İçeriğe atla

Devlet İstihbarat Servisi (Afganistan)

Devlet İstihbarat Servisi
خدمات اطلاعات دولتی
د ریاست امنیت خدمت
Devlet İstihbarat Servisi logosu
Genel bilgiler
Kuruluş tarihiNisan 1978
Kapanış tarihiAralık 2004
Türüİstihbarat teşkilatı
Gizli polis
Personel sayısı16.000 (1982)[1]

Devlet İstihbarat Servisi (Farsçaخدمات اطلاعات دولتی; Peştucaد ریاست امنیت خدمت; kısaca HAD), Afganistan Demokratik Cumhuriyeti'nin güvenlik ve istihbarat teşkilatıydı.[2][3] Nisan 1978 tarihinde kurulmuş olup başlangıçta AGSA ve KAM olarak bilinmekteydi.

Aralık 1979 tarihinde Sovyetler Birliği'nin askerî müdahalesinden sonra KGB'nin kontrolü altına girdi ve devlete karşı olan faaliyetlerin bastırılmasından sorumluydu. Ocak 1986'da Devlet Güvenlik Bakanlığı adını aldı. HAD, 1992 yılında Sovyet destekli hükûmetin düşmesinden sonra da varlığını devam ettirdi ve Afganistan İç Savaşı'nda Kuzey İttifakının istihbarat kolu olarak görev yaptı.

Kaynakça

  1. ^ ["Вклад КГБ в трагедию Афганистана (Rusça)". 15 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2020.  Вклад КГБ в трагедию Афганистана (Rusça)]
  2. ^ Kakar, M. Hassan (1995). Afghanistan: The Soviet Invasion and the Afghan Response, 1979–1982 (İngilizce). Berkeley: University of California Press. ISBN 0-520-20893-5. 
  3. ^ also according to a disputed General Report of the Ministry of Foreign Affairs of The Netherlands, 29 February 2000, English translation 2001 Security services in Communist Afghanistan (1978–1992) AGSA, KAM, KhAD and WAD [1] 31 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">KGB</span> Sovyetler Birliğinin istihbarat ve gizli servisi

KGB, Devlet Güvenlik Komitesi, Sovyetler Birliği'nin istihbarat ve gizli servisidir. İlk olarak 1918 yılında Çeka adıyla kurulan teşkilat pek çok kez isim değişikliğine maruz kalmış ve son olarak 13 Mart 1954'te KGB adını almıştır.

Hafızullah Emin Afganistan'daki sosyalist rejimin ikinci devlet başkanı.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan İslam Cumhuriyeti</span> Afganistanda hüküm sürmüş eski bir devlet

Afganistan İslam Cumhuriyeti, Afganistan Savaşı sırasında 2004-2021 yılları arasında Afganistan'da var olan bir İslam cumhuriyetiydi. 2001'de ABD'nin Afganistan'ı işgal etmesinin ardından Taliban liderliğindeki Afganistan İslam Emirliği'nin ele geçirilmesi sonrası 2004 yılında kuruldu. 15 Ağustos 2021'de ülkenin büyük bölümünün kontrolü Afganistan İslam Emirliği'ne geçti. Afganistan'ın uluslararası olarak tanınan tek meşru devleti olduğu iddia edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği'nin Afganistan'a müdahalesi</span>

Sovyetler Birliği'nin Afganistan'a müdahalesi veya Sovyet-Afgan Savaşı, Sovyet kontrolündeki Afganistan Demokratik Cumhuriyeti'nde (DRA) 1979'dan 1989'a kadar süren uzun süreli bir silahlı çatışmaydı. Savaş, Soğuk Savaş'ın büyük bir çatışmasıydı, çünkü DRA, Sovyetler Birliği ve müttefik paramiliter gruplar arasında Afgan mücahitlere ve onların müttefik yabancı savaşçılarına karşı yoğun çatışmalar yaşandı. Mücahitler çeşitli ülke ve kuruluşlar tarafından desteklenirken, desteklerinin çoğunluğu Pakistan, ABD, İngiltere, Çin, İran ve Basra Körfezi'ndeki Arap ülkelerinden geldi. Yabancı güçlerin katılımı, savaşı ABD ile Sovyetler Birliği arasında bir vekalet savaşı haline getirdi. Çatışmalar 1980'ler boyunca çoğunlukla Afgan kırsalında gerçekleşti. Savaş yaklaşık 3.000.000 Afgan'ın ölümüyle sonuçlandı, milyonlarcası da mülteci olarak ülkeden kaçtı. Ülke dışında yerinden edilen Afganların çoğu Pakistan ve İran'a sığındı. Afganistan'ın 1979 nüfus sayımına göre 13,5 milyonluk eski nüfusunun yaklaşık %6,5 ila %11,5'inin çatışma sırasında öldürüldüğü tahmin edilmektedir. Sovyet-Afgan Savaşı, Afganistan genelinde büyük yıkıma neden oldu ve bilim adamları tarafından Sovyetler Birliği'nin dağılmasına ve Soğuk Savaş'ın resmen sona ermesine katkıda bulunan önemli bir faktör olarak gösterildi.

