İçeriğe atla

Derviş Hima

Derviş Hima
Kişisel bilgiler
Doğum İbrahim Mehmet Naxhi
1872
Ustruga, Osmanlı İmparatorluğu
(günümüzde Kuzey Makedonya)
Ölüm 13 Nisan 1928 (56 yaşında)
Arnavutluk
Milliyeti Arnavutluk Arnavut

İbrahim Mehmet Naci veya Derviş Hima (1872–1928), 19. yüzyıl Arnavut siyasetçi ve Arnavutluk Bağımsızlık Bildirgesi'ne katılan delegelerden biriydi. Bir yayıncı olarak ülkeden ülkeye seyahat ederek Arnavutluk'u makaleler ve broşürler ile tanıttı.[1]

Biyografi

Erken dönemi

Derviş Hima, Ustruga'da Tosklu bir toprak sahibi ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi.[1] Manastır (Bitola) ve Selanik'te (Selanik) okula gitti ve İstanbul'da iki yıl tıp okudu, burada başlangıçta Jön Türk hareketini destekledi ve Arnavut sorunu üzerinde düşünmeye başladı. Ağustos 1908'de Hima, çalışmalarını yarım bıraktı ve kendisini Arnavut ulusal hareketine adadı.[2]

Geç Osmanlı dönemi ve Arnavut bağımsızlığı

Derviş Hima, Arnavutluk'taki Osmanlı yönetiminin aşırı bir rakibiydi ve Osmanlı Babıalisi'ne karşı topyekün bir mücadele çağrısında bulunan bir dizi radikal manifesto yazarıydı.[3] Hareketleri Osmanlı yetkilileri tarafından dikkatle gözlemlendi ve birkaç kez hapse atıldı.[1] Tanınmış bir Arnavut edebiyat adamı olarak, uzun bir aradan sonra İşkodra'dan döndü ve Arnavutluk'un umutlarından bahsettiği için tutuklandı ve hapse atıldı.[4] Hima, Jön Türklerden gelen pan-İslami etkilere karşı coşkulu dinleyicilere de konuşmalar yaptı ve Arnavutluk ulusal birliği çağrısında bulundu, bu da Osmanlı hükûmeti tarafından Görice'de suikast girişimiyle sonuçlandı.[2]

Haziran 1900'de Bükreş'te herhangi bir Arnavut toplumuyla bağlantısı olmayan Türkçe ve Rumence olarak bir Arnavut gazetesi yayınlandı. Hima ve Yaşar Erebara o dönemde, İstanbul Üniversitesi'nden her iki öğrenci de editörlerdi ve gazete, yabancı bir prens tarafından yönetilen ve Büyük Güçler tarafından korunan bağımsız bir Arnavutluk'u savunuyordu. Gazete daha sonra parasızlık ve Romanya'daki Osmanlı büyükelçiliğinden gelen şikayetler nedeniyle yayınını durdurdu.[2] Bükreş'te Hima, 1898'de Arnavutça, Fransızca ve Rumence yayınlanan kısa süreli Pavarësia e Shqipërisë (Arnavutluk'un Bağımsızlığı) adlı derginin editörlüğünü yaptı. Ertesi yılın Ekim ayında Romanya'dan Roma'ya gitmek zorunda kaldı ve burada iki haftada bir yayınlanan Zën'i Shqipënisë veya Arnavudluk Sadası (Arnavutluk'un Sesi) dergisini çıkardı. Hima iki haftada bir, Arnavut vilayetlerinin birleşmesi ve Arnavutluk için Osmanlı İmparatorluğu içinde özerklik çağrısında bulundu.[3] İtalyanlar, Arnavut milliyetçiliğini destekleyen Albania-Arnavudluk dergisini kapattılar ve Hima, Cenevre'de yayın faaliyetlerine yeniden başlamayı planladı.[5] Osmanlı yetkilileri için Hima'nın dergisi yalnızca devrimci bir çağrı olarak görülüyordu.[5]

