Denizaltı alıcıları

Denizaltılar, hem su altında aletli seyir gerçekleştirdiğinden, hem de gizliliği önemli olduğundan seyrüsefer sistemleri gelişmiş araçlar olmak zorundadırlar. Denizaltının seyrüseferini ve dost/düşman diğer araçları görmesini ve tanımasını sağlayan araçlara denizaltı alıcıları denir.

Klasik denizaltının en büyük özelliği gizliliktir. Nükleer denizaltılar gibi enerjisi bol olmadığından ve torpido tehdidi karşısında süratlenip kaçamadığı için, gizliliğine azami dikkat gösterir. Bu yüzden aktif alıcılarını, tespit edilme şartlarını iyi değerlendirerek kullanır. Nükleer denizaltı ise sürat ve derinlik avantajına sahip olduğundan, aktif alıcılarından aktif sonarını daha rahat kullanır.

Denizaltı, coğrafi konumunu veya hedeflerin pozisyonunu tespit için kullanılır. Belli bir bölgeye dar bir açıda, çok kısa süre için elektromanyetik intişar yapar ve keser. Çevreden yansıysan dalgalar radar tarafından değerlendirilir ve böylece keşif yapılmış olur. Nadiren olmakla birlikte hedefe torpido atışından önce hedefin rota-sürat-mesafe parametrelerinin tayininde kullanılır.

Radar, bir vericinin atmalar (SUPLE) halinde yaydığı radyo dalgalarının yolları üzerindeki cisimlerden yansıyarak geri dönmesi ve bir alıcı tarafından yakalanması ilkesi temelinde çalışır. Alıcı geri dönen yankıdan hedefin yönünü ve mesafesini, iki yankı arasında geçen zamandan da hızını belirleyebilir. Hedef doğrudan radara geliyorsa ya da uzaklaşıyorsa Doppler etkisi sayesinde gene hız belirlenebilir. Radar atmaları düz bir hatta gittiğinden ufkun (Dünyanın eğiminin) ötesindeki hedefleri belirleyemezler. Bu nedenle savaş uçakları çok alçaktan uçarak radar sinyakllerinden kurtulabilirler. Ayrıca "hayalet" (stealth) uçakların tasarımında, radar sinyallerinin kolayca yansıyacağı dik yüzeylerden (ör: gövdeye dik kuyruk vb) kaçınarak ya da elektromanyetik sinyalleri emici özelliğwe sahip bileşik malzemeler ve boyalar kullanarak bunlara belli bir görünmezlik sağlamak mümkün.

Radarla aynı esasa göre çalışan sonarlar, elektromanyetik dalga yerine ses dalgası gönderir. Gönderilen "Ping"'in frekansı arttıkça hedefe çarpıp dönme mesafesi kısalır. Bu frekansın "Kesinliği" fazladır ve cihazları az yer kaplar. Marmara denizi gibi kesafet çeşitliliği nedeniyle tabakası fazla denizlerde yüksek frekansın etkinliği iyice azalır. Alçak frekans uzak mesafelere gidebilir fakat bu frekansın seçiciliği azdır ve cihazları çok yer kaplar. Klasik denizaltı için dikkatle kullanılması gereken cihazdır. Denizaltı Harekâtı bölümünde incelenen "Ortam Şartlarına" bağlı olarak "Çok uzak mesafeler"'den duyulabilir.

Kendisi herhangi bir işlemde bulunmadan sadece dinleme/gözlem halindeki alıcılardır.

1854 yılında Fransız Marie Dawey, aynalarla ilk periskobu yapmış 1872’de prizmaları kullanmıştır. Amerikalı Thomas H. Doughty’nin iç savaş esnasında Red River’da harekât yapan Monitör Osage’ın taretine bir boru içine koyduğu aynalarla nehir setleri üstünden konfederasyon birliklerine atışlar yapması periskop fikrinin kabaca ilk kullanımını teşkil eder.

1902'de; Protector dizaynında dışarıyı görmek için, merceklerle yaptığı “Omniscope ya da Skalomniscope” adını verdiği buluşu ile Simon Lake ve Periskobu geliştirip Hollanda yapımı İngiliz denizaltılarına uygulayan Dublinli bir teleskop imalatçısı: Sir Howard Grubb (1844-1931) periskopun gelişiminde önemli rol oynayan iki kişidir. Günümüz denizaltılarında prizmadan ve merceklerden oluşan ABD SSN denizaltılarında kullanılan Kollmorgen T18 gibi periskoplara radar, lazer mesafe ölçer, tv kamerası, fotoğraf makinası, ESM anteni, UHF anteni, gece görüş sistemi, kızılötesi alıcı ve ışıkla haberleşme (Mors) için lamba ilave edilebilmektedir. Virginia sınıfı denizaltılarda köklü bir değişiklik ile periskop konmayıp yerine “Photonics mast” denilen ve mukavim tekne dışında sürülebilen iki direkte yüksek çözünürlüklü kameralar, kızılötesi, low-level light görüntüleyici, lazer mesafe ölçer ve elektromanyetik dalga tespit -ESM- sensörü ile donatılmış bir “Şapka” mevcuttur. Veriler, fiberoptik kablolarla iletilmektedir.

Su altındaki her türlü sesi dinlemeye imkân veren cihazdır. Tekne dışındaki Hydrophone denilen algıçlarına gelen ses titreşimlerinin, düşük voltajlarda elektrik enerjisine dönüşmesi esasına göre çalışır. Yakın tarihe kadar operatörlerin kulak hassasiyeti ve tecrübesi ile etkili bir şekilde kullanılabilen bu cihaz; frekans bandının genişletilmesi ve kütüphanesine, su altında duyulabilecek sesleri tanıma için karşılaştırma yapabileceği örnekler kaydedilmesi sayesinde, operatöre net analiz sonuçları vermekte ve tespitinde yardımcı olmaktadır.

Hava, kara veya denizden yapılan her türlü elektromanyetik intişarı (Radar veya telsiz yayınını) tespit eder ve ekranında yönünü görüntüler. Eğer gelen elektromanyetik dalgayı analiz edebilme imkânı varsa; hafızasına kaydedilmiş bilgilerle karşılaştırarak, gemi ismine kadar tanımlayabilir.A

Bu cihaz için de yukardaki tanımlamalar kullanılabilir. Ayrı bir cihaz olduğu gibi, gelişmiş sonarların imkânlarından biri de olabilir.

Bir kaynaktan yayılan ve sudaki hızı bilinen sesin; denizaltı boyunca, eşit aralıklarla konan 3 hydrophona ve her birine, belli açılar içinde ve farklı zamanlarda ulaşması ile oluşan üçgenin analizini yapar.