İçeriğe atla

Devredilemez tek oy

Devredilemez tek oy sisteminde seçim çevrelerinde birden fazla aday seçilir (geniş bölge) ancak seçmenler partilere değil yalnızca tek bir adaya oy verirler.[1] Tek İsimli Tek Turlu Sistemi ve Devredilemez Tek Oy Sisteminin arasındaki fark, bir seçim çevresinde birden fazla adayın kazanmasıdır.

Her seçmenin birden çok oy kullandığı blok oylamanın aksine, Devredilemez Tek Oy Sisteminde her seçmen yalnızca bir oy kullanır. Bu genellikle bölge düzeyinde yarı nispi temsil sağlar, yani küçük partilerin yanı sıra büyük partilerin de temsil edilme şansı vardır. Devredilebilir Tek Oy Sistemi, Devredilemez Tek Oy Sistemine göre daha orantılı bir alternatiftir.

Bu sistem günümüzde Kuveyt, Umman ve Vanuatu'da kullanılmaktadır. Bir dönem Moğolistan'da ve 1947-1993 yılları arasında Japonya'da bu sistem kullanılmıştır.

Uygulanışı

En fazla oyu alan adaylar seçilir. Bu sistem siyasi partiler için şöyle bir zorluk teşkil edebilmektedir: Örneğin dört milletvekilinin seçildiği bir seçim çevresinde %20'nin üzerinde oy alan bir adayın seçilmesi garantidir. O bölgede %50'lik bir oy oranına sahip olan bir partinin iki milletvekili çıkarması beklenebilir. Bu beklentinin gerçekleşmesi içinse her iki adayın da %25'ler civarında bir oy alması gerekmektedir. Bununla birlikte oylar eşit dağılmaz da örneğin bir aday %40 diğeri %10 oy alırsa bu durumda %50 oyla yalnızca bir milletvekili çıkarma riski ortaya çıkmaktadır. Partinin üç ya da dört aday çıkarması halinde ise oyların bölünmesi sebebiyle %50'lik oy oranıyla bile iki hatta bir milletvekili dahi çıkaramaması muhtemeldir.

Avantajlar

Devredilemez Tek Oy Sisteminin çoğunluk sistemlerine göre avantajı küçük partilerin ve bağımsız adayların seçilmesine imkân tanıyan bir yapıda olmasıdır. Seçim çevresi başına düşen temsilci sayısı arttıkça sistem, daha orantılı sonuçlar vermektedir. Ayrıca, sistemin geçmişte Ürdün’de olduğu gibi parti sisteminin yeni oluşmaya başladığı ülkelerde parti sisteminin konsolide olması için bir avantaj sağladığı düşünülmektedir.

Bu sistemde partiler oy potansiyellerini sandalyeye çevirmek için organize olmak ve seçmenleri belli adaylara yönlendirmek zorundadır. Buradan hareketle sistemin, saf nispi temsile göre parti bölünmesinin daha az yaşandığı bir sistem olduğu, geçmişteki Japonya örneği verilerek ileri sürülmektedir.

Sistem ayrıca basittir ve uygulanması kolaydır.[1]

Dezavantajları

Oyları aşırı derecede dağılmış olan küçük partiler bu sistemde milletvekili çıkaramayabilir; daha büyük partiler de bu durumdan faydalanarak daha fazla sayıda milletvekili çıkarabilirler. Sistemin nispi temsile yakınlığı seçim çevrelerinden seçilecek milletvekili sayısını artırabilse de bu durum seçmen-milletvekili ilişkisini çoğunluk sistemlerine göre zayıflatabilmektedir. Çok sayıda milletvekili seçilen bölgelerde bir partinin adayları aynı oy için mücadele ettiğinde parti içi çekişmeler ve bölünmeler artabilir. Sistem, oylama stratejileri ve oyların yönetilmesi açısından partilerin zorluklar yaşamasına sebep olabilir. Bir seçim çevresinden fazla sayıda aday göstermek oyları bölebilir. Ayrıca seçmenlerin belli adaylara yönlendirilmesi güçlü bir parti disiplini gerektirmektedir.

Bu sistem, seçmenlere yalnızca bir oy hakkı verdiğinden siyasi partilerin geniş bir seçmen yelpazesine hitap etmelerini teşvik etmemektedir. Yeterli sayıda kemikleşmiş oyu bulunan partiler, “dışarıda kalan” seçmenlere hitap etmeksizin sandalye kazanabilmektedir.