Hima, Paris'te Prens Sabahaddin'in düzenlediği Osmanlı Muhalefet Kongresi'nde (1902) delege olarak görev yaptı.[5] Paris'te Hima ve Albert Ghica'yı Arnavutluk'un prensi yapmak isteyen Aromanlı bir kaptan olan Dimitri Papazoglou tarafından bir komite kuruldu. Hima'nın komitesi Romanya'da faaldi ve Romanya-Arnavut yakınlaşmasını sembolize ederken, grup Slav karşıtı ve Yunan karşıtı konumlarda bulunuyordu. Osmanlı yetkilileri Hima'yı Damad Mahmud Paşa ve İsmail Kemali'nin piyonu olarak görüyorlardı.[5] 1902 Kongresinin bir başka delegesi olan Hima ve Jashar Erebara, bir Arnavut milliyetçi topluluğu olan Shpresa için bir Türk-Arnavut dergisi yayınladılar.[5]

Cenevre'de eski İttihat ve Terakki örgütünün geri kalan üyeleri Osmanlı yetkilileri tarafından diplomatik saldırıya uğradı. Son perdede Arnavut asıllı Hima, Ahmed Rifat ve Halil Muvaffak CUP üyeleri İttihad-ı-Osmanî-La Federation Ottomane adlı iki dilli bir dergi kurdu. Süreli yayının diğer etnik kökenlerden Osmanlı vatandaşları tarafından kurulduğu izlenimini vermek için, çeşitli Osmanlı etnik topluluklarından gurbetçilerden seçilen figürlerden oluşan bir yayın kurulu oluşturuldu. İsviçre siyasi polisi tarafından süreli yayın hakkında bilgi toplandı.[5] Hima'nın editörlüğünde, İttihad'ın ilk sayısı 23 Şubat 1903'te Arnavutluk'u bu tür bir yönetim için en uygun olarak vurgulayan bir Osmanlı federal hükûmet sistemini öneren ilk makale ile ortaya çıktı.[5] Ek makaleler devlet reformları, imparatorluk içinde dilsel kendi kaderini tayin etme ve Osmanlı birliğini tartıştı. Dergi bir Jön Türk yayını olarak başladı ve kısa sürede Arnavut ulusal hareketinin bir organı haline geldi ve Arnavutları çekmek için düzyazı tarzında yazıldı. İttihad, Osmanlı padişahının Arnavut muhaliflerine karşı zamanın İsviçreli yetkilileri sert önlemler aldığı için dayanamadı.[5] Hima, İbrahim Temo'nun bir takipçisiydi ve Jön Türkler ile padişahın Arnavut muhalifleri arasında uzlaşmayı sağlamak amacıyla Jön Türk dergilerinde yazması talimatını aldı.[5]

