Devekuşu Kabare

Devekuşu Kabare, Haldun Taner'in öncülüğünde Ahmet Gülhan, Zeki Alasya ve Metin Akpınar tarafından kurulan, 1967-1992 yılları arasında İstanbul'da oyunlar sahneleyen tiyatro topluluğu.

Kendisine özgü üslubuyla kabare türünün Türkiye'deki önemli temsilcilerinden oldu ve geniş bir izleyici kitlesini oyunlarına çekti. Oyunlarında toplumsal ve politik taşlamaya yer verdi.

Türkiye'nin ilk kabare tiyatrosu olarak 1967 yılında kuruldu. Türkiye'de kabare tiyatrosu denemeleri Haldun Taner tarafından 1960'lı yılların başında yapılmış; Taner'in yazdığı Bu Şehri Stambul ki ‘62 adlı oyun 1962'de farklı tiyatroların oyuncuları olan gönüllü sanatçılar tarafından Gen-Ar Kulüp'te sahnelenmiş ve çok ilgi görmüştü.^[2]

Bu ilk denemeden sonra Vatan Kurtaran Şaban (1965) adlı oyunu yazan Haldun Taner, 1967 yılında kendisine, kurdukları gezginci tiyatro için bir oyun istemek üzere başvuran Zeki Alasya ve Metin Akpınar ikilisine birlikte kabare tiyatrosu kurmayı önerdi. Bu teklif üzerine 1967 yılında Haldun Taner, Ahmet Gülhan, Metin Akpınar ve Zeki Alasya ile birlikte dört ortak olarak Devekuşu Kabare'yi kurdu.

Kültür Müsteşarlığına atanan Şaban Efendi’nin odağında dönen skeçlerden oluşan^[3] Vatan Kurtaran Şaban, topluluğun ilk oyunu olarak Sıraselviler’deki Kulüp 12’de sergiledi. 1960'lı yıllarda Türkiye'de toplumun tepkisizliğine bir gönderme olarak topluluğa "Devekuşu" adı verildi.^[2]

Topluluk, dönemin güncel konuları tartışan Vatan Kurtaran Şaban oyununun ardından Nazım Hikmet, Orhan Veli, Adnan Veli, Oktay Rıfat, Aziz Nesin, İsmet Küntay ve Haldun Taner’in yazılarının Haldun Taner tarafından derlenmesiyle oluşan^[4] Şehr-i İstanbul ki (1968) adlı oyunu sahneledi. Bu oyunu ile birlikte Devekuşu Kabare topluluğu ismini iyice duyurmuş ve oyun 337 kez sahnelenmiştir.^[4] Topluluk, 1969’da Boris Vian’ın Generallerin Beş Çayı oyununu sahneleyerek, ilk defa batıdan bir oyun örneği verdi, ancak bu oyun ilgi görmedi. 1970’de Haldun Taner ve Zeki Alasya’nın birlikte yazdıkları Astronot Niyazi oyunu sahnelendi. Aya giden ilk Türk astronotu dolmuş şoförü Niyazi’nin uzaydaki maceraları üzerine kurulan bu oyun çok ses getirdi.^[2] 1972 yılında sahneledikleri ancak seyirci ilgisi görmeyen Eugene Ionesco’nun Gergedan oyunu, topluluğun ikinci ve son çeviri oyunu oldu. “Ha Bu Diyar”, “Dün...Bugün”, “Aşk-ü Sevda”, “Dev Aynası”, “Yar Bana Bir Eğlence”, “Haneler” adlı oyunlar topluluğun ilk on yılında sahnelediği oyunlardandır. Topluluk onuncu yılını, o güne kadar sahnelenmiş oyunların en çarpıcı bölümlerinden oluşan “Çıktık Açık Alınla" adlı oyunla kutlamıştır.^[2]

Gittikçe büyük bir üne ve seyircisi sayısına kavuşan Devekuşu Kabare Tiyatrosunun skeçlerinin yazılmasını ilk 12 yıllık dönemde genellikle Haldun Taner üstlendi. Zeki Alasya tiyatro oyunculuğunun yanı sıra yönetmenlik ve dekor yaparken Ahmet Gülhan tiyatronun yöneticiliğini ve organizasyonunu üstlendi.^[4] Devekuşu Kabare Tiyatrosu’nun temel oyuncuları olan Metin Akpınar ve Zeki Alasya’nın popülerliği gittikçe arttı. Kabare Tiyatrosu küçük gruplar halinde oynanan bir tiyatro idi; ancak, ikilinin televizyondan, sinemadan, reklamlardan, tiyatrolardan hayranları salonları doldurunca 150-200 kişilik salonlar yetmez hale geldi. Talebi karşılamak için büyük salonlarda oyun oynanmasına karşı çıkan Haldun Taner, Ahmet Gülhan ile birlikte Devekuşu Kabare Tiyatrosu'ndan ayrıldı.^[4] Topluluk 1978'de Haldun Taner'in ayrılmasından sonra Biz Bize Benzeriz kabare oyunu sahnelemiş ve bu oyunla birlikte topluluğa Selma Sonat katılmıştır.

