylem

Antik Deylem coğrafyası

Deylem (Arapça: ديلام, Farsça: دیلمان), Hazar Denizi'nin güneybatısındaki dağlık bölgenin tarihî adı. Zamanla doğusundaki Taberistan (bugünkü Mazenderan) ve batısındaki Gilan da Deylem bölgesinin içinde addedilmiştir.[1] Deylemliler bu bölgenin halkı olarak bilinmektedir.

8. yüzyıl sonlarına doğru Süryani keşiş Shubhalisho önderliğindeki ekip tarafından misyonerlik faaliyetlerinde bulunulmuş ve bölgede Doğu Kilisesine bağlı Metropolit kurulmuştur.[2]

Deylem Bölgesinin merkezlerinden Alamut Kalesi İsmaililerin kolu olan Nizarilerin eline geçince onların fedaileri tarafından da kullanılmışlardır.

Deylemdeki Alamut kalesi.
Deylem'in batı ucundaki yağmur ormanı.

Notlar

  1. ^ İstahrî, Mesâlik, İbrâhim b. Muhammed el-İstahrî, Mesâlikü’l-memâlik (nşr. M. J. de Goeje), Leiden 1827, 1967.
  2. ^ David Wilmshurst (2011), The Martyred Church: A History of the Church of the East, East and West Publishing , p. 166.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Zazalar</span> Türkiyenin doğu ve güneydoğusunda yaşayan bir etnik grup

Zazalar, Hint-Avrupa dil ailesine bağlı bir dil olan Zazaca konuşup Türkiye'nin çoğunlukla Doğu Anadolu Bölgesi'nde; Bingöl, Bitlis, Elazığ, Erzincan ve Tunceli, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde ise; Diyarbakır, Adıyaman, Şanlıurfa illerinin belirli bölgelerinde yaşayan İranî bir halktır. Yaklaşık 2-3 milyon nüfusa sahip olan Zazalar; Türkler, Kürtler ve Araplardan sonra sayısal olarak Türkiye'deki dördüncü en büyük etnik grubu oluşturmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hazarlar</span> İdil kıyıları ve Kırım yarımadası arasında imparatorluk kuran bir Türk halkıdır.

Hazarlar, İdil (Volga) Nehri kıyıları ve Kırım yarımadası arasında imparatorluk kuran bir Türk halkıdır. Yahudi, Bizans ve Arap kaynaklarına göre, Hazar ülkesinde yaşayan halkın büyük çoğunluğunun Uygur, Hazar, Ön Bulgar, Sabir ve Peçenek gibi Türk boyları olduğu bilinmektedir. Hazarların büyük bir bölümü 8. yüzyılda Museviliği benimsemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Yemen</span> Orta Doğuda yer alan bir ülke

Yemen, resmî adıyla Yemen Cumhuriyeti, Orta Doğu'da yer alan bir ülke. Kuzeyinde Suudi Arabistan, kuzeydoğusunda Umman ile komşudur. Batısını Eritre ve Cibuti, güneybatısını Somali çevreler. Yemen; 555.000 km2 yüz ölçümüne sahiptir ve 1.200 km uzunluğunda sahil şeridiyle Arap Yarımadası'nın güney ucunda yer almaktadır. Güneyinde Hint Okyanusu'nun uzantısı Aden Körfezi, kuzeyinde Kızıldeniz, güneybatısında ise bu ikisini ayıran Babülmendep Boğazı bulunmaktadır. Yemen'in Umman Denizi ile Kızıldeniz'de en büyükleri Haniş ve Sokotra olmak üzere 200'e yakın adası bulunmaktadır. En büyük şehri ve başkenti San'a'dır. 2022 yılı itibarıyla Yemen'in nüfusunun yaklaşık 31 milyon olduğu tahmin edilmektedir. Yemen; Arap Birliği, Birleşmiş Milletler, Bağlantısızlar Hareketi ve İslam İşbirliği Teşkilatı üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Orta Doğu</span> Batı Asya, Kuzey Afrika ve Doğu Akdenizin kesiştiği yerde kalan jeografik bölge

Orta Doğu, Afrika-Avrasya'da genellikle Batı Asya'yı, tüm Mısır'ı ve Türkiye'yi kapsayan kıtalararası bir bölgedir. Terim, 20. yüzyılın başlarında başlayan Yakın Doğu teriminin yerini almak üzere daha geniş bir kullanıma girmiştir. Daha geniş "Büyük Orta Doğu" kavramı aynı zamanda Mağrip, Sudan, Cibuti, Somali, Komorlar, Afganistan, Pakistan ve bazen Transkafkasya ve Orta Asya'yı da bölgeye dahil etmektedir. "Orta Doğu" terimi, değişen tanımları konusunda bazı karışıklıklara yol açtı.

