İçeriğe atla

Denizaltı

I. Dünya Savaşı'nda kullanılan Alman UC-1 sınıfı denizaltı
II. Dünya Savaşı'nda kullanılan Alman U-47 dizel-elektrikli denizaltısı
Virginia sınıfı ABD nükleer saldırı denizaltısı
Müzede sergilenen Tench sınıfı bir denizaltı, TCG Uluçalireis (S-338), (Rahmi M. Koç Müzesi)

Denizaltı, su altında ve su yüzeyinde hareket edebilen bir deniz aracıdır. Deniz Kuvvetlerinde görev yapan diğer tüm gemiler gibi denizaltılar da ön ada sahiptir.

Tarihsel gelişimi

Tarih boyunca insanlar denizlerin altına dalmak, denizleri keşfetmek ve denizlerden faydalanmak istemiştir. Denizlerin altından giden gemilerin yani denizaltıların donanmalar için bir vurucu güç unsuru haline getirme fikrinin Büyük İskender ile başladığı rivayet edilir. Binlerce yıllık bu fikir ilk olarak 19. yüzyılda kullanılmaya başlanmış ardından 20. yüzyılda ise büyük gelişme katetmiştir. II. Dünya Savaşı'nın belirleyici unsurlarından birisi de yine denizaltılar olmuştur.

II. Dünya Savaşı'nın ardından ise güdümlü füze atabilen nükleer denizaltılar ortaya çıkmış ve böylece denizaltılar daha da etkin hale gelmiştir. Günümüzde geliştirdiği nükleer denizaltılar ile en çok öne çıkan ülkeler Rusya Federasyonu ve Amerika Birleşik Devletleri'dir.

Türk denizlerinde ilk önemli denizaltı faaliyetleri

Çanakkale Savaşı'nda 25 Nisan 1915 tarihinden itibaren Marmara'da en az bir denizaltı faaliyet halinde bulunmuştur.[1] Mayıs 1915 ortalarından itibaren ise deniz ikmal yolu, artan denizaltı faaliyetleri yüzünden bütünüyle kullanım dışı kalmış, ikmal ve takviye kara ulaşım hattına bağımlı olmuştur.[2]

Su altına dalma mekanizması

Statik dalış

Denizaltının dalışını oluşturan esaslardan biridir. Denizaltı hareketsiz (sabit) durumdayken; dizayna göre değişen, altı denize açık veya bir vana ile kapatılabilen dalma sarnıçlarına, tepesindeki vana açılıp içindeki hava kaçırılarak su alınması ve yüzme kuvvetinin azaltılması sağlanır. Ancak sarnıçların dolması ve botun bünyesini etkilemesi çok uzun bir aşamadır. Sadece aşağı-yukarı hareket vardır.

Dinamik dalış

Denizaltının dalışını etkileyen bir diğer unsurdur; denizaltının baş-kıç ve sancak-iskele bordalarındaki kanat benzeri dümenlere ve denizaltının kendisine açı-meyil verdirilmek suretiyle, denizaltının ileri hareketiyle oluşan su akış etkilerinin kullanılması ile yapılan dalıştır. Denizaltı gemilerinde dalış ve su içindeki duruş açısını oluşturmak için kullanılan dümenlere; baştakilere "Baş ufki dümenler", kıçtakilere ise "Kıç ufki dümenler" denir.

İstanbul boğazında seyir halinde bir denizaltı

İtici güç

Klasik (dizel) denizaltının itici gücü, 1890'larda geliştirilmiş Ward-Leonard sistemine dayanır. AC Motor-Jeneratör-DC Motor, bu sistemin orijinal halidir. Sistem, motor verimindeki en az kayıp üzerine kurulmuştur. Denizaltıda uygulanışı; Dizel-jeneratör-batarya-dc elektrik motoru şeklindedir. Denizaltılarda itici güç için dizel motorundan elde edilen elektrik enerjisi kullanılır. Elektrik enerjisi bataryalarda toplanır ve elektrik motorlarına iletilir. Su altında dizel motor çalışamayacağı için (dizel motorun çalışması için ihtiyaç duyulan hava yüzünden) elektrik motorları ile hareket sağlanır. Bataryalar tasarıma göre değişen çok sayıdaki pilden oluşur. Öyle ki bazı denizaltıların tonajının üçte birini bataryalar oluşturmaktadır.