<span class="mw-page-title-main">Kâbil Uluslararası Havalimanı</span> Kâbilde yer alan uluslararası havalimanı

Kâbil Uluslararası Havalimanı veya eski ismiyle Hamid Karzai Uluslararası Havalimanı (2014-2021), Afganistan'ın başkenti Kabil'deki uluslararası havalimanıdır. Khwaja Rawash Havalimanı ve Kabil Havalimanı olarak da bilinir. Ticari hava trafiğinin yanı sıra, ISAF'ın görev süresinin bir parçası olarak aynı zamanda bir askerî havalimanı olarak diğer NATO ülkeleri ve ABD tarafından kullanılmaktaydı. Şehir merkezine üç kilometre uzaklıktadır ve deniz seviyesinden yaklaşık 1.800 m yükseklikte yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Burhaneddin Rabbani</span> Tacik asıllı Afganistan eski devlet başkanı

Burhaneddin Rabbani, Taliban'ın 1996'da iktidara gelmesiyle fiilen devrilen; ama bu tarihten itibaren Taliban'ın 2001 yılında devrilmesine kadar geçen süreç boyunca Birleşmiş Milletler tarafından uluslararası alanda hukuken Afganistan'ın devlet başkanı olarak tanınan Tacik asıllı Afganistan eski devlet başkanı.

Afganistan tarihi, yazılı olarak izleri bölgenin Ahameniş İmparatorluğu hakimiyeti altında olduğu MÖ 500'lü yıllara kadar süren bir tarihtir fakat MÖ 3000 ile 2000 yılları arasında topraklarında ileri düzeyde kentleşmiş bir kültürün var olduğuna dair kanıtlar da bulunmaktadır. Büyük İskender ve ordusu, Gaugamela Savaşı'nda Pers İmparatorluğu'nu yenilgiye uğrattıktan sonra MÖ 330 yılında Afganistan'a ulaştı. Greko-Baktrialılar, Mauryalılar, Kabil Şahiler, Kuşanlar, Seferîler, Samanîler, Gazneliler, Gurlular, Timurlar, Babürler, Hotakîler ve Dürraniler dahil birçok güçlü krallık, günümüz Afganistan topraklarında başkentler kurdular.

<span class="mw-page-title-main">Dış İstihbarat Servisi (Rusya)</span>

Rusya Federasyonu Dış İstihbarat Servisi (Rusça: Служба внешней разведки, Rusça telaffuz: [Sluʐbə vnʲɛʂnʲɪj rɐzvʲɛtkʲɪ]; tra. Sluzhba vneshney razvedki; ya da SVR RF ağırlıklı sivil işler için, Rusya'nın dış istihbarat kuruluşudur. SVR, KGB'nin Birinci Baş Direktörlüğü organizasyonunun halefidir. Askeri casusluk işlerinde karşılığı GRU olmaktadır. SVR RF Aralık 1991 yılından bu yana KGB'nin Birinci Baş Direktörlüğü halefi konumundadır. SVR'nin yönetim merkezi Moskova'da Yasenevo Bölgesi'nde bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan Demokratik Halk Partisi</span> Afganistanda eski siyasi parti

Afganistan Demokratik Halk Partisi, Afganistan'da faaliyet göstermiş eski siyasi parti. Nisan 1978'de gerçekleştirdiği Sevr Devrimi ile var olan hükûmeti devirerek yönetimi ele geçirmiş ve Afganistan Demokratik Cumhuriyeti'nin kurulmasına yol açmıştır. Afganistan Demokratik Cumhuriyeti yıkıldıktan sonra parti kapatılmıştır. Fakat Afganistan Vatan Partisi olarak devam etmiştir.

Ulusal Güvenlik Müdürlüğü Afganistan Hükûmetinin iç istihbarat ve güvenlik servisiydi. Merkezi Kabil'deydi ve Afganistan'ın 34 ilinin tümünde saha ofisleri ve eğitim tesisleri vardı. Doğrudan başkana ve meclise karşı sorumluydu. Çoğunluğu ABD Department of Homeland Security tarafından ve geri kalanı NATO ülkeleri tarafından eğitilmiş, aktif olduğu dönemde tahmini olarak 15,000-30,000 personeli olduğu düşünülmüştür. Ulusal Güvenlik Müdürlüğü, Afgan Ulusal Güvenlik Güçlerinin (ANSF) bir parçasıydı.