<span class="mw-page-title-main">Pavlusçuluk</span>

Pavlusçuluk, 7. yüzyılda ortaya çıkan dualist Hristiyan mezhebidir.

<span class="mw-page-title-main">Hazar Kağanlığı</span> Musevi Türk devleti

Hazar Kağanlığı ya da kısaca Hazarlar, 7. ve 11. yüzyıllar arasında; Hazar Denizi'nin çevresinde; Van Gölü'nden, Karadeniz kıyılarından, Kiev'e; Aral Gölü'nden, Macaristan'a kadar olan geniş topraklarda hüküm sürmüş, Doğu Avrupa'da yerleşik bir Türk devletidir. Hazar kelimesi, gez(mek) anlamına gelen kaz- kökünden türemiştir. Ka-zar; gezer yani serbest dolaşan, bir yere bağlı olmayan anlamına gelmektedir. Hudūd al-'Ālam adlı esere göre, Hazar kağanları Ansa' sülalesindendir ve Orta Asya'dan gelmişlerdir. Hazarların bir süre Büyük Hun Devleti'ne bağlı kavimler arasında bulunmuş olmaları ihtimali vardır. 586'dan sonraki Bizans kaynaklarında Hazarlar, "Türkler" olarak geçmektedir.

İbn Havkal veya tam adıyla Ebû'l-Kâsım Muhammed bin Ali en-Nasibi el-Bağdadi, 10. yüzyılın Aridoğulları Devleti'nin ünlü Arap kökenli Nusayri İslam yazarı ve coğrafyacısıdır. 977 yılında Sûret el-Arz isminde Arapça dilinde eserini yazmıştır. Kitabın çevirisinden onun yaşamından çok az bilgi verilmiştir, onun hocası olan İbrahim bin Muhammed el-İstahrî'nin yazdığı Al-Masâlik Al-Mamâlik adlı Arapça dilindeki kitabında onun yaşamına dair bahsedilsede hayatına dair yeterince bilgi içermemektedir.

<span class="mw-page-title-main">İstahrî</span>

İstahrî, 10. yüzyıl'da yaşamış olan İslam coğrafyacısı, gezgin ve bir tür masālek edebiyatının kurucusudur. İran şehri İstahr'da doğduğu için İstahri 'İstakhrlı' olarak anılmıştır. Çıktığı uzun yolculuklardaki gözlemlerini ve incelemelerini; 919 yılında yazdığı Kitab el-Mesalik ve'l Memalik'i'de anlatmıştır. Bu eserde tüm kıtaların renkli haritaları bulunmaktadır. İstahrî, yaşamının büyük bir kısmını Bağdat'ta geçirmiş ve Semerkand şehrinde 957'de öldü. Bir diğer İslam coğrafyacısı ve tarihçisi olan İbn Havkal ile birlikte çalışmıştır.

İtil ; Hazar Kağanlığı'na 8. yüzyılın ortalarından, 10. yüzyılın sonlarına kadar başkentlik yapan şehir. Hazarların çağdaşı olan Arap seyyah ve coğrafyacı İbn Havkal ve İstahrî, Hazar ismini; ne bir milletin, ne de bir halkın ismi olduğunu belirtip sadece başkenti İtil olan ülkeye verilen isim olarak nitelemişlerdir. Volga deltasında ve Hazar Denizi'nin kuzeybatısında yer alır. Bu nedenle ekonomik açıdan gelişebilecek bir noktada bulnumaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Cüstânîler</span> İranın Deylem bölgesinde hüküm sürmüş Fars hanedanlık

Cüstaniler. 805-919 yılları arasında İran'ın Deylem bölgesinde merkezleri Rey kenti olmak üzere hüküm süren hanedan.

