İçeriğe atla

Denis Diderot

Denis Diderot
1768'de Diderot
Doğumu5 Ekim 1713(1713-10-05)
Langres, Fransa
Ölümü31 Temmuz 1784 (70 yaşında)
Paris, Fransa
Çağı18. yüzyıl felsefesi
BölgesiBatı felsefesi
Langres şehrindeki Denis Diderot anıtı

Denis Diderot (5 Ekim 1713 - 31 Temmuz 1784), Fransız yazar ve filozof.

Aydınlanma Çağı'nın en önemli kişiliklerinden biri. Yazdıkları ve felsefesi Fransız Devrimi'ni hazırlamıştır. Yeni felsefi ve bilimsel düşünceleri ve bilgileri Avrupa ölçeğinde yayma amacıyla tasarlanan ünlü Ansiklopedi'nin (Encyclopédie) baş editörüydü. Birinci cildi düşün ve ülkü arkadaşı D'Alembert yayımlamıştı. İkinci ciltten başlayarak 7. cildin sonuna dek D'alembert ve Diderot birlikte editörlük yapmışlar, bu noktada d'Alembert'in editörlükten çekilmesinden sonra 35. cildin sonuna dek editörlüğü tek başına Denis Diderot yürütmüştür.

Yaşamı

Fransa'nın Champagne ilinin Langres kasabasında doğdu. Diderot'nun babası bir bıçakçı idi. Yedi çocuklu ailenin yaşayan çocuklarının en büyüğü Diderot idi.[1] Ailesi onun papaz olmasına karar verdiği için kardeşi Didier ile birlikte kasabadaki Cizvitler Koleji'nde öğrenim gördü. 22 Ağustos 1726'da papazlık unvanını olarak mezun oldu. Papazlık yapmak yerine öğrenimine devam etmeye karar verdi. Paris'te Louis le Grand Koleji'nde okudu. 2 Eylül 1732'de Grekçe, Latince ve felsefe okutma yetkisi alarak bu okuldan mezun oldu.[1]

Öğrenimini tamamladıktan sonra iki yıl bir dava vekilinin yanında yazıcı olarak çalıştı. Sevmediği bu işte çalışırken kendisini Hobbes'un, Locke'un ve Newton'un eserlerine verdi; ardından işi bırakıp bohem bir yaşam sürdü ve maddi sıkıntı içinde yaşadı. 1741 yılında yoksul bir çamaşırcı kız olan Antoinette Champion ile tanışması yaşamına bir düzen getirdi.[1] Babası onaylamasa da 1743'te Antoinette ile evlendi. Kitap çevirisi yaparak geçimini sağlamaya başladı. 1744'te kızı Angélique doğdu.

1728 tarihli Chambers Ansiklopedisi'nin İngilizceden Fransızcaya çevrilmesi, yeniden düzenlenip geliştirilmesi işini 1746'da kabul etti. Proje gittikçe büyüdü; Diderot ansiklopedinin yayıncısı oldu. Bu, yıllar boyu onun ana işi ve gelir kaynağı oldu.

Jean-Jacques Rousseau ile 1742'de tanışmış olan Diderot; 1746 ile 1749 yılları arasında onunla yakın dost oldu, sık sık bir küçük meyhanede baş başa tartışıyorlardı. Diderot, bu dönemde çevirilerinin yanı sıra özgün eserler meydana getirdi. İlk özgün kitabı olan Felsefe Konuşmaları' 1746'da yayımlandı. Ertesi yıl yayımlanan Filozofça Düşünceler adlı eseri Fransa Parlamentosu tarafından toplatıldı, mahkeme kararıyla yakıldı. 1749'da Görenler İçin Körler Hakkında Mektup adlı eserlerini yayınladı. Bir yandan da edebiyat alanında denemeler yaptı Boşboğaz Mücevherler (Les Bijoux indiscrets) romanı ile Beyas Kuş (L'Oiseau blanc: conte bleu) masalını yazdı. Bir çocuk masalı olan Beyaz Kuş'u yazdığını duyan polis evini bastı ve 1749'da tutuklandı, 28 gün Vincennes Şatosu'na kapatıldı. Serbest kaldıktan sonra enerjisini daha çok Ansiklopedi çalışmalarına verdi.