1908'de Osmanlı anayasasının restorasyonu, Hima gibi siyasi sürgünlerin vatanlarına dönmesine izin verdi.[3] 1909'da İstanbul'daydı ve burada haftalık Shqipëtari-Arnavud'u (Arnavutça) Hilë Mosi ve Ekrem Vlora ile birlikte yayınladı, Türkçe ve Arnavutça dergisi Avusturya-Macaristan tarafından sübvanse edildi.[1] Hima gazetesinde Arnavut kimliğinin ve dilinin önemini aynı madalyonun iki yüzü olarak görerek vurguladı.[3] Yayının Arnavutları aydınlatmayı, akıl ve kültür seviyelerini yükseltmeyi, işbirliğini teşvik etmeyi amaçladığını belirtti.[3] Arnavud, Hima tarafından Osmanlı hükûmetine hitap etmek ve Arnavutluk meselelerini kamusal alanda tutmak için kullanılırken, gazetesi Arnavutlar ve Osmanlı parlamentosunun Arnavut milletvekillerinin Arnavut alfabesi sorunu gibi konularda dilekçe ve mektuplarını yayınladı.[3] Hima, Arnavutluk'un İmparatorluğa yaptığı fedakarlık ve katkıların da altını çizdi, Arnavutluk'un "özgürlüğün beşiği" olduğunu iddia etti ve Dukagjin kabile yasasının Arnavut dağlılar arasında kullanılmasını savundu.[3] Arnavutluk'un üniter bir vilayetini, Arnavutça-Türk dil okullarını ve Osmanlı Balkanlarında beş ilde askerlik hizmeti veren yerel halkı savundu. 13 Aralık 1910'da Hima, Arnavud'da, ordu subaylarını nitelikli bürokratlar yerine Arnavutluk'ta sivil yönetim pozisyonlarına yerleştirme ve yerel sorunları çözmek için güç kullanımını protesto etme konusundaki Osmanlı "militarizasyonu" konusundaki endişelerini dile getirdi.[3] Gazete, Osmanlı hükûmetinin Arnavut Latin alfabesi ve okullarına karşı yürüttüğü daha geniş kampanyanın bir parçası olarak 1910'un sonunda kapatıldı. Hima, yayıncılık faaliyetleri için imparatorluk içindeki Arnavutlardan yardım aldığını belirtmiştir.[6]

1911'de Osmanlı Türkçesinde Musaver Arnavud (Resimli Arnavut) adlı bir kitap yayınladı ve tarih ve Arnavutların jeopolitik durumu gibi diğer konularla ilgili bölümlerini içeren editörlü bir eserdi.[3] Hima'nın kitabı, Arnavutluk'un imparatorluğa olan sadakati ve fedakarlık anlatısına dikkat çekti ve Arnavutlar için önemli olan bir "Arnavut ulusal edebiyatı"nın gelişimini vurguladı.[3] Geç Osmanlı döneminde Hima, Balkanlar'daki Arnavut jeopolitik çıkarlarına yönelik Avusturya-Macaristan yardımını destekledi.[7] Hima, Arnavutluk Bağımsızlık Bildirgesi'nin imzacılarından biriydi.[8]

Daha sonraki yaşamı

Derviş Hima, Kasım 1912'de Arnavutluk bağımsızlığından sonra bile kamusal hayata aktif bir ilgi gösterdi. 1917 sonbaharında Avusturya-Macaristan yetkilileri tarafından Tiran bölgesi okul müfettişliğine atandı ve 1920'de Arnavutluk basın bürosunun ilk müdürü oldu.[1] Hima 1928'de öldü.

Edebiyat

Kaynakça

  1. ^ a b c d e "Historical dictionary of Albania" (PDF). 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2012. 
  2. ^ a b c Skendi 1967
  3. ^ a b c d e f g h i j Gawrych 2006
  4. ^ The Albanians: A Modern History. 1999. ISBN 9781860645419. 21 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2012. 
  5. ^ a b c d e f g h i Hanioğlu 2001
  6. ^ Preparation for a Revolution: The Young Turks, 1902-1908. Oxford University Press. 2001. s. 346. ISBN 9780199771110. 21 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2021. 
  7. ^ The Albanian national awakening. Princeton: Princeton University Press. 1967. s. 268. ISBN 9781400847761. 21 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2021. 
  8. ^ "History of Albanian People" Albanian Academy of Science.99927-1-623-1

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Avlonyalı İsmail Kemal Bey</span>

Avlonyalı İsmail Kemal Bey Arnavut bir diplomat, Osmanlı Meclis-i Mebusanı I. dönem Berat milletvekili, rilindas ve modern Arnavutluk'un kurucu babasıdır. Bağımsızlık bildirgesi'nin baş yazarı, daha sonra 1912'den 1914'e kadar olan dönemde Arnavutluk'un ilk başbakanı ve dışişleri bakanı olarak görev yaptı.