  • Yüzeye çıkıldığı zaman dizel motorlar çalıştırılır. Böylelikle bataryalar yüklenir. Aynı zamanda dizel motor gücüyle denizaltı hareket ettirilir. Bu seyir kademesine de yastıklama seyri denir. Hem bataryalar şarj olur, hem de elektrik motorları çevrilir.
  • Daha farklı olan nükleer denizaltılarda, reaktörde açığa çıkan ısı ile yüksek basınçlı buhar üretilir. Bu basınçlı buhar, türbinleri ve bunlara bağlı olan jeneratörleri çevirerek itici gücü oluşturur.

Silahları

Torpido

Torpido; savaş gemileri ve denizaltılarda kullanılan, pervaneleri sayesinde hareket eden patlayıcı bir silahtır.

Kaynaklar

  1. ^ Beneath the Dardanelles: The Australian Submarine at Gallipoli; Allen & Unwin (September 1, 2008); Vecihi Başarın(Author), Hatice Hürmüz Başarın(Author); Avustralya denizaltısı HMAS AE2 Osmanlı torpido gemisi Sultanhisar tarafından batırılmış, mürettebatı kurtarılıp I. Dünya Savaşının kalan süresini Afyonda tutsak olarak geçirmiştir. Bu kitap iki geminin kaptanları Stoker ve Ali Rıza'nın hatıralarını karşılaştırarak olayı anlatır.
  2. ^ Henry Stoker. "British and Australian Submarines in the Dardanelles, 1915". 23 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2011. 
Wikimedia Commons'ta Denizaltı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Ayrıca bakınız


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Gemi</span> Ulaşım aracı

Gemi dünya denizlerini, okyanuslarını, nehir, göl ve diğer yeterince derin su yollarını dolaşan, mal ve yolcu taşıyan veya savunma, araştırma ve balıkçılık gibi özel görevleri yapan büyük bir deniz taşıtı’dır. Gemiler genellikle boyut, şekil, yük kapasitesi ve amaca göre teknelerden ayrılır. Yelken çağı'nda "gemi", en az üç Kabasorta arma‘lı direkleri ve tam cıvadra yelken planıyla yelkenli gemi olarak tanımlanır.

TCG <i>Dumlupınar</i> (D-6) 4 Nisan 1953te 86 kişilik mürettebatı ile batan Türk denizaltısı

TCG Dumlupınar (D-6), Türk Donanması'na 16 Kasım 1950 - 4 Nisan 1953 tarihleri arasında hizmet etmiştir. 4 Nisan 1953 günü I. İnönü denizaltısı ile Akdenizdeki NATO Blue Sea tatbikatından dönerken 86 kişilik mürettebatı ile deniz kazası sonucu batan Türk denizaltısıdır.

<span class="mw-page-title-main">CODLAG</span>

CODLAG(Combined Diesel Electric and Gas) savaş gemilerinde kullanılan tahrik sistemidir. Geminin sadece intikalini değil, üzerindeki çeşitli sistemlerin çalışması için gerekli elektrik enerjisini de sağlar.

Samsun, Osmanlı İmparatorluğu tarafından 1907 yılında Fransa'dan satın alınan dört "Durandal" sınıfı muhripten biridir. Gemi, Trablusgarp Savaşı, Balkan Savaşları ve I. Dünya Savaşı esnasında Osmanlı donanmasında görev yaptı.

USS <i>Nautilus</i> (SSN-571)

USS Nautilus (SSN-571), nükleer enerjiyle çalışan ilk denizaltı gemisi.

<span class="mw-page-title-main">Los Angeles sınıfı denizaltı</span>

Los Angeles sınıfı ABD Deniz Kuvvetleri'nde 1976 yılından bu yana görev yapan bir nükleer denizaltı sınıfıdır. İnşa edilen 62 üyesinin 36'sı halen hizmette olan sınıf, bu özelliğiyle dünyanın en kalabalık nükleer denizaltı filosunu oluşturmaktadır. ABD Deniz Kuvvetleri'nde Sturgeon sınıfı denizaltıların yerini alan Los Angeles sınıfı, Seawolf ve Virginia sınıflarıyla birlikte ABD'nin nükleer taarruz gücünün önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Los Angeles sınıfı denizaltılar isimlerini ABD şehirlerinden almaktadır, bu özellikleriyle de ABD Deniz Kuvvetleri'nde denizaltıara deniz canlılarının isimlerinin verilmesi geleneğine son vermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Nükleer denizaltı</span> bir nükleer reaktör tarafından güç sağlanmış olan denizaltı