Diderot'nun bir diğer evliliği ise, 1755'te Sophie Volland ile gerçekleşti. Volland diğer insanlar tarafından evde kalmış bir kadın olarak görülüyordu, ancak Diderot fikirlerinden bahsettiği ve içten bulduğu Volland'tan çok etkilenmişti.[2]

Edebiyat alanında da birçok katkısı bulunan Diderot'nun başlıca özelliği romanları şekil ve içeriğinin yanı sıra, felsefi olarak da incelemesiydi. Romantizm akımının öncüsü ve hümanist olan Diderot; zengin kiliseler kontrolünde bir endüstri olarak gördüğü Hristiyanlık dinini reddetmiş ve birçok dincinin saldırılarına maruz kalmıştır. Her ne kadar Ansiklopedi genel olarak elit kesim tarafından ilgiyle karşılanmış olsa da, kimi çevrelerde de tepki ile karşılandı. Cizvitlerin eleştirileriyle karşı karşıya geldi.

Diderot 31 Temmuz 1784 tarihinde Fransa'da 70 yaşında ölmüş, Saint-Roch Kilisesi'nin mezarlığına gömülmüştür.

Ayrıca bakınız

Kitapları

  • Essai sur le mérite et la vertu (Hak etme ve yeti üzerine), Shaftesbury tarafından yazılmış ve Diderot tarafından Fransızcaya çevrilip notlandırılmıştır (1745)
  • Pensées philosophiques (Felsefi Düşünceler, deneme (1746)
  • La que (Kuşkucu gezintiler) (1747)
  • Les bijoux indiscrets, roman (1748)
  • Lettre sur les aveugles à l'usage de ceux qui voient (Görenler için körler hakkında mektup) (1749)
  • L'Encyclopédie (Ansiklopedi) (1750-1765)
  • Lettre sur les sourds et muets (Sağır ve dilsizler hakkında mektup) (1751)
  • Pensées sur l'interprétation de la nature (Doğanın yorumlanması üzerine düşünceler), deneme (1751)
  • Le fils naturel (Doğanın çocuğu) (1757)
  • Entretien sur le fils naturel (Doğanın çocuğu hakkında konuşma) (1757)
  • Salons, critique d'art (Salonlar, sanat eleştirisi) (1759-1781)
  • La Religieuse (Dindar kadın), roman (1760)
  • Le neveu de Rameau (Rameau'nun yeğeni, diyalog (1761 ?)
  • Lettre sur le commerce des livres (Kitapların ticareti hakkında mektup) (1763)
  • Mystification ou l'histoire des portraits (Mistifikasyon ya da portreler tarihi) (1768)
  • Entretien entre D'Alembert et Diderot (Diderot'yla D'Alembert'in tartışması) (1769)
  • Le rêve de D'Alembert (D'Alembert'in rüyası), dialogue (1769)
  • Suite de l'entretien entre D'Alembert et Diderot (D'Alembert Diderot tartışmasının devamı) (1769)
  • Paradoxe sur le comédien (Oyuncu hakkındaki paradoks) (1769 ?)
  • Apologie de l'abbé Galiani (Peder Galiani'nin övgüsü) (1770)
  • Principes philosophiques sur la matière et le mouvement (Madde ve hareket hakkında felsefi ilkeler), deneme (1770)
  • Entretien d'un père avec ses enfants (Bir babanın çocuklarıyla konuşması) (1771)
  • Jacques le fataliste et son maître (Kaderci Jacques ve Efendisi), roman (1771-1778)
  • Supplément au voyage de Bougainville (Bogainville seyahatine ek) (1772)
  • Histoire philosophique et politique des deux Indes (İki Hindistan'ın felsefi ve politik tarihi), Raynal'le birlikte (1772-1781)
  • Voyage en Hollande (Hollanda seyahati) (1773)
  • Eléments de physiologie (Fizyolojinin temelleri) (1773-1774)
  • Réfutation d'Helvétius (Helvetius'a reddiye) (1774)
  • Observations sur le Nakaz (Nakaz üzerine gözlemler) (1774)
  • Essai sur les règnes de Claude et de Néron (Claudius ve Neron'un iktidar dönemleri hakkında) (1778)
  • Lettre apologétique de l'abbé Raynal à Monsieur Grimm (Peder Raynal'ın Bay Grimm hakkında övgü mektubu) (1781)
  • Aux insurgents d'Amérique (Amerika isyancılarına) (1782)
  • Salons (Salonlar)