Osmanlı dergisi. 1902'den 1929'a kadar 220 sayı çıkan Jön Türk dergisi, Osmanlı İttihad ve Terakki Cemiyeti yayın organıydı. Bahaeddin Şakir ile Samipaşazade Sezai dergiyi Kahire'de kurdu. İstanbul, Selanik ve Paris'te yayına devam etti. Döneminin bütün kültür sorunları dergide yer aldı.

<span class="mw-page-title-main">İbrahim Temo</span>

İbrahim Temo, Arnavut asıllı Osmanlı siyasetçi, doktor.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Arnavutluk</span> Katolik, Müslüman ve Ortodoks Arnavutların bağımsızlık ve birliğini savunan siyasi görüş

Büyük Arnavutluk, irredentist ve milliyetçi bir kavramdır, Arnavutların kendi ulusal vatanları olduklarının düşündükleri toprakları birleştirmeyi amaçlar. Arnavut nüfusunun bu bölgelerdeki günümüzdeki veya tarihsel varlığına ilişkin iddialara dayanmaktadır. Mevcut Arnavutluk'a ek olarak, terim komşu ülkelerdeki bölgelere ilişkin iddiaları içermektedir, alanlar arasında Kosova, Sırbistan'ın Preşova Vadisi, güney Karadağ'daki bölgeler, kuzeybatı Yunanistan, ve Kuzey Makedonya'nın bir batı kısmı yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Faik Bey Konitza</span> Arnavut yazar ve Washington büyükelçisi (1875-1942)

Faik Bey Konitza, Arnavut yazar, devlet adamı. 20. yüzyıl başında Arnavutluk kültür hayatının önemli figürlerindendir. Arnavutluk'un ilk ABD büyükelçisidir.

<span class="mw-page-title-main">Feyzi Bey Alizoti</span> Ocak-Mart 1914 tarihlerinde Arnavutluk başbakanı siyasetçi (1874-1945)

Feyzi Bey Alizoti Osmanlı daha sonraları Arnavut siyasetçi. 22 Ocak ile 7 Mart 1914 tarihleri arasında kısa bir süre Arnavutluk başbakanlığı yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">1912 Arnavut İsyanı</span> Arnavutların, 1912 yılı içerisinde Osmanlı İmparatorluğu egemenliğine karşı başlattığı ayaklanma olayı

1912 Arnavutluk İsyanı, Ocak-Ağustos 1912 tarihleri arasında Osmanlı İmparatorluğu'nda Arnavutlar tarafından gerçekleştirilen bir isyandır. 1910 ve 1911 yıllarında Arnavutluk ve Kosova bölgelerinde Arnavut Ulusunun Haklarını Savunma Birliği destekli iki isyan başlatılmıştı. 1910 yılındaki Arnavut isyanı Bulgaristan ve Karadağ tarafından desteklenmişti. İsyanda, şiddetli çatışmaların ardından İsa Bolatin öncülüğündeki Arnavut isyancılar Drenice bölgesine çekilmiş, bir diğer isyancı İdris Sefer ise kalan askerleriyle birlikte direnişini sürdürdüğü Karadak bölgesine çekilmişti. 1911 yılındaki isyanda ise Podgorica isyancıların ana üssü olmuş ve isyancılar Karadağ Kralı I. Nikola tarafından desteklenmişti. Her iki isyan da isyancılara birtakım imtiyazlar tanınarak bastırılmıştı.

Priştineli Hasan veya Volçetrinli Hasan Bey, asıl adıyla Hasan Berişa, Arnavut siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">1910 Arnavut İsyanı</span> Arnavutların, 1910 yılı içerisinde Osmanlı İmparatorluğu egemenliğine karşı başlattığı ayaklanma olayı

1910 Arnavutluk İsyanı ya da Arnavutluk Harekâtı Mayıs-Haziran 1910 tarihleri arasında İttihatçı Osmanlı hükümetinin yeni merkezileştirme politikalarına karşı Arnavutlar tarafından gerçekleştirilen bir isyandır.

