Der Freischütz

Der Freischütz
(İyi Avcı)

Müzik	Carl Maria von Weber
Libretto	Friedrich Kind
Gala	18 Haziran, 1821
İlk gösterim yeri	Schauspielhaus, Berlin
Oyuncular	Max - ormancı, tenor Kilian - zengin genç bir köylü, bariton Cuno - başormancı, bas Caspar - ormancı, bas Aennchen - Agathe'nin kuzeni, soprano Agathe - Cuno'nun kızı, soprano Ottokar - Prens, bariton Kesis, bas Koro: Avcılar, köylüler, ruhlar, hizmetkarlar. Konuşma rolü Samiel - Kara Avcı

Der Freischütz (İyi Avcı) Alman romantik dönem opera müziği bestecisi Carl Maria von Weber tarafından hazırlanmış bir 3 perdelik bir opera eseridir. Almanca librettosu "Friedrich Kind" tarafından bir Alman peri masalı olarak "Freischütz" eserinden uyarlanarak yazılmıştır.

Prömiyeri Berlin'da " Schauspielhaus"'da 18 Haziran 1821'de sahnelenmiştir.

Mekân: Bohemya.

Zaman: Otuz Yıl Savaşı'ndan sonra

Bir orman köyü meyhanesi önünde küçük bir meydan

Genç ormancı Max Agathe'yi sevmektedir ve babası olan başormancı Cuno'nun yerine geçip başormancı olmak istemektedir. Ancak yetenek gösterme yarışında ok atıcılığını göstermesi gereklidir ve bu yarışma ertesi gün yapılacaktır.

Ertesi gün köylüler yerel kıyafetleri ile gelmişlerdir ve hedefe ok atama yarışmasını izlerler. Bu yarışmayı genç köylü Caspar kazanır ve Caspar "ok atıcıların kralı" olarak ilan edilir. ("Victoria! der meister soll leben"). Max ise yarışmayı kazanamadığı için bir köşeye çekilip orada mahzunca oturmaktadır. Başlarında Killian diğer köylüler delikanlıyı alaya alıp alaycı bir zafer şarkısı söylerler. ("Schau der Herr")

Başormancı yaşlı Cuno bir hikâye anlatmaya başlar. Bu hikâyeye göre orman içinde Kurt Boğazı adı verilen büyülü bir mevkide büyülü kurşunlar dökülürmüş ve bu "büyülü kurşun"ları kollanan atıcılar mutlaka hedefe isabet ettirirlermiş. Hikâyesini bitiren Cuno Max'a dönerek ertesi gün yapılacak atış yarışmaları da kaybederse onun Agathe ile evlenmesinin imkân olmayacağını söyler. Köylüler bir Bohemya halk dansı yaparak sahneyi terkederler. Bu sırada Kilian arkadaşı Max’in yanına gelir ve ona bu gibi şeylerin arkadaşlıklarına hiç ziyan vermeyeceğini söyler.

Yalnız başına kalan Max kötü şansından yüksek sesle yakınmaya başlar. Ertesi gün yapılacak atış yarışmasını kazanamazsa sevdiği Agathe ile evlenemeyecektir. Acaba şeytanın güçlerine inanıp onlardan yardım istemeli midir? Bu soaler söylenirken Bu sözler yükselirken sahne kenarına Kara Avcı Samiel kendini belirtir. Ama Max tanrısal kaderden yardım ummasının uygun olacağını belirtince kaybolur. (Durch die Waelder).

Şarkı bitince genç Caspar gözükür. Caspar bir zamanlar Agathe’ye evlenme teklif etmiş ve onu tarafından kabul edilmezdir. Caspar daima hayata umursuz, gamsız ve alaycı görünmesine rağmen içten pazarlıklı olup intikam planları yapmaktadır. Elinde şarabi ile bir içki şarkısı söyleyip Max’in aklını karıştırmaya başlar. (Hier im ird’schen jammerthal). Caspar bir hayalet olan Kara Avcı Samiel ile birlikte Kurt Boğazında kurşun dökmekte ve bu kurşunlar dolayısı ile her zaman hedefi bulmaktadır. Caspar’ın tüfeğiyle havada uçan bir kartala ateş acar ve bu kuş vurularak düşer.