Kaynakça

  1. ^ a b c Cresson, Andre (Mart 1984). Diderot (Yaşamı, Felsefresi, Eserleri, Seçmeler). İstanbul: De Yayınevi. 4 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2019. 
  2. ^ Lloyd Spencer & Andrzej Krauze, Aydınlanma, Ntv Yayınları. ISBN 9786055443498
Wikimedia Commons'ta Denis Diderot ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
Vikisöz'de Denis Diderot ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Jean-Jacques Rousseau</span> Cenevreli filozof ve yazar

Jean-Jacques Rousseau, Cenevreli filozof, yazar ve besteciydi. Onun siyaset felsefesi, Avrupa'da Aydınlanma Çağı'nın ilerlemesinin yanı sıra Fransız Devrimi'nin yönlerini ve modern siyasi, ekonomik ve eğitim düşüncesinin gelişimini etkiledi.

<span class="mw-page-title-main">Jean-Luc Godard</span> Fransız film yönetmeni (1930-2022)

Jean-Luc Godard, Fransız ve İsviçreli film yönetmeni, senarist ve sinema eleştirmeniydi. Fransız Yeni Dalgası'nın en etkili isimlerinden birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Henri Bergson</span> Fransız filozof (1859 – 1941)

Henri-Louis Bergson, Fransız filozoftur.

<span class="mw-page-title-main">Andre Marie Ampere</span> Fransız fizikçi ve matematikçi (1775–1836)

André Marie Ampère, Fransız fizikçi ve matematikçi. Elektromanyetizmayı ilk bulan kişiler arasında gösterilir. Ayrıca solenoid ve elektrikli telgraf gibi sayısız uygulamanın mucididir. Bir otodidakt olarak Ampère, Fransız Bilimler Akademisi üyesiydi ve Ecole Polytechnique ile Collège de France'da profesördü.

<span class="mw-page-title-main">Louis Althusser</span> Fransız filozof (1918-1990)

Louis Pierre Althusser, Fransız marksist filozof.

<span class="mw-page-title-main">Philosophe</span>

Philosophes 18. yüzyıl Aydınlanma hareketinin mensubu bir grup Fransız entelektüeline verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Aydınlanma Çağı</span> aydınlanma felsefesinin oluştuğu çağ

Aydınlanma Çağı olarak adlandırılan tarihsel dönem, aydınlanma felsefesinin 18. yüzyılda doğup benimsenmeye başladığı dönemdir. Batı toplumunda 17. ve 18. yüzyıllarda gelişen, akılcı düşünceyi eski, geleneksel, değişmez kabul edilen varsayımlardan, önyargılardan ve ideolojilerden özgürleştirmeyi ve yeni bilgiye yönelik kabulü geliştirmeyi amaçlayan düşünsel gelişimi kapsayan dönemi tanımlar. Aynı zamanda Arapça eserlerin Latinceye çevirilmesi, Aydınlanma Çağı'na zemin hazırlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Selahattin Hilav</span> Türk çevirmen, felsefeci

Abdullah Selahattin Hilav, Türk felsefeci, yazar ve çevirmen.