<span class="mw-page-title-main">Arnavut millî uyanışı</span>

Arnavut millî uyanışı veya Ulusal Uyanış, 1870'te Osmanlı İmparatorluğu'nda Arnavut aydınlar arasında başlayan ve Arnavutluk'un bağımsızlığını ilan ettiği 1912 yılına kadar süren bir harekettir. Aktivistleri dirilişçi (rilindas) olarak tanımlanmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">İsa Bolatin</span>

İsa Bolatin, Kosovalı Arnavut gerilla ve siyasetçidir.

<span class="mw-page-title-main">Mihal Grameno</span> Arnavutlu milliyetçi

Mihal Grameno Arnavut milliyetçi, politikacı, yazar, özgürlük savaşçısı ve gazeteciydi.

<span class="mw-page-title-main">Arnavutluk'un bölünmesi</span>

Arnavutluk'un bölünmesi, Arnavutluk heyeti Avlonya'da toplandıktan sonra, gelecekteki Arnavutluk devletinin sınırlarını 28 Kasım 1912'de açıkladı. Birçok yönden, Arnavutluk'un güney ve kuzey sınırları Birinci Balkan Savaşı'nın iki savaşı ile tanımlandı: Bizans Savaşı ve İşkodra kuşatması. Bu savaşlarda bir yandan Yunanistan ve Karadağ güçleri, diğer yandan Osmanlılar savaştı. Büyük güçlerin katılımıyla yapılan bir dizi uluslararası toplantı sınırların çizilmesini etkiledi. 29 Temmuz 1913 tarihinde Londra Barış Konferansı'nda çizilen Arnavutluk sınırlarını dünyanın altı süper gücü yani; İngiltere, Fransa, Avusturya-Macaristan, Rusya, Almanya ve İtalya kabul etti. Ancak Arnavutluk ulusal hareketi temsilcileri, Arnavutların bir kısmı Arnavutluk eyaletine ait olmayan topraklarda kalmaları gerektiğinden konferansın kararını ülkenin bir bölümü olarak kabul ettiler. Birinci Dünya Savaşı, sırasında ve sonrasında Arnavutluk'un bölünmesi planlanmıştı. Ancak, bu planlar gerçekleşmedi ve Arnavutluk egemenliğini korudu. Bölünme girişimleri II. Dünya Savaşı'na ve savaş sonrası yıllara kadar devam etti.

<span class="mw-page-title-main">Bayram Curri</span> Arnavut siyasetçi

Bayram Curri Arnavutluk'un bağımsızlığı için mücadele eden, daha sonra 1913 Londra Antlaşması'nın ardından Kosova ile birleşmek için mücadele eden Arnavut kabile reisi, siyasetçi ve aktivisttir. Ölümünden sonra kendisine Arnavutluk Kahramanı unvanı verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Şahin Kolonya</span> Arnavut siyasetçi ve gazeteci

Şahin Teki Bey Kolonya (1865–1919), Arnavut gazeteci ve politikacıdır.

<span class="mw-page-title-main">Avlonyalı Süreyya Bey</span>

Avlonyalı Süreyya Bey Osmanlı Arnavut siyasetçisi, 1912 Arnavutluk Bağımsızlık Bildirgesi'nin aktif bir figürü ve Avlonya Meclisi delegelerinden birisi.