1979'den itibaren yönetimi ele alan Zeki Alasya - Metin Akpınar ikilisi, topluluğu aynı isimle sürdürdü. Haldun Taner’in ayrılması ile birlikte topluluk kendine özgü bir üslup geliştirdi. 1979 ve 1980 yılında Umur Bugay’ın yazdığı Reklamlar kabare oyunu oynandı. Bu oyun ile topluluk, dans yönünden kendini geliştirdi.^[4] İnsanlığın Lüzumu Yok (1982) kabare oyunu, küçük kabare tarzı bir salonda sahnelenen son oyunu oldu.

1981-1982 sezonunun sonunda Devekuşu Kabare, Uluslararası Sanat Gösterileri ile birlikte Büyük Kabare Müzikali'ni gerçekleştirerek çok daha büyük izleyici kitlelerine seslendi. Bu müzikli güldürüde topluluğa Ajda Pekkan, Mazhar-Fuat-Özkan, İstanbul Gelişim Orkestrası, 5 yıl önce 10 yıl sonra Gurubu şarkılarıyla, Altan Tekin koreografi ile, Attila Özdemiroğlu müzikleriyle, USG gurubu danslarıyla eşlik etmiştir.

1983 yılında Beyoğlu...Beyoğlu oyunu sahnelenmeye başladı. 1987'de Deliler oyununu sahneledi. Oyunlarını sahneledikleri 1000 - 1500 kişilik salonlar Devekuşu Kabaresi'ne yeterli gelmemekteydi. Salon sıkıntısı ve kadro kurma sıkıntısı yaşayan topluluk, oyunlarına 1987'de ara verdi.

Devekuşu Kabare Tiyatrosu 1990 yılında Şuna Buna Dokunduk oyunu ile tekrar oyun oynamaya başladı ancak daha önceki sıkıntılı koşullar devam ettiği için 1992 yılında tekrar kapandı.^[3]

Devekuşu Kabare'nin, Aşk Olsun, Beyoğlu Beyoğlu, Deliler, Dün Bugün, Reklamlar ve Yasaklar adlı oyunları önce ses kaydı, daha sonra video kaydı olarak yayınlanmıştır. Ancak o dönemde görüntü ve ses kaydı yapılan Geceler oyunu, Sansür Kurulu tarafından fazla müstehcen bulunduğu için, tüm kayıtları imha edilmiştir.^[]

	Geceler	Aşk Olsun	Deliler	Yasaklar	Beyoğlu Beyoğlu	Reklamlar	Dün Bugün
Metin Akpınar	Y	Y	Y	Y	Y	Y	Y
Zeki Alasya	Y	Y	Y	Y	Y	Y	Y
Nevra Serezli	Y	Y	Y				Y
Ayşen Gruda						Y
Sema Yunak	Y	Y	Y			Y
Selim Naşit Özcan	Y	Y	Y	Y	Y	Y
Ali Yalaz		Y	Y	Y	Y	Y	Y
Nezih Tuncay	Y	Y	Y	Y	Y	Y
Selma Sonat	Y	Y		Y	Y
Cihat Tamer		Y		Y	Y
Demet Akbağ			Y
Suat Sungur	Y	Y	Y	Y	Y
Tunç Özdil		Y	Y	Y	Y
Mustafa Uzunyılmaz		Y	Y	Y	Y	Y	Y
Özdemir Çiftçioğlu	Y	Y	Y	Y	Y
Dilek Günnur							Y
Ersan Tığlı							Y
Yonca Evcimik	Y	Y	Y	Y		Y
Funda Oskay				Y		Y

İstanbul'un Ataşehir ilçesinde 2024 yılında hizmete giren Mustafa Saffet Kültür Merkezi'nde, Devekuşu Kabare'nin 1967 - 1992 arasında sahnelediği oyunların kostümleri, dekorları, yazılı ve görsel materyalleri yer aldığı bir müze açılmıştır.^[9]