Devredilemez Tek Oy Sistemi, özellikle partiden aday olma şartlarının sınırlayıcı olmaması halinde ve dolayısıyla çok sayıda adayın çıkması durumunda önemli miktarda oyun parlamentoya yansımamasına (boşa gitmesine) sebep olabilmektedir.[1]

Dış bağlantılar

Kaynaklar

  1. ^ a b c Emrah Hurma (1 Eylül 2020). "Dünyada Seçim Sistemleri" (PDF). TBMM. 18 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Çoğunluk sistemi veya çoğunlukçu seçim sistemi, en çok oy alan adayın kazandığı ve bu şekilde çoğunluk temsilini sağlayan bir seçim sistemidir. Ancak, farklı tanımlamalara dayalı olarak çeşitli çoğunluk seçim sistemleri bulunmaktadır. Bu tanımlamalar arasında blok oylama veya parti blok oylaması gibi toplu temsil türlerini içeren genelde çoğunluk temsiline dayalı çoğunluk temsil sistemleri bulunmaktadır. Aynı zamanda, bölge temelli çoğunluk sistemler arasında Tek İsimli Tek Turlu Çoğunluk Sistemi bulunmaktadır. İki adayın yarıştığı durumda en çok oy alan aday çoğunluğa sahip olacaktır, ancak üç veya daha fazla adayın olduğu durumlarda genellikle hiçbir aday çoğunluğu alamaz.

Kapalı Listeli Çoğunluk Sistemi veya Liste usulü çoğunluk seçim sistemi, seçmenlerin tek bir aday yerine partilerce belirlenen tek bir listeye oy verilen bir seçim sistemdir. Seçim çevresinde en çok oyu alan parti o seçim çevresindeki tüm sandalyeleri kazanmaktadır. Tek İsimli Tek Turlu Sisteme benzer şekilde, bir partinin seçimleri kazanması için oyların yarıdan fazlasını almasına gerek yoktur. En çok oyu alan parti oy oranı kaç olursa olsun o seçim çevresindeki tüm sandalyeleri kazanmaktadır.

D'Hondt yöntemi, Belçikalı hukukçu ve matematikçi Victor D'Hondt tarafından 1878'de tasarlanmış nispi temsil hesaplama yöntemidir. Türkiye'de 1961'den bu yana –1965 Millet Meclisi genel seçimi ile 1966 Millet Meclisi ara seçimi dışında– bütün milletvekili genel ve ara seçimlerinde d'Hondt sistemi uygulanmıştır; günümüzde de yürürlükte olan sistem budur.

Nispi temsil veya oransal temsil sistemi, siyasi partilerin veya adayların aldığı oyun parlamentoda orantılı olarak yansıtıldığı seçim sistemidir. Bu sistemde partiler oyları oranınca milletvekili çıkarırlar.

Seçim barajı veya seçim eşiği, bir adayın veya siyasi partinin, temsil veya yasama organında ek koltuklara sahip olabilmesi için gereken tüm oy sayısının minimum payını ifade eder. Bu sınırlama, farklı şekillerde işleyebilir, örneğin parti listesi orantılı temsil sistemlerinde seçim barajı, bir partinin yasama organında koltuk alabilmesi için belirli bir minimum oy yüzdesi, ulusal olarak veya belirli bir seçim bölgesinde alması gerektiğini belirtir. Tek tercihli oylama sistemlerinde seçim barajına kota denir ve sadece birinci tercih oyları kullanılarak veya daha düşük tercihlere dayalı olarak diğer adaylardan aktarılan oyların bir kombinasyonuyla. Karma üye orantılı nispi temsil sistemlerinde seçim barajı, yasama organında üstünlük koltuklarına kimlerin uygun olduğunu belirler.

Millî bakiye veya ulusal artık, nispi temsil hesaplama yöntemidir.

<span class="mw-page-title-main">Alternatif oy</span>

Tercihli Tek Turlu Sistem olarak da bilinen Alternatifli Oy Sistemi, adaylardan birinin seçileceği seçim bölgelerinde tercihli oya dayalı bir seçim sistemi.

