İçeriğe atla

Deviskel Vadisi

Bugün Alaca köyünün bir mahallesi olan eski Banakna köyünde (Yangın mahallesi), Deviskel Deresi'nin kollarından birinin üzerinde yer alan ve 12. yüzyılda, Gürcü Krallığı döneminde inşa edilmiş olan Banakna Köprüsü, günümüze büyük ölçüde sağlam ulaşmıştır.

Deviskel Vadisi (Gürcüce: დევისყელის ხეობა; okunuşu: "deviskelis h'eoba"), Artvin ilinin Borçka ilçesinde Deviskel Deresi ile kollarının oluşturduğu vadidir. Deviskel veya Deviskeli, sadece vadi ile akarsuyun değil, Borçka ilçesine bağlı Kaynarca köyünün de eski adıdır.

Gürcüce bir yer adı olan Deviskeli, Türkçe kaynaklara Deviskal (دویسقال) ve Deviskel (دهويسكل) biçiminde girmiştir.[1][2] Bu yazılış biçimleri, Gürcüce adın özgün biçiminin "devis skali" (დევის წყალი: dev suyu) veya "devis keli" (დევის ყელი: dev boğazı) olabileceğini desteklemektedir. Borçka ilçesinde Karşıköy'de Çinkuri (ჭინკური), Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı Ahlat köyünde Saçinke (საჭინკე) gibi Gürcü mitolojisine özgü Çinka'dan (ჭინკა) türemiş yer adları, Klarceti bölgesinde Deviskeli'nin masal figüründen adını alan tek yer olmadığını göstermektedir.[3]

Deviskel Vadisi, geniş bir alana yayılır ve Çoruh Havzası'nı oluşturan önemi vadilerden biridir. Tarihsel Klarceti bölgesinde bulunan bu vadi, Orta Çağ'da, Gürcü Krallığı döneminde önemli yerleşmelerin, yolların, köprülerin ve kiliselerin bulunduğu bir bölgeydi. Bazısı günümüze sağlam ulaşmamış çok sayıdaki tek kemerli taş köprü, önemli tarihsel yolların bu vadiden geçtiğini göstermektedir. Boçka'dan başlayan bir yol, Banakna, Sanatisi, Kvintauri, Buğareti, Şakareti, Bagini, Kertsnia, Kurdidi'den geçerek Karçhal Dağları'nın kuzey eteklerinde yer alan Bagini, Adaguli, Tetritskaro, Şuahevi, Deviskeli ve Klaskuri yaylalarına ulaşıyordu. Bu yaylalarda değişik yönlere ayrılan yollardan Maçahel vadisine, Şavşeti bölgesine ve İmerhevi vadisine gidiliyordu.[4][5]

Gürcü araştırmacı Zakaria Çiçinadze, 1890'ların başlarında Klarceti bölgesini dolaşmış, Deviskeli Deresi vadisinin uzunluğunun 40 kilometre kadar olduğunu yazmıştır. Vadi, Karçhal Dağları'nın kuzeyinde yer alan çok yüksek bir dağın dibinde son buluyordu. Bölgede yaşayan Gürcüler bu dağı “Patsa-Mta” (Küçük Dağ) olarak adlandırıyordu. Zengin bir bitki örtüsüne sahip olan Deveskeli Vadisi armut, ceviz, elma ağaçları ve üzüm bağlarıyla doluydu. “Patsa Mta” yakınında, Otingo köyünde kaplıca vardı. Müslüman Gürcüler sık sık bu kaplıcaya girmek için geliyor ve şifa bulması için hasta insanları getiriyorlardı. Deviskel Vadisi'nde yaşayan Gürcülerin Gürcüceyi Cavaheti şivesiyle konuşuyor olması Çiçinadze'nin dikkatini çekmiştir. Vadide yaşayan Müslüman Gürcüler bu farklılığı, halkın din değiştirmeye direnmesi üzerine Osmanlı Devleti'nin atalarını Ahaltsihe bölgesinden Deviskeli Vadisi'ne göç ettirmiş, Devskeli Vadisi sakinlerini de başka yerlere sürmesiyle açıklamışlardır.[6]