<span class="mw-page-title-main">Belarus Cumhuriyeti Devlet Güvenlik Komitesi</span>

Belarus Cumhuriyeti Devlet Güvenlik Komitesi, , Belarus Cumhuriyeti'nin ulusal istihbarat kuruluşudur. Transdinyester ve Güney Osetya kendi benzerleriyle birlikte, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra Rusça adı "KGB" olarak devam eden Belarusça çeviri kaybı da olsa birkaç istihbarat ajansından biridir. Bununla birlikte "Özel Çevik Kuvvet'e" yine de OMON denir.) Sovyetler Birliği'nin KGB'nin halefi Belarus kuruluşudur. Çeka kurucusu Felix Edmundovich Dzerzhinsky şimdi Belarus'ta esas Bolşevik istihbarat emniyeti ulusal kahramanı olarak görülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Sevr Devrimi</span>

Sevr Devrimi, Afganistan Demokratik Halk Partisi tarafından, Afganistan Cumhuriyeti Devlet Başkanı Muhammed Davud Han'a karşı 27-28 Nisan 1978 tarihlerinde gerçekleştirilen devrim ve askerî darbe. Darbe sonucunda Muhammed Davud Han öldürüldü ve hükûmet devrildi. Oluşturulan devrim konseyinin başına geçen Nur Muhammed Terakki, kurulan Afganistan Demokratik Cumhuriyeti'nin devlet başkanı oldu. Yeni hükûmete karşı olan bazı kesimlerin ayaklanması sonrasında ülkede başlayan savaşa, hükûmetin çağrısı doğrultusunda Aralık 1979'da Sovyetler Birliği de askerî müdahalede bulundu.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan Savaşı (1978-günümüz)</span>

Afganistan Savaşı, Afganistan Demokratik Halk Partisi'nin 27-28 Nisan 1978'de gerçekleştirdiği Sevr Devrimi ile Afganistan Cumhuriyeti'nin yıkılıp Afganistan Demokratik Cumhuriyeti'nin kurulması sonrasında, kurulan hükûmete karşı olan kesimin ayaklanmasıyla başlayan ve devam eden iç savaş. Savaşın evreleri şunlardır:

<span class="mw-page-title-main">Cenevre Anlaşması (1988)</span>

Cenevre Anlaşması, 14 Nisan 1988'de, Birleşmiş Milletler'in Cenevre'deki merkezinde Afganistan ile Pakistan arasında, Amerika Birleşik Devletleri ile Sovyetler Birliği'nin garantörlüğünde imzalanan anlaşma. Anlaşmayla birlikte iki ülke arasında ikili ilişkiler konusunda karşılıklı uzlaşı sağlanmış ve 1979'dan beri Afganistan'da bulunan Sovyet askerî birliklerinin ülkeden çekilme süreci başlamıştır.

Bazı kesimler, Sovyetler Birliği'nin Afganistan'a askerî müdahalesi sırasında Sovyet güçlerine karşı savaşan Afgan mücahitlere Siklon Operasyonu kapsamında eğitim, para ve silah desteği veren CIA'in, Usame bin Ladin'in de aralarında bulunduğu gönüllü Arap mücahitleri de destekleyerek bin Ladin'in liderliğindeki el-Kaide'nin kurulmasına zemin hazırladığını iddia etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan Demokratik Cumhuriyeti</span> Ülke

Afganistan, resmi adı Afganistan Demokratik Cumhuriyeti, 1987'den sonra Afganistan Cumhuriyeti, Afganistan'da 1978-1992 yılları arasında, sosyalist Afganistan Demokratik Halk Partisi'nin (ADHP) yönetimde olduğu dönemi kapsar.

Bu madde, 1709'da ilk Afgan devleti olan Hotak İmparatorluğu'nun kuruluşundan bu yana Afganistan devlet başkanlarını listeler.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan İç Savaşı (1989-1992)</span>

Afganistan İç Savaşı'nın 1989-1992 yılları arasındaki kısmı, 1978'den beri devam eden Afganistan Savaşı'nın, Sovyetler Birliği'nin Afganistan'a yaptığı askerî müdahalenin ardından ülkedeki güçlerini çekmesinin sona erdiği 15 Şubat 1989'dan, Peşaver Anlaşması'nın uygulamaya konulması sonrasında, Afganistan'daki yeni geçiş hükûmetinin göreve başlaması için belirlenen 28 Nisan 1992'e kadar olan bölümüdür. Afganistan Mücahitleri İslam Birliği adıyla birleşen ve Afganistan Demokratik Cumhuriyeti hükûmetine karşı mücadele eden Mücahitler bu mücadeleyi kazanmış ve hükûmetin düşmesi sonucu Afganistan İslam Devleti ilan edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Sovyet güçlerinin Afganistan'dan çekilmesi</span>

Sovyet muharip kuvvetlerinin; Afganistan'a gerçekleştirdiği askerî müdahalede yaşadığı mağlubiyet sonucu Afganistan'dan nihai çekilmesi 15 Mayıs 1988'de başlamış ve tamamen çekilmesi 15 Şubat 1989'da Kıdemli Orgeneral Boris Gromov liderliğinde sona ermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan başbakanı</span> Afganistan İslam Emirliğinin hükûmet başkanı

Afganistan başbakanı, resmi adıyla Afganistan İslam Emirliği başbakanı, Afganistan'ın hükûmet başkanıdır.