<span class="mw-page-title-main">Adnan Cemgil</span>

Adnan Cemgil,, öğretmen, yazar, çevirmen. Sinan Cemgil'in babası, Ali Kemal'in babası Hacı Ahmet Efendi'nin ilk eşinden torunudur.

<span class="mw-page-title-main">Sylvain Maréchal</span> Fransız filozof ve yazar (1750 – 1803)

Sylvain Maréchal, Fransız şair, filozof ve devrimcidir. Maréchal Takvimi'nin yaratıcısıdır. Maréchal Révolutions de Paris adlı gazetede yazarlık yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mathurin Jacques Brisson</span> Fransız biyolog (1723-1806)

Mathurin Jacques Brisson Fransız zoolog ve doğa filozofudur.

<span class="mw-page-title-main">Jean-Philippe Rameau</span>

Jean-Philippe Rameau, Fransız besteci ve müzik teorisyenidir.

<span class="mw-page-title-main">Jean Gabin</span> Fransız oyuncu (1904-1976)

Jean Gabin,, Fransız sinema oyuncusu, Légion d'honneur nişanı sahibi savaş kahramanı.

<span class="mw-page-title-main">Jacques-André Naigeon</span> Fransız filozof (1738-1810)

Jacques-André Naigeon Fransız sanatçı ve ateist filozof. Encyclopédie'nin yazarları arasındaydı.

<i>Encyclopédie</i> 1751-1772 yılları arasında Paris, Fransada yayınlanan genel ansiklopedi

Encyclopédie, ou dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers Fransa'da 1751 ve 1772 arasında takviyeler, revize sürümler ve çeviriler ile birlikte geliştirilerek yayımlanan bir genel ansiklopedidir. Editörlüğü Denis Diderot ve Jean le Rond d'Alembert tarafından ortaklaşa yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Alain (filozof)</span> Fransız filozof (1868 – 1951)

Émile-Auguste Chartier, Fransız felsefeci, eğitimci ve yazar.

Giovanni Paolo Marana veya bazen kullanılan ismiyle Jean-Paul Marana, Cenevizli soylu, 1672 yılında Dük Savoy'un yönetiminde buluna Savona şehrinin başına geçmek için başarısız bir suikast girişiminde bulundu ve 1683 yılında Fransa'ya kaçmak durumunda kaldı.

<span class="mw-page-title-main">François Fénelon</span> Fransız piskopos (1651 – 1715)

François de Salignac de la Mothe-Fénelon, daha çok bilinen adıyla François Fénelon, Fransız Roma Katolik başpiskoposu, ilahiyatçı, klasik şair ve yazar. Bugün çoğunlukla, 1699'da yayınlanan Les Aventures de Télémaque adlı kitabının yazarı olarak anılmaktadır.

Felsefeciler, Fransızca "philosophes", "filozoflar" anlamına gelse de, aslında 18. yüzyıl Aydınlanma sının entelektüelleri için kullanılan bir ifadedir. Esasen "felsefeciler" arasında pek az filozof vardır, bunlar daha çok felsefe, bilim, tarih, ekonomi, siyaset ve sosyal bilimler gibi alanlarda akılcı bir yaklaşımı benimseyen aydınlardır. Çalışma konularına eleştirel bir perspektiften bakmışlar, söz konusu alanlarda geliştirilmesi, iyileştirilmesi gereken zayıflıkları ve hataları ortaya koymaya çalışmışlardır. entelektüellerin özgürce kitap ve fikir alışverişinde bulunabileceği, ulusal sınırları aşabilen bir "edebiyat cumhuriyeti" fikrini savunmuşlardır. Sayıları erkeklere göre az olmakla birlikte felsefecilerin arasında kadınlar da vardır.

<span class="mw-page-title-main">Charles de Brosses</span> Fransız yazar (1709 – 1777)

Charles de Brosses, comte de Tournay, baron de Montfalcon, seigneur de Vezins et de Prevessin, 18. yüzyılda yaşamış bir Fransız bilim adamıydı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.