Böylece Caspar Max'i ayartıp Kurt Boğazına giderek sihirli kurşun dökmeye razı eder. Ama art fikirli Caspar’ın asıl hedefi sihirli kurşun ile Agathe’yi Max’in eliyle öldürtmektir. Bu kötü kalpli avcının zafer şarkısı ile sahne sona erer. (Schweig! Damıt Dich niemand warnt).

Kuno’nun evi

Agathe kuzeni Aenchen ile birlikte yalnızdır. Duvardan düşen bir resim Agathe'nin başını hafif yaraladığı için başında bir sargı vardır. Kuzen Aenchen duvardan düşen resmi yeniden asmaktadır. İki kuzen kısa bir Düet söylerler. Sonra Aenchen, geç kalmasına üzülen kuzenini avutmak için halk şarkısı şeklinde bir aryaya başlar. Aryada özlediği erkek tipini anlatır ve onun genç ve heyecanlı bir kişi olmasını diler (Kommt ein schlanker Bursch). Sonra da sahneden ayrılır. Yalnız kalan Agathe pencereye gider doğru yürür ve "Ne güzel Gece" adlı bir "resitatif"'den sonra bu operanın en çekici parçası olan bir aryaya başlar. (Leise, leise fromme Weise).

Max uzaktan görülüp kapıya gelir. Agathe onu sevinçle karşılar; ama Max sadece yüzünü göstermek istemekte olup oturmak istememektedir. Agathe'ye başındaki sargının sebebini sorar ve Agathe kısaca bir cevap verir ve Max ayrıntılar istemez. Max elindeki ölü kartalı göstererek bunun bir sihirli kurşunla vurulup öldürülen bir kartal olduğunu ve bunlardan birkaç tane elde etmek hedefiyle Kurt Boğazı'na gitmekte olduğunu bildirir. Bu Kurt Boğazı'nın korkulacak bir yer olduğunu bilen Agathe ona oraya gitmemesi için yalvarır. Ama Max kesin kararını vermiştir ve bundan dönmez, Geride dehşete düşmüş iki kuzenini bırakarak oradan uzaklaşır.

Kurt Boğazı'nda geceleyin ufak bir açıklık

Rüzgar bütün şiddetiyle uluyarak esmekte, göğe doğru hayaletler uçuşmakta, dallarda garip kuşların, baykuşların gözleri parlamaktadır. Kaspar kuru kafalardan bir ocak yapmış, ortasına bir ateş yakmıştır. Kurşunu dökmek için kap kaçak hazırlar. Fakat sihri temin edecek Kara Avcı Samiel henüz gelmemiştir. Kaspar bağırmaya başlar; «Samiel görün» Birdenbire yeşil yüzlü, kırmızı gözleri, siyah pelerini ve tüylü şapkasıyla Samiel gözükür; «Beni kim çağırıyor?» Kaspar yalvarır «Arkadaşım Max sihirli kurşun istiyor… Birinin Agathe’yi öldürmesini sağlamanı istiyorum». Samiel cevap verir «Yedi tane dökeceksin, altısı hedefler yedincisi kötüler içindir». Kaspar’la arasındaki anlaşma gereğince onun her istediğini yapmaktadır, ancak bu sonuncu olarak ertesi gün ya Kaspar’ın yahut Max’ın ruhunu cehenneme gönderecektir. Birdenbire kaybolur. Ay çıkmıştır, Max gözükür, dehşet içinde Kaspar’a ilerler. Kaspar sihirli kelimeleri söylemeye başlar. İlk kurşunu döker, sesi yankılanır. Kuşlar uçuşur, her kurşun döküldüğünde fırtına şiddetlenmeye, şimşek çakmaya, köpek, at ve cadı hayaletleri uçuşmaya başlamıştır. Tüyler ürpertici acayip sesler duyulmaktadır. Kaspar bağırır; «Samiel yedincisini döküyorum, yardım et!» Samiel tekrar gözükür. Sanki kıyamet kopmuştur, ağaçlar devrilmeye, yer sallanmaya başlar, esrarengiz bir koro başlar. Uzaktan bir kilise çanı yankılanır, her şey birdenbire susar. Kaspar yüzükoyun yerde yatmakta, Max korku içinde, sapsarı bu inanılmaz manzarayı seyretmektedir

Ormanda bir açıklık.