Nükleer denizaltı, bir nükleer reaktör tarafından güç sağlanmış olan denizaltıdır. Nükleer denizaltının performans avantajları, geleneksel denizaltılara göre dikkate değerdir: nükleer güç, tamamen havadan bağımsız olduğu için geleneksel denizaltılarda gerekli duyulduğu gibi, denizaltının sıklıkla yüzeye çıkma ihtiyacından kurtarır; bir nükleer reaktör tarafından üretilen büyük miktardaki güç, nükleer denizaltıların yüksek hızda, uzun süre kullanılmasına olanak tanır; ve varış noktalarında sadece yiyecek gibi tüketilir malların depolanması gerekir. Yeni nesil nükleer denizaltılar 25 yıllık ömrü boyunca asla yeniden doldurulma ihtiyacı duymaz. Diğer yandan geleneksel denizaltılarda, elektrik akülerinde depolanan sınırlı güç, en gelişmiş geleneksel denizaltı bile düşük hızda sadece birkaç gün, en yüksek hızda ise sadece birkaç saat denizin altında kalabilir anlamına gelir. Havasız güç sağlamadaki son geliştirmeler bu dezavantajı biraz azaltmıştır. Nükleer teknolojinin yüksek gideri, pek az ülkenin nükleer denizaltılara sahip olabileceği anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Balistik füze denizaltısı</span>

Balistik füze denizaltısı, balistik füzeler (SLBM) fırlatmak için donanmış bir denizaltı türüdür.

HMS <i>E11</i>

HMS E11, Kraliyet Donanması'nın 23 Nisan 1914 tarihinde suya indirilen E sınıfı denizaltısıdır. 1915 yılı Çanakkale deniz harekâtlarındaki en etkili denizaltılardan birisidir. Marmara Denizi'ne yaptığı üç akın seferinde 27'si buhar gücü ile çalışan ve 58'i daha küçük yelkenli tekneler olmak üzere farklı büyüklüklerde 80'den fazla gemiyi batırmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Çanakkale Savaşı'ndaki denizaltı faaliyetleri</span>

Çanakkale Savaşı'ndaki denizaltı faaliyetleri, I. Dünya Savaşı'nın bir parçası olan Çanakkale Savaşı çerçevesinde, çeşitli devletlerin denizaltıları tarafından Çanakkale Boğazı ve Marmara Denizi'nde sürdürülen faaliyetlerdir. Esas savaştan önce, Aralık 1914'te başlamış ve Aralık 1915'te sonlanmıştı. İtilaf Devletleri'ne bağlı denizaltıların Çanakkale Boğazı'nı geçerek Marmara Denizi'nde denizaltı operasyonları yapmalarının amacı, Gelibolu'yu savunan Osmanlı kuvvetlerinin lojistik durumunu sarsmak olarak görülür. Bununla birlikte İttifak Devletleri'nin bir üyesi olan Alman İmparatorluğu da Osmanlı'yı desteklemek amacıyla savaş sırasında birtakım denizaltı faaliyetleri yürütmüştü.

HMS <i>E15</i>

HMS E15, İngiliz Kraliyet Donanması'nda görev yapan bir E sınıfı denizaltıdır. Denizaltı, denize indirildiği yıl olan 1914'te Osmanlı İmparatorluğu'na karşı yürütülen Çanakkale Savaşı denizaltı harekâtları'na katılmıştır.

HMAS <i>AE2</i>

HMAS AE2, E sınıfı denizaltılara mensup, Avustralya Kraliyet Donanması'na ait bir denizaltı. Vickers Armstrong tarafından inşasına 18 Haziran 1913'te, Barrow-in-Furness'nde başlanıldı ve 28 Şubat 1914 tarihinde inşası tamamlandı. İnşasının ardından kardeş denizaltı AE1 ile birlikte Avustralya'ya hareket eden denizaltı, o tarihe kadarki en uzun mesafeli denizaltı yolculuğunu da gerçekleştirmiş oldu.

HMS <i>E7</i> Birleşik Krallıka ait E sınıf bir denizaltı

HMS E7, E sınıfına mensup, Birleşik Krallık'a ait bir denizaltı. Kraliyet Donanması tarafından inşasına 2 Ekim 1913'te, Chatham Tersanesi'nde başlanıldı ve 14 Mart 1914 tarihinde inşası tamamlandı.