Kaynakça

  1. ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt, VIII. cilt s. 356.
  2. ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 118". 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2021. 
  3. ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 181, 193 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
  4. ^ Eter Beridze, Nigali (Gürcüce), Tiflis, 2009, s. 171 24 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-409-02-8
  5. ^ Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 77 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
  6. ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), Tiflis, 1913, s. 140-142" (PDF). 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Mart 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Murgul</span> Artvin ilçesi

Murgul, Artvin ilinin bir ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Aralık, Borçka</span>

Aralık, Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Balcı, Borçka</span>

Balcı, Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Demirciler, Borçka</span>

Demirciler, Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı bir köydür. Eski adı Mamanati'dir. Bu ad Türkçeye Mamanat olarak girmiştir. Demirciler eski Pançureti ve Kostaneti köylerini de kapsamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İbrikli, Borçka</span>

İbrikli, Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Kale, Borçka</span>

Kale, Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Kaynarca, Borçka</span>

Kaynarca, Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Şerefiye, Borçka</span> Borçkanın köyü

Şerefiye, Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Taraklı, Borçka</span>

Taraklı, Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı bir köydür. Eski adı Trapeni'dir.

<span class="mw-page-title-main">Çağlıpınar, Şavşat</span>

Çağlıpınar, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">İmerhev</span>

İmerhev ya da İmerhevi, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesi sınırları içinde kalan bölge. Adı Gürcüce İmerhevi'den gelir. İmerhevi adı Gürcistan'da bugün de birkaç yerin adıdır.

Sabauri, tarihsel Klarceti bölgesindeki yerleşim yerlerinden biridir. Günümüzde Artvin ilinin Borçka ilçesinde yer alır. Bazı kaynaklarda Sabauri Karşıköy’ün, bazı kaynaklarda ise Karşıköy’ün bir mahallesi olan Yeşildere’nin eski adı olarak geçer.

Pançureti, tarihsel Klarceti bölgesindeki yerleşim yerlerinden biridir. Günümüzde Artvin ilinin Borçka ilçesinde yer alır ve adı Pançarlı olarak değiştirilmiştir. Pançarlı köyü daha sonra Demirciler köyünün bir mahallesine dönüştürülmüş ve adı Pancarlı olarak yerleşmiştir.

Kostaneti, tarihsel Klarceti bölgesinin yerleşim yerlerinden biridir. Günümüzde Artvin ilinin Borçka ilçesinde yer alır ve adı Kestane olarak değiştirilmiştir. Kestane köyü daha sonra Demirciler köyünün bir mahallesine dönüştürülmüştür.

Çat, Artvin ilinin Borçka ilçesindeki köylerden biriydi. Sonradan Düzköy'ün mahallesine dönüştürülmüştür. Çhala Vadisi'nde yer alır ve Borçka kasabasına yaklaşık 8 km uzaklıktadır.

Çhaleti, tarihsel Klarceti bölgesindeki yerleşim yerlerinden birdir. Bugün Artvin’in Murgul ilçesinde yer alır. Adı 1925’te Bakırköy olarak değiştirilmiştir. Bakırköy daha sonra bir mahalleye dönüştürülerek Başköy’e bağlanmıştır.

Kokoleti Vadisi, Artvin ilinde Murgul Çayı'nın kollarından biri olan akarsu ile bu akarsu boyunca uzanan vadinin adıdır. Kokoleti vadisi, Artvin ilinde arıcılığın yapıldığı en önemli bölgelerden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Klaskuri Deresi</span>

Klaskuri Deresi, Artvin ilinin Borçka ilçesinde, Çoruh Nehri'nin sağ kollarından biri olan bir akarsudur. Bu derenin vadisinde yer alan Klaskuri köyü, adını bu akarsudan alır. Klaskuri köyü, günümüzde Aralık ve Atanoğlu olmak üzere iki ayrı köydür.

Deviskel Deresi veya Deviskel Çayı, Artvin ilinin Borçka ilçesinde, Çoruh Nehri'nin sağ kollarından biri olan bir akarsudur. Bu derenin oluşturduğu Deviskel Vadisi'ndeki Deviskeli köyü, adını bu akarsudan almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Murgul Vadisi</span>

Murgul Vadisi, Artvin ilinde, Murgul Çayı ile kollarının oluşturduğu vadidir. Bugünkü Kabaca köyünün üst kesiminden başlayıp Çoruh Nehri'ne kadar uzanır. Çoruh Havzası'nı oluşturan önemli vadilerden biridir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.