<span class="mw-page-title-main">Libhovalı Müfid Bey</span> Arnavut siyasetçi, diplomat ve maliyeci (1876-1927)

Müfid bey Libohova Arnavut ekonomist, diplomat ve siyasetçi ve Arnavutluk Bağımsızlık Bildirgesi'nin yapıldığı Avlonya Meclisi'nde delegelerden biridir. Arnavutluk Geçici Hükûmeti döneminde Arnavutluk'un ilk İçişleri Bakanı olarak görev yaptı ve o zamandan itibaren 1913-1927 yılları arasında dokuz kez farklı hükûmet görevlerinde bulundu, Adalet Bakanı, İçişleri Bakanı, Maliye Bakanı ve Kültür Bakanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Manastır Kongresi</span> Arnavut alfabesini standartlaştırmak amacıyla Manastır şehrinde düzenlenen akademik konferans

Manastır Kongresi Arnavut alfabesini standartlaştırmak amacıyla 14-22 Kasım 1908 tarihleri arasında Manastır şehrinde düzenlenen akademik konferanstır. 22 Kasım artık Arnavutluk, Kosova ve Kuzey Makedonya'da ve ayrıca Arnavut diasporası arasında Alfabe Günü olarak bilinen bir anma günüdür. Kongreden önce, Arnavutça altı veya daha fazla farklı alfabenin ve ayrıca bir dizi alt varyantın bir kombinasyonu ile temsil ediliyordu.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'deki Arnavutlar</span>

Türkiye'deki Arnavutlar, Türkiye'de ikamet eden etnik Arnavut vatandaşlarıdır; genelde Balkan Savaşları'nın başlamasından sonra, Karadağ ve Arnavutluk'tan gelen Arnavutlarla birlikte Sırp ve Yunan zulmünden kaçan Kosovalı / Makedon ve Tosk Çam Arnavutlardan oluşmaktadır. Türkiye Milli Güvenlik Kurulu'nun (MGK) 2008 yılında hazırladığı bir raporda, Türkiye'de yaklaşık 1,3 milyon Arnavut kökenli insanın yaşadığı ve 500.000'den fazlasının kendi atalarını, dilini ve kültürünü tanıdığı tahmin ediliyor. Ancak Türkiye'de Arnavut kökenli ve kökene sahip kişilerin sayısının 5 milyona çıktığını öne süren başka tahminler de var. Bir zamanlar 21. Waffen-SS Dağ Tümeni Skanderbeg'de görev yapan Arnavut Gaziler, 1953-1968 yıllarında aileleriyle birlikte Yugoslavya'dan Türkiye'ye göç etmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı döneminde Arnavutluk</span>

Osmanlı döneminde Arnavutluk, Arnavutluk tarihinde, 15. yüzyılın sonlarındaki Osmanlı fethinden başlayıp Arnavutluk Bağımsızlık Bildirgesi ile 1912'de Osmanlı İmparatorluğu'ndan resmi olarak ayrılmasına kadar geçen bir dönemi ifade eder. Osmanlılar Arnavutluk'a ilk kez 1385 yılında Arnavut soylu Karl Thopia'nın Savra Muharebesi sırasında soylu II. Balša'nın güçlerini bastırmak üzere daveti üzerine girmişlerdir. 1385'teki Savra Muharebesi'nden sonra Arnavutluk'un bazı bölgelerinde bir miktar nüfuzları vardı, ancak doğrudan kontrolleri yoktu. Osmanlılar 1420'lerde güney Arnavutluk'a garnizonlar yerleştirdiler ve 1431'de orta Arnavutluk'ta resmi yargı yetkisi kurdular. Osmanlılar tüm Arnavut topraklarının yönetimini talep etse de, Arnavut etnik bölgelerinin çoğu hâlâ Osmanlı yönetiminden bağımsız Orta Çağ Arnavut soyluları tarafından yönetiliyordu. çoğunlukla orta Arnavutluk'u kontrol eden Arvanid Sancağı, 1420 veya 1430'da kurulmuştur; ülkenin çoğunlukla özgür olduğu 1443-1481 döneminden ve İşkodra ve Leş Birliği'nin düşmesinden sonra 1481'de Osmanlı yönetimi daha da sağlamlaşmıştır. Arnavutlar 1481'de yeniden ayaklanmışlar ama Osmanlılar nihayet 1488'de Arnavutluk'u kontrol altına almışlardır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.