İçeriğe atla

Devlet Arşivleri Başkanlığı

Devlet Arşivleri Başkanlığı
Genel bilgiler
Kuruluş tarihi19 Ekim 1984 (39 yıl önce) (1984-10-19)[1]
Önceki kurum
  • Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü
TürüArşiv
BağlılığıTürkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı
AdresGayret Mahallesi, 95. Sokak, No:3, Yenimahalle, Ankara
Yıllık bütçe185.680.000 (2022)[2]
Yönetici(ler)
  • Doç. Dr. Muhammet Ahmet Tokdemir, Başkan
Alt birimler
  • Cumhuriyet Arşivi Daire Başkanlığı
    Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı
    Dokümantasyon Daire Başkanlığı
Web sitesidevletarsivleri.gov.tr

Devlet Arşivleri Başkanlığı, arşiv hizmet ve faaliyetlerini düzenlemek ve kamuda belge yönetimini sağlamak üzere Türkiye Cumhurbaşkanlığına bağlı olarak görev yapan devlet kurumu. 1984 tarihli ve 3056 sayılı Başbakanlık Teşkilat Kanunu ile Cumhuriyet Arşivi, Osmanlı Arşivi ve Dokümantasyon Daire Başkanlıklarını kapsayan bir kurum olarak kuruldu.

Tarihçe

Osmanlı Devleti (1846–1922)

Türkiye'de modern anlamda arşivcilik konusunda ilk ciddi teşebbüs, dönemin maliye nazırı Safvet Paşa'nın 1845'te Enderun'daki tarihî vesika ve defterleri bir tertip içine almaya çalışmasıdır. Tam manasıyla modern arşivcilik ise, 1846'da Hazine-i Evrak Nezaretinin kurulmasıyla başladı ve bugünkü Başbakanlık Devlet Arşivi'nin çekirdeğini teşkil etti. Aynı sene Bâb-ı Âlî'nin iç kısmında yüksekçe, rutubetsiz bir yer seçilerek ve özel olarak imal edilen tuğla ile bir bina yapıldı. Nezaretin başına Hazine-i Evrak Nazırı olarak sadaret mektupçusu Es-Seyyîd Hasan Muhsin Efendi tayin edildi. Devletin mühim işlerine ait mahrem sayılacak, devletin sırlarını ifşa etmeyecek şekilde emin memurların tayin edilmesi gerektiği karara bağlandı. Arşive dâhil olacak vesikaların tertibi ve arşivin çalışma tarzını belirten arşivcilik talimatını hazırladı. Bunu 1849'da Hazine-i Evrak Nizamnamesi adı ile yayımlayarak Türk arşivciliğini belli bir düzene soktu. Bu arşivde, her türlü anlaşmalar, padişah emirleri, iç ve dış meselelere ait yazışmalar, Divan-ı Hümayun defterleri (Bakanlar Kurulu Kararları), meclis takrirleri, mazbatalar, kanunlar ve benzeri devlet evrakı saklanıyordu. Nezaret, bir süre sonra Hazine-i Evrak Müdürlüğü unvanını aldı ve Osmanlı Devleti'nin sonuna kadar bu isimle devam etti.

Türkiye Cumhuriyeti (1922–günümüz)