<span class="mw-page-title-main">Folketing</span>

Folketing, Danimarka Parlamentosu olarak da bilinen Folketing, Faroe Adaları ve Grönland ile birlikte, Danimarka Krallığı'nın tek meclisli ulusal yasama organıdır. 1849'da kurulan Folketing 1953'e kadar, iki meclisli bir parlamentonun alt meclisiydi. Üst yasama organı Landstinget'tı. Kopenhag'ın merkezindeki Slotsholmen adasındaki Christiansborg Sarayı'nda bulunuyordu.

Dar bölge sistemi, ülkenin parlamentodaki sandalye sayısı kadar bölgeye bölünmesi ve her bölgeden bir adayın seçilmesi esasına dayanan seçim sistemidir. Bir diğer seçim sistemi olan Daraltılmış Bölge Sistemiyle karıştırılmamalıdır.

Seçim çevresi veya seçim bölgesi, Bir ülke, idari bölge veya başka bir yönetim birimi nüfusunun, daha büyük devletin yasama organında temsilini sağlamak üzere oluşturulan bir alt birimdir. Bu organ, ya devletin anayasası ya da bu amaçla kurulan bir organ, her çevrenin sınırlarını ve her birinin tek bir üye veya birden fazla üye tarafından temsil edilip edilmeyeceğini belirler. Genellikle, sadece o çevrede ikamet eden seçmenlere (seçmenlere) o çevrede yapılan bir seçimde oy verme izni verilir. Bazı ülkelerde yurt dışında yaşayan vatandaşların temsiliyeti için oluşturulmuş yurt dışı seçim bölgeleri de olabilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Devredilebilir tek oy</span>

Devredilebilir tek oy, çok koltuklu kuruluşlarda veya seçim bölgelerindeki adayları sıralayan seçmenler aracılığıyla orantılı temsile ulaşmak veya ona yaklaşmak için tasarlanmış orantılı bir oylama sistemidir.

<span class="mw-page-title-main">Parti listeli nispi temsil</span> Seçim sistemleri ailesi

Parti listeli nispi temsil sistemleri, birden fazla adayın seçildiği seçimlerde bir seçim listesine tahsisler yoluyla nispi temsil seçim sistemlerinin bir alt kümesidir. Ayrıca karışık ek üye sistemlerinin bir parçası olarak da kullanılabilirler. Bu sistemlerde partiler seçilecek adayların bir listesini yapar ve her partiye aldığı oy oranında sandalye dağıtılır.

Yarı nispi temsil, azınlıkların temsiline izin veren, ancak rakip siyasi güçlerin gücünü aldıkları oylarla yakın orantılı olarak yansıtmayı amaçlamayan çok kazananlı seçim sistemlerini karakterize eder. Yarı nispi oylama sistemleri, parti listeli NT gibi nispi temsil biçimleri ile ilk önce geçen oylama gibi çoğulcu/çoğunlukçu sistemler arasındaki uzlaşmalar olarak kabul edilebilir. Yarı nispi sistemlere örnek olarak devredilemeyen tek oy, sınırlı oylama ve paralel oylama verilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Karma üyeli nispi temsil</span> Bölgesel seçim sistemi

Karma üyeli nispi temsil sistemi, seçmenlerin iki oya sahip olduğu bir seçim sistemidir. Seçmenler, oylarının ilkiyle yaşadıkları dar bölgeyi temsil edecek vekili, ikincisiyle ise bir partiyi seçerler. Karma üyeli nispi temsil sistemde sandalyelerin bir kısmı nispi temsil sistemiyle, kalan kısmı ise genellikle Tek İsimli Tek Turlu Sistem ile belirlenmektedir. Çoğunluk sistemiyle oluşan orantısızlıklar, nispi temsil üzerinden belirlenen sandalyelerin ilgili partilere verilmesi yoluyla giderilmeye çalışılmaktadır. Parlamentodaki sandalyeler ilk olarak dar bölgelerde seçilen adaylar, ardından da partilerin ulusal veya bölgesel olarak aldıkları oy oranına göre dağıtılır. Ulusal veya bölgesel olarak seçilen vekiller, Parti listeli nispi temsil sisteminde olduğu gibi, seçim öncesinde belirlenen parti listelerinden seçilirler.