Prensin iki bekçisi evvelki gece Kurt Boğazı'ndan gelen esrarengiz seslerden bahsetmektedirler. Bu sırada Caspar ve Max görünür. Max üç sihirli kurşunu av için harcamış olup vurduğu kuşları av torbasından çıkartır. Bu ona Prensin güvenini kazandırır. Caspar ise dört kurşundan üçünü atmıştır ve son sihirli kurşunu Max'a verir.

Atış yarışması gününde Agathe'nin odası

Genç kız gelinlik elbisesini prova ederken Tanrıya o gün Max’in başarı sağlayarak kendisiyle evlenmesi isteyen bir duayı Arya gibi söylemektedir. (Und ob die Wolke sie verhüle). Aenchen girip ondan daha biraz çabuk olmasını ister. Ona Agathe o gece gördüğü bir rüyayı anlatmaya başlar. Bu rüyada kendisini bir güvercin olarak görmüş; atış yarışmasında Max tüfeği ile bu güvercini hedef alıp onu vurmuş ve vurulan güvercin kanlar içinde yere düşmüştür. Aenchen bu rüyayı hayırlı olaylar olarak yorumlar ve kuzenine artık sadece mutlu geleceği düşünmesini söyler. Odaya bir grup köy kızları girip gelenek üzere gelinin etrafında dönerek dans etmeye başlarlar. Bu esnada Agathe resmin yine yere düşmüş olduğunu görür. Aenchen bunun fırtınanın bir sonucu olduğunu belirterek gelin elbisesinin bulunduğu sandığı ona uzatır. Sandık açılınca içinde gelin elbisesi yerine bir kefen çıkar. Aenchen bunu da hayra yorar, satıcı kız mutlaka bir yanlışlık yaptığını bildirir. Köylü kızlar şarkılarını söyler ve Agathe gelinliğini giyerken perde kapanır.

Ormanda atış yarışma mevkii

Başta Prens Ottokar ve bütün köy toplanmıştır. Avcılar korno sesleri arasında ünlü av korosunu söylemektedirler. (Was gleich wohl auf Erden). Max sabahki avda üç güzel atış yapmış, hepsi de hedeflerine isabet etmiştir. Son atışını yapacak, kazanırsa Agathe’yi alacaktır. Agathe ve arkadaşları gözükürler. Prens bu sırada Max’a hedefi gösterir, bu bir güvercindir. Kuş uçarak Caspar’ın bulunduğu ağaca konarken Agathe yanında Aenchen ve kızlar girerler. Agathe, Max’in güvercini vurmaması için haykırırken Max ateş eder; Caspar ağaçtan düşer; aynı anda Agathe bir çığlıkla yere yuvarlanır. Caspar can çekişmekte iken Samiel’i çağırmaktadır. Sonunda kıvranarak ölür. Yedinci kurşun hedefi bulmuştur; fakat hile ortaya çıkmıştır. Prens, Caspar’ın cesedinin Kurt Boğazı'na gömülmesini emreder. Max, Prense her şeyi itiraf eder. (Herr! Unwerth bin ich Eurer Gnade). Prens ona ya ülkeyi terk etmesini ya da hapse atılmaya razı olmasını söyler. Bu sırada herkesin saydığı münzevi keşiş gözükür. Max için af diler. Delikanlıya bir yıl süre verilecek, gelecek yıl hiç hilesiz yarışmayı kazanırsa Agathe’yle evlenecektir. Herkes bu mutlu sonucu kutlarken perde iner.