SM <i>UB-14</i> Alman UB I tipi bir denizaltı

SM UB-14, Alman İmparatorluğu'na ait UB I tipi bir denizaltıdır. Bir dönem Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nda da görev yapan denizaltı, bu dönemde SM U-26 adını taşımıştı.

SM <i>UB-3</i>

SM UB-3, Alman İmparatorluğu'na ait UB I tipi bir denizaltıydı. 15 Ekim 1914'te sipariş edilmesinin ardından 3 Kasım 1914'te Kiel'deki Germaniawerft tersanesinde kızağa kondu. İnşası 5 Mart 1915'te tamamlandı ve ilk görevini aynı yıl 14 Mart'ta aldı. UB-3, sınıfının ilk sekiz denizaltısıyla aynı özelliklere sahipti. 28,09 m uzunluğundaki UB-3'ün deplasmanı, su yüzeyi ve su altında olmasına göre 127 ile 142 ton arasında değişiyordu. Pruvasında ikişer adet torpido tüpü ile torpido bulunduran denizaltının güvertesinde de bir makineli silah yer alıyordu.

Henry Hugh Gordon "Dacre" Stoker, ÜHM KD yaygın olarak filmlerde HG Stoker ya da Dacre Stoker adıyla anılan sinema ve tiyatro oyuncusu olmasıyla birlikte Birinci ve İkinci Dünya Savaş'larında Kraliyet Donanması subayı olarak görev yapmıştır. Ayrıca polo, kroket, hurling ve tenis sporlarında aktif sporculuk yapmış, Osmanlı'ya esir düşmüştür. 77 yaşında iken Wimbledon Tenis Turnuvası'nda rekabet etmiştir. 1962 yılında ise İrlanda'da kroket şampiyonu olmuştur. Yazar Bram Stoker kuzenidir.

SM U-33, Alman İmparatorluk Donanması'na ait U 31 tipi bir U-bot idi.

<span class="mw-page-title-main">Atlantik Savaşı</span> Deniz Savaşı

Atlantik Savaşı, tarihteki en uzun, en büyük ve en karmaşık deniz savaşı olarak bilinir. Mücadele, II. Dünya Savaşı'nın patlak vermesiyle başlamış, Mayıs 1945'teki Alman teslimine kadar sürmüştür. II. Dünya Savaşı'nın ilerleyişine göre savaşa dahil olan ülkeler, deniz muharebelerinden geriye çekilmek durumunda kalan ülkeler olmuştur. Atlantik Savaşı'nın ilk dönemlerinde İngiltere, alman denizaltıları (U-bot) karşısında zorluk yaşamıştır, savaşa ABD'nin katılmasıyla ve teknolojik gelişmelerin muharebe sahasına uygulanmasıyla beraber U-bot saldırıları geriletilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Balilla sınıfı denizaltı</span>

Balilla sınıfı, I.Dünya Savaşı'nın sona ermesinin ardından İtalyan donanması için inşa edilen ilk denizaltılar idi. Bu denizaltılar, İtalya Krallığı'nın Doğu Afrika kolonilerinde bulunan ve Hint Okyanusu'nda çalışmak üzere tasarlanmış, büyük kruvazör denizaltılarıydı. Tasarım çift gövdeli ve Alman Tipi UE 2 U-botlarına dayanıyordu. Bu denizaltılardan biri U-120 İtalyanlara savaş tazminatı olarak verildi. 425 beygir gücü (317 kW) yardımcı dizel motor ekstra jeneratör olarak kuruldu.

STM500, Türkiye merkezli STM tarafından keşif gözetleme, özel kuvvetler harekâtı, denizaltı harbi gibi taktik ihtiyaçlara cevap vermesi için özellikle sığ sular için tasarlanmış 500 ton sınıfında dizel-elektrik atak denizaltısıdır. 18 kişilik mürettebat kapasitesine ek olarak 6 kişilik Özel Kuvvetler ekibi ile birlikte 30 gün açık sularda kalış süresi ve 250 metreyi aşan dalış derinliğine sahiptir. Platform, 4 adet atışa hazır torpido kovanı ile toplamda 8 adet ağır torpido taşıma veya 4 adet ağır torpido ile 4 adet güdümlü füze atış gücüne sahiptir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.