<span class="mw-page-title-main">İki turlu seçim</span>

İki Turlu Sistemde seçimler, aralarında belli bir süre olmak şartıyla iki turda yapılmaktadır. Bu sistemde seçimlerde genellikle Tek İsimli Tek Turlu Sisteme benzer şekilde oylama yapılmaktadır ancak bir adayın seçimleri ilk turda kazanabilmesi için oyların belirli bir oranından fazlasını alması gerekmektedir. Herhangi bir adayın ya da partinin gerekli çoğunluğu sağlayamaması halinde ikinci tur seçimler yapılmaktadır. İkinci tur seçimlerin nasıl yapılacağı uygulamada farklılık göstermektedir. En çok uygulanan yöntem ilk turda en çok oyu alan iki parti ya da adayın ikinci turda yarışması ve ikinci turda en çok oyu alanın seçilmesidir. Bu yöntemde iki adaydan birisi doğal olarak oyların yarısından fazlasını almış olmaktadır. İkinci turda, genellikle yalnızca ilk turda en çok oyu alan iki aday veya belirlenen oy oranının üzerinde alan adaylar ikinci turda aday olur. Kalan adaylar ikinci turdan çekilmekte serbesttir.

Seçim hukuku, seçimlere uygulanan kurallar bütünüdür. Kamu hukukunun bir alt dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tek İsimli Tek Turlu Çoğunluk Sistemi</span>

Tek İsimli Tek Turlu Çoğunluk Sistemi veya Oy çokluğu sistemi, seçim sisteminde kullanılan bir oylama biçimidir. Seçmenler oylarını bir aday için kullanırlar ve en çok oyu alan aday kazanır. FPTP, çoğul oylama yöntemidir ve esas olarak tek üyeli seçim bölgelerini kullanan sistemlerde kullanılır. FPTP, dünya ülkelerinin yaklaşık üçte birinde, çoğunlukla İngilizce konuşulan ülkelerde, meclis seçimleri için koltuk belirlemenin birincil biçimi olarak kullanılmaktadır. Bu ifade, bitiş çizgisinde bir direğin olduğu İngiliz at yarışından bir metafordur.

Sınırlı Oy Sisteminde, seçmenlerin oy pusulasında yer alan adayların sayısından daha az oya sahip olduğu bir seçim sistemidir. Devredilemez Tek Oy Sisteminde olduğu gibi bir seçim çevresinden birden fazla milletvekili seçilmektedir ancak ondan farklı olarak bir seçmenin birden fazla oy hakkı bulunmaktadır ve adayların oy hakkı sayısı seçim çevresinden seçilecek temsilci sayısından daha azdır.

Paralel sistem iki veya daha fazla farklı sistem kullanılarak temsilcilerin tek bir meclise seçildiği bir tür karma seçim sistemidir. Bu sistemde sandalyelerin bir kısmı Nispi Temsil ile kalan kısmı ise Çoğunluk Sistemlerinden biriyle veya nadiren diğer sistemlerden biriyle belirlenir. Sistemde, genellikle sandalyelerin bir kısmı Listeli Nispi Temsil Sistemiyle, kalan kısmı ise Tek İsimli Tek Turlu Sistem ile belirlenmektedir. Karma Üyeli Orantılı Sistemin aksine bu sistemde nispi temsil için kullanılan oylar, çoğunluk sisteminde ortaya çıkması muhtemel adaletsizlikleri düzeltmek için kullanılmamaktadır.

Açık liste, bir partinin adaylarının seçilme sırası üzerinde seçmenlerin en azından bir miktar etkiye sahip olduğu parti listesi nisbî temsilinin herhangi bir çeşidini tanımlar. Seçmen, yalnızca tercih ettikleri partiye değil aynı zamanda o parti içerisinde tercih ettikleri adaya da oy verebilmektedir. Açık listeli sistemlerin çoğunda aday tercihi opsiyoneldir ve seçmenlerin büyük çoğunluğu yalnızca partilere oy verdiğinden, aday seçme tercihi genellikle sınırlı etkiye sahip olmaktadır. Öte yandan, örneğin İsveç'te seçmenlerin yaklaşık %25'i düzenli olarak aynı zamanda aday tercihinde de bulunmakta ve listenin kapalı olması halinde seçilemeyecek bazı isimler bu şekilde seçilme imkânı kazanmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.