1922 senesinde İcra Vekilleri Heyeti Başkanlığı Özel Kalem Müdürlüğüne bağlı, İstanbul'da Mahzen-i Evrak Mümeyyizliği kuruldu. 1923'te ismi Hazine-i Evrak Mümeyyizliği olarak değiştirildi. 1927'de Hazine-i Evrak Müdür Muavinliği adı altında Başvekâlet müsteşarlığına bağlandı. Mayıs 1933'te Teşkilat Kanunu gereğince, Ankara'daki Evrak Müdürlüğü ile İstanbul'daki Hazine-i Evrak Müdürlüğü, Başvekâlet Evrak ve Hazine-i Evrak Müdürlüğü adı altında birleştirildi. 1937'de Hazine-i Evrâk'ın adı Arşiv Dairesi Müdürlüğüne dönüştürüldü. 1943'te Başvekâlet Arşiv Umum Müdürlüğü kuruldu. 1976 yılında Başbakanlık Müsteşarlığına bağlı olarak Cumhuriyet Arşivi Dairesi Başkanlığı oluşturuldu. Bu dairenin görevi, 3473 sayılı Kanun'a tabi kurum ve kuruluşlarda teşekkül eden, Millî Mücadele, Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti ve Cumhuriyet dönemlerine ait arşiv malzemesini tespit etmek, arşiv disiplini esaslarına göre tanzim edip devletin ve ilim dünyasının hizmetine sunmaktır. 10 Temmuz 2018 tarihinde 1 Numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Cumhurbaşkanlığına bağlanarak adı "Devlet Arşivleri Başkanlığı" olarak değiştirildi.[3]

Ana arşivler

Osmanlı arşivi

Ana madde: Osmanlı Arşivi

Osmanlı Devleti'nden intikal eden en zengin ve değerli arşiv malzemesi, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığındadır. Osmanlı Devleti'nin merkez teşkilâtı kuruluşlarından olan Divân-ı Hümâyûn, Bâb-ı Defterî ve Bâb-ı Âsafî (Bâb-ı Âli) ve bunların çeşitli daire ve kalemlerine ait sicil, defter ve vesikaları ihtiva eden Başbakanlık Osmanlı Arşivi, sahip bulunduğu arşiv malzemesinin önemi itibarıyla, bu dönem için devlet arşivi vasfını taşımaktadır.[4]

Cumhuriyet arşivi

Cumhuriyet Arşivi Daire Başkanlığı; Millî Mücadele, TBMM hükûmeti ve Cumhuriyet dönemine ait, 3473 sayılı "Muhafazasına Lüzum Kalmayan Evrak ve Malzemenin Yok Edilmesi Hakkında Kanun" kapsamındaki kurum ve kuruluşlar bünyesinde yer alan arşiv malzemesinin, tespiti, korunması, düzenlenmesi ve değerlendirilmesi konusunda gerekli ilmî ve teknik hazırlık ve çalışmaları yerine getirmek ve denetlemekten sorumludur.

Görevleri

Devlet Arşivleri Başkanlığının görevleri şunlardır:[5]

  • Devlet arşivlerine ilişkin esasları belirlemek, bunların uygulanmasını takip etmek ve denetlemek.
  • Devlet ve kişilerin ulusal ve uluslararası haklarını belgelemek ve korumak.
  • Kamu, özel ve yurt dışı arşivlerinde bulunan devlet ve millet hayatını ilgilendiren belgeleri tespit ve tescil etmek, sertifikalandırmak, korumak, gerektiğinde satın alarak Devlet Arşivlerine kazandırmak, bunların tasnifini yaparak araştırmaya açmak.
  • Arşiv belgelerinin tahribini önleyecek tedbirleri almak, arşiv laboratuvarı kurmak veya laboratuvar hizmeti satın almak, bunların tamir, konservasyon ve restorasyonunu yapmak veya yaptırmak.
  • Arşivlerde gerçekleştirilecek mikrofilm ve dijitalleştirme faaliyetleri ile yenilikçi tekniklerin uygulanması alanında usul ve esasları belirleyerek rehberlik yapmak ve bu alanda koordinasyonu yürütmek.
  • Devlet Arşiv Ağını ve Devlet Arşivi Veri Merkezini oluşturmak, koordine etmek, araştırmaya açık bilgi ve belgeleri kullanıma sunmak.
  • Arşivlerden yararlanma usul ve esasları belirleyerek arşivlere erişimi artırmak.
  • Kâğıt ve elektronik ortamda oluşturulan arşiv belgelerinin her türlü güvenliğine ilişkin önlemlerin alınmasını sağlayacak usul ve esasları belirlemek.
  • Belge yönetimi ve arşivcilik alanında araştırma yapmak veya yaptırmak, rehberlik, eğitim ve sertifikasyon hizmetlerini sunmak, yerli, yabancı kuruluşlar ve üniversitelerle iş birliği yapmak.
  • Tarihî ve kültürel değeri olan arşiv belgelerini tanıtmak, yayın yapmak veya yaptırmak, arşiv müzesi kurmak, yurt içinde ve yurt dışında sergiler açmak.
  • Kanunlarla veya Cumhurbaşkanlığı Kararnameleriyle verilen diğer görevleri yapmak.