<span class="mw-page-title-main">Bursa Kuşatması</span>

Bursa Kuşatması, 1317'den 6 Nisan 1326'da düşene kadar Osmanlıların Prusa'yı ele geçirmek için bir plan uyguladıkları zaman gerçekleşmiştir. Osmanlılar daha önce bir şehri ele geçirmemişlerdi; savaşın bu aşamasında uzmanlık ve yeterli kuşatma donanımının olmaması, şehrin ancak altı ya da dokuz yıl sonra düştüğü anlamına geliyordu. Bazı kaynaklara göre Osman Gazi, kentin düşüşünden hemen önce doğal nedenlerden ölmüştür. Diğer bazı kaynaklar ise ölüm yatağında zaferi duymak için yeterince uzun yaşadığını ileri sürmektedir.

El-Dâî'Kebîr Hâlife Hasan bin Zeyyid Tam adı: El-Ḥasan ibn Zeyyîd ibn Muḥammed ibn Ismā‘il ibn el-Ḥasan ibn Zeyyîd bin Hasan el-Mûctebâ bin Ali el-Mûrtezâ, el-Da‘î el-Kebîr, Ali el-Mûrtezâ'nın neslinden olup Taberistan'daki Alavîler Zeydî Hânedanlığı'nın kurucusu olmuştur. Deylem-Taberistan-Gürgan bölgesi ve Türkistan'da "El-Dâî’Kebîr Hâlife – İmâm Bil’Hâkk" nâmıyla ün salmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kanta-Häme</span>

Kanta-Häme, Finlandiya'nın bölgelerinden biridir. Bölge, Finlandiya'nın güneybatısında yer almakta olup Güneybatı Finlandiya, Pirkanmaa, Päijät-Häme ve Uusimaa bölgeleri ile komşudur. Yüzölçümü 5,707.63 km² olan bölgenin nüfusu 30 Eylül 2017 tarihi itibari ile 172,869'dur. Bölgenin merkezi Hämeenlinna'dır.

<span class="mw-page-title-main">Ostrobotniya</span> Finlandiya bölgesi

Ostrobotniya, Finlandiya'nın bölgelerinden biridir. Bölge, Finlandiya'nın batısında yer almakta olup Orta Ostrobotniya, Güney Ostrobotniya ve Satakunta bölgeleri ile komşudur. Yüzölçümü 7,934.63 km² olan bölgenin nüfusu 30 Eylül 2017 tarihi itibari ile 180,648'dir. Bölgenin merkezi Vaasa'dır.

<span class="mw-page-title-main">Malankara Ortodoks Süryani Kilisesi</span>

Malankara Ortodoks Süryani Kilisesi ya da Hint Ortodoks Kilisesi Hindistan'ın Kerala eyaletinde bulunan ve Oryantal Ortodoksluk geleneğine bağlı olan otosefal bir kilisedir. Üyeleri kendilerini bölgede misyonerlik faaliyetleri sürdürmüş olan Aziz Tomas'a ithafen Aziz Tomas Hristiyanları olarak tanımlarlar.

<span class="mw-page-title-main">Deylemliler</span>

Deylemiler Hazar Denizi'nin güneybatı kıyısındaki Kuzey İran'ın dağlık bölgeleri olan Deylem'de yaşamış bir halk.

<span class="mw-page-title-main">East Garston</span>

East Garston, İngiltere'nin Berkshire kentinde,bulunan bir sivil pariştir.

<span class="mw-page-title-main">East Ilsley</span>

East Ilsley, İngiltere'nin Berkshire kentinde, bulunan bir sivil pariştir.

<span class="mw-page-title-main">Church Fenton</span>

Church Fenton, İngiltere'nin North Yorkshire kontluğunda bulunan bir civil parish.

Deylemce İran dillerinin kuzeybatı koluna bağlı bir ölü dildir. Deylemce, İran'ın kuzeyin ve Hazar Denizi'nin güneyindeki, özellikle Gilan, Mazenderan bölgelerinde, konuluşulmaktaydı.