Bu eserin ilk sahnelenmesi için hazırlanan partisyon notaları şu çalgılar için hazırlanmıştır:

Orkestra mevkii: 2 Pikolo flüt, 2 flüt, 2 obua, 2 klarinet, 2 fagot, 4 korno, 2 trompet, 3 trombon, timpani, Yaylı çalgılar (keman I ve II, viyola, viyolonsel, kontrbas)

Sahnede: 1 klarinet, 2 korno, 1 trompet, kemanlar, viyolonseller

I. Perde:

• "Viktoria! der Meister soll leben". Koro
• "Schaut der Herr mich an als König" Arya: Kilian
• "O diese Sonne". Üçlü (Cuno, Caspar, Max;), koro
• "Schau der Herr"
• "Durch die Waelder" Arya:Max
• "Hier im ird’schen jammerthal" . Arya:Caspar
• "Schweig! Damıt Dich niemand warnt". Arya:Caspar

II. Perde:

• "Schelm, halt fest!". İkili (Agathe, Ännchen)
• "Kommt ein schlanker Bursch gegangen". Arya:Annchen
• "Wie nahte mir der Schlummer". Resitatif:Agathe
• "Leise, leise fromme Weise". Arya:Agathe
• "Wie? Was? Entsetzen!". Üçlü (Agathe, Ännchen, Max)

III. Perde:

• "Und ob die Wolke sie verhülle". Arya:Agathe
• "Einst träumte meiner sel'gen Bas". Romans ve arya:Annchen
• "Wir winden dir den Jungfern-Kranz". Arya:Annchen
• "Was gleicht wohl auf Erden". Ormancilar korosu
• "Schaut, o schaut". Finale

• Der Freischutz operasının uvertürü. Skidmore College Orkestrası:^[1]

• 1841: Hector Berlioz Weber'in Dansa Davet' piyano parçasının orkestrasyonunu yaparak bir bale olarak bu opera eserinin Paris yapımına ekledi. Bu orkestara parçası sonradan tek pbaşına konsetlerde icra edilmeye başladı.
• 1845: Franz Liszt bu operanın uvertürünü bir piyano parçası (S.575) olarak uyarladı.
• 1990: Robert Wilson, Tom Waits ve William S. Burroughs tarafından hazırlanan The Black Rider (oyun) adlı bir tiyatro müzikali Der Freischutz' operasından uyarlanmıştır.
• Magic Hunter adlı Macaristan yapımlı film bu opara konusunu güncelleştirmektedir.^[3]

• Opera
• Operalar listesi
• Carl Maria von Weber

• Bu madde kismen İngilizce Wikipedia "Der Freischütz" maddesi kaynaklıdır. Online [1] 16 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

• Holden, Amanda (ed) (2001). The New Penguin Opera Guide, New York: Penguin Putnam. ISBN 0-14-029312-4 (İngilizce)
• Brown, Clive "Freischütz, Der ('The Freeshooter') Romantische Oper in three acts", Kaynak:Sadie, Stanley (ed) (1992), The New Grove Dictionary of Opera (4 cilt). Londra: Macmillan. ISBN 978-1-56159-228-9 (İngilizce)
• Abegg, Werner (2005), Carl Maria von Weber: Der Freischütz. Romantische Oper – Finstere Mächte – Bühnenwirkung, Augsburg: Wissner, ISBN 3-89639-368-5 (Almanca).

Wikimedia Commons'ta Der Freischütz ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Carl Maria von Weber'in Der Freischütz icin Operadis diskografisi 14 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• IMSLP websitesi "Der Freischütz, Op.77 (Weber, Carl Maria von)" maddesi 19 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• "Wie nahte mir der Schlummer...Leise, leise" aryasi Voxnovmedia (MP3) ses kayiti Sarkici:Lotte Lehmann^[]
• Liberliber websitesi Der Freischütz (ogg ve MP3) ses kayitlari ^[]
• YouTube websitesinde "Der Freischütz" maddesinde Hamburg Leopold Ludwig Philharmonisches Devlet Operası 1968 yapımının tŭm video kaydı. Online: [2] 6 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Almanca)