Hizmet birimleri

Devlet Arşivleri Başkanlığının hizmet birimleri şunlardır:[5]

  • Cumhurbaşkanlığı Arşivi Dairesi Başkanlığı.
  • Belge Tespit ve Değerlendirme Dairesi Başkanlığı.
  • Tasnif ve Araştırma Hizmetleri Dairesi Başkanlığı.
  • Bilgi İşlem ve Elektronik Arşiv Dairesi Başkanlığı.
  • Muhafaza ve Bakım Dairesi Başkanlığı.
  • Personel ve Eğitim Dairesi Başkanlığı.
  • Destek Hizmetleri Dairesi Başkanlığı.
  • Dış İlişkiler ve Tanıtım Dairesi Başkanlığı.
  • Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı.
  • Özel Kalem Müdürlüğü.

Görev yapan başkanlar

№MüdürGörev BaşlangıcıGörev Bitişi
Hazine-i Evrak Mümeyyizi
1Mahmut Nedim Bey192523 Mayıs 1933
Hazine-i Evrak Müdürü
1Hıfzı Berkan23 Mayıs 193316 Şubat 1938
Arşiv Dairesi Müdürü
1Halid Altan16 Şubat 193829 Haziran 1943
Arşiv Umum Müdürleri
1Kenan Tuna29 Haziran 194328 Nisan 1956
1Prof. Dr. Halil Demircioğlu (vekil)28 Nisan 195618 Nisan 1960
1Midhat Sertoğlu18 Nisan 196015 Ağustos 1973
Arşiv Genel Müdürleri
1Fazıl Işıközlü15 Ağustos 197315 Ekim 1974
1Rukiye Bulut (vekil)15 Ekim 19743 Ocak 1975
1Feyyaz Gürkan3 Ocak 197528 Aralık 1978
1Prof. Dr. Nejat Göyünç (vekil)28 Aralık 197827 Ocak 1980
1Atilla Çetin (vekil)27 Ocak 198013 Mayıs 1980
1Lütfü Ergün (vekil)13 Mayıs 198030 Şubat 1981
1Bahaddin Alpkan (vekil)30 Şubat 198114 Mayıs 1985
Devlet Arşivleri Genel Müdürleri
1Haluk Pekar (vekil)14 Mayıs 198511 Mayıs 1987
1Prof. Dr. İsmet Miroğlu (vekil)11 Mayıs 198713 Şubat 1992
1İsmet Binark13 Şubat 19925 Ağustos 1997
1İsa Özkul5 Ağustos 19978 Eylül 2000
1Prof. Dr. Yusuf Sarınay8 Eylül 20005 Ocak 2012
1Prof. Dr. Uğur Ünal5 Ocak 201210 Temmuz 2018
Devlet Arşivleri Başkanları
1Prof. Dr. Uğur Ünal8 Ağustos 201816 Ağustos 2024
1Doç. Dr. Muhammet Ahmet Tokdemir16 Ağustos 2024Görevde

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 17 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Aralık 2020. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 31 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Şubat 2022. 
  3. ^ Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı (10 Temmuz 2018). "Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (Kararname Numarası: 1)" (PDF). T.C. Resmî Gazete. 14 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Temmuz 2018. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". www.devletarsivleri.gov.tr. 24 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2021. 
  5. ^ a b "Mevzuat Bilgi Sistemi". www.mevzuat.gov.tr. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İbnülemin Mahmut Kemal İnal</span>

İbnülemin Mahmut Kemal İnal, Türk yazar, tarihçi, edebiyat tarihçisi, müzeci ve mutasavvıf.

<span class="mw-page-title-main">Dışişleri Bakanlığı (Türkiye)</span> Türkiyede bir bakanlık

Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı bağlı olarak çalışan, dışişlerinden sorumlu olan bakanlık. Türkiye'nin diğer ülkeler ve uluslararası örgütlerle olan ilişkilerinin yürütülmesinden sorumlu olan bakanlığın başında şu an Hakan Fidan bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Arşiv</span> belge ve yazıların saklandığı yer

Arşiv ya da belgelik, bütün dünyada kurumların gerçek ve tüzel kişilerin faaliyetleri sonucunda meydana gelen, idari, hukuksal, tanıklık, kurumsal değeri olan ya da tekrar kullanılmak üzere üretilen her türlü görsel, yazılı ve data bilgilerinin tutulduğu ve saklandığı yerdir.

<span class="mw-page-title-main">Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü</span> Kamu kurumu

Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ), ülkedeki bütün su kaynaklarının planlanması, yönetimi, geliştirilmesi ve işletilmesi amacıyla kurulan, Tarım ve Orman Bakanlığına bağlı, kamu tüzel kişiliğini haiz, merkezi Ankara'da bulunan özel bütçeli bir genel müdürlük. 6200 Sayılı Kanun'la 25 Aralık 1953 tarihinde kurulmuş ve 1954 yılında teşkilatlanmıştır. Daha sonra 4 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle yeniden düzenlenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Bâb-ı Âli</span> Osmanlı Devletinde sadrazam sarayı

Bâb-ı Âlî ya da basitleştirilmiş şekli ile Bâbıâlî, Osmanlı Devleti döneminde sadrâzam sarayına verilen isimdir. Onsekizinci yüzyıl sonlarına yakın bir zamana kadar Paşa sarayı, Paşa kapısı, Bâb-ı Âsafî gibi adlarla da anılan sadrazam sarayına I. Abdülhamid zamanından itibaren Bâb-ı Âlî denilmeye başlanmıştır. Günümüzde İstanbul Valiliği valilik konağı olarak kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Millî Savunma Bakanlığı (Türkiye)</span> Türkiyede bir bakanlık

Türkiye Cumhuriyeti Millî Savunma Bakanlığı, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığına bağlı olarak çalışan, savunma politikaları ve Türk vatandaşlarının askerlik işlerinden sorumlu olan bakanlık.

<span class="mw-page-title-main">Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı</span> Türkiyede bir bakanlık

Türkiye Cumhuriyeti Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığına bağlı olarak çalışan, ulaştırma ve altyapı işlerinden sorumlu olan bakanlık.

<span class="mw-page-title-main">Adalet Bakanlığı (Türkiye)</span> Türkiyede bir bakanlık

Adalet Bakanlığı, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığına bağlı olarak çalışan, adalet ve yargı işlerinden sorumlu olan bakanlıktır. Bakanlığın temel görevleri arasında, kanunlarda öngörülen mahkemelerin kurulması ve teşkilatlandırılması, ceza infaz kurumları, icra ve iflas daireleri gibi adalet kurumlarının planlanması, idari gözetimi ve denetimi yer alır. Kamu veya özel kurumlarla iş birliği yaparak adalet hizmetlerinin geliştirilmesine katkıda bulunur ve kanunlarla veya cumhurbaşkanlığı kararnameleriyle verilen diğer görevleri yerine getirir.

<span class="mw-page-title-main">İçişleri Bakanlığı (Türkiye)</span> Türkiyede bir bakanlık

Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığına bağlı olarak çalışan, genellikle güvenlik ve asayiş ile iller idaresinden sorumlu olan bakanlık. Başında 2023 yılından beri Ali Yerlikaya bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı</span> Türkiyede bir bakanlık

Türkiye Cumhuriyeti Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı'na bağlı olarak çalışan çevre, şehircilik ve iklim değişikliği işlerinden sorumlu bakanlıktır.

<span class="mw-page-title-main">Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü</span> Türkiye Cumhuriyeti Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına bağlı olarak görev yapan bir genel müdürlüktür

Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü, Türkiye Cumhuriyeti Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'na bağlı olarak görev yapan bir genel müdürlüktür.

<span class="mw-page-title-main">Hazine Müsteşarlığı</span>

Hazine Müsteşarlığı, Türkiye Başbakanlığına bağlı Türkiye'nin hazinesinin yönetiminde sorumlu devlet kurumuydu.

Hüseyin Hasib Bey,, Osmanlı siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Gençlik ve Spor Bakanlığı (Türkiye)</span> Türkiyede bir bakanlık

Türkiye Cumhuriyeti Gençlik ve Spor Bakanlığı, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığına bağlı olarak çalışan, gençlik ve spor işlerinden sorumlu olan bakanlık.

Osmanlı hükûmeti, Osmanlı İmparatorluğu'nun Avrupa'daki çağdaş idare sistemlerine ayak uydurmak amacıyla 19. yüzyılın başından itibaren uyguladığı kabine sistemidir. Günümüzdeki Bakanlar Kurulu sistemine çok benzemekteydi.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı Arşivi</span> Devlet arşivi

Osmanlı Arşivi, Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk yıllarından yıkılışına dek geçen sürede imparatorluğun imzaladığı anlaşmalar, tutulan defterler ve diğer tüm belgelerin yer aldığı bir arşivdir. Arşiv, günümüzde resmî olarak Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi olarak adlandırılmaktadır ve Devlet Arşivleri Başkanlığına bağlıdır. Arşivin muhafaza edildiği kompleks İstanbul'un Kâğıthane ilçesinde bulunmakta olup Osmanlı Arşivi Külliyesi adını taşımaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hazine-i Evrak binası</span>

Hazine-i Evrak binası, İstanbul’da, Osmanlı İmparatorluğu’nun modern anlamda ilk arşiv binası olarak 1848’de inşa edilen binadır.

<span class="mw-page-title-main">Tarım ve Orman Bakanlığı</span> Türkiyede bir bakanlık

Türkiye Cumhuriyeti Tarım ve Orman Bakanlığı, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığına bağlı olarak çalışan, tarım ve orman işlerinden sorumlu olan bakanlık. Gıda, Tarım ve Hayvancılık ile Orman ve Su İşleri bakanlıklarının teşkilat ve görevlerine ilişkin yasal düzenlemelerin yürürlükten kaldırılması sonrasında, 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle yeniden yapılandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Hazine ve Maliye Bakanlığı (Türkiye)</span> hazine ve maliye işlerinden sorumlu olan bakanlık

Türkiye Cumhuriyeti Hazine ve Maliye Bakanlığı, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığına bağlı olarak çalışan, hazine ve maliye işlerinden sorumlu olan bakanlıktır.

<span class="mw-page-title-main">Strateji ve Bütçe Başkanlığı</span> Türkiyede bir kurum

Strateji ve Bütçe Başkanlığı (SBB), Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığına bağlı devlet kurumu. 2018 Türkiye genel seçimleri sonrası Kalkınma Bakanlığı ile Maliye Bakanlığının Bütçe Genel Müdürlüğü birleştirilerek Cumhurbaşkanlığı bünyesinde oluşturuldu. Kalkınma Bakanlığına bağlı Kalkınma Ajansları ise Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına bağlandı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.