İçeriğe atla

Deng Şiaoping Teorisi

Çin
Şu bir parçasıdır:
Çin
devlet yapısı
Liderlik

Mevcut liderlik

Komünist Parti
İdeoloji
Anayasa · Hukuk
Yasama
Yürütme
Birleşik Cephe
Askeri
Yargı
Propaganda
Dış ilişkiler
İlgili konular

Deng Şiaoping Teorisi (Çince (basitleştirilmiş): 邓小平理论; Çince (geleneksel): 鄧小平理論; pinyin: Dèng Xiǎopíng Lǐlùn) veya Dengizm, Çinli lider Deng Şiaoping tarafından geliştirilen siyasi ve ekonomik ideolojiler dizisi.

Şiaoping, söz konusu teorilerini geliştirirken Marksizm-Leninizm ve Maoculuk doktrinlerini reddetmemiş, Çin'in Batı Dünyasının kapitalizme göre şekillenen sosyal-ekonomik koşullarına adapte etmek istemiştir.[1][2] Şiaoping'in teorisinin ana dayanaklarından birisi siyasi gücün işçi sınıfının temsilcisi olan partide bulunması iken ekonomik alanda özel sermaye ile devlet girişimi arasında bir denge güdülmesidir.

1992 yılında Deng Şiaoping düşüncesi 14. Çin Komünist Partisi Ulusal Kongresine göre bir düşünce biçimi olmaktansa bir teori olarak refere edilmiştir.[3] Çin Komünist Partisi yaptığı açıklamalarda hala Deng Şiaoping'e referans vermektedir.[4] Aynı zamanda söz konusu öğretiler Çin Halk Cumhuriyeti Anayasası'na da eklenmiştir.[5]

Deng Şiaoping Teorisi'nin Tarihselliği ve Teorik Tartışmalar

Şiaoping yazılarında öne sürdüğü teorinin ne ortodoks marksizm'den ne de Çin usülü sosyalizmden bir ayrılık olmadığını ifade eder. Bunun rasyonelleştirmesini ise reform önerilerini Sovyetler Birliği'ndeki NEP denemelerine ve Çin devriminde var olagelmiş sermaye varlığı ile paralellikler çizerek sağlamaya çalışır. Bu önermelere Richard Wolff[6] ve David Bacham[7] gibi akademisyenler belirli bir meşruluk addetse de Dengizm'in Çin'deki sosyalizm deneyimden radikal bir kopuş ifade ettiği olgusu gerek diğer komünist iktidarlarca gerek de A. Morton ve D. Bieler[8] gibi akademisyenler tarafından bir liberalleşmeye yönelme açısından eleştirilmektedir.

Şiaoping'in başka bir iddiası ise ortaya koyduğu teorinin kendinden önceki teorileri reddetmemesine ek olarak bunların üzerine katkılarda bulunmasıdır. Şiaoping 1981'de Mao hakkında yaptığı bir konuşmada Mao'nun yaptıklarının "Yüzde 70 doğru, yüzde 30' yanlış"[9] olduğunu ifade etmiş ve devamında Mao döneminde yapılanlara tamamen bir reddiyeye girilmemesi gerektiğini vurgulamıştır. Şiaoping yaptığı reformları aynı zamanda Çin Komünist Partisi'nin tarihine bağlayarak yaptıklarının her zaman var olan ilişkilerin genişlemesi olarak yorumlamıştır.[10] Richard Wolff burada Çin devriminin geliştiği koşullar ve endüstriyelleşememiş bir toplumda devrim yapmanın sunduğu değişik koşulların var olan teorilerden başka metotlara yönlendirebildiğinden bahsetmiştir.[11]

Şiaoping'in iddiaları da bu gelişmemişlik düzeyi üzerinden şekillenmiştir. Şiaoping "Üretim araçlarının geliştirilmesinin" Çin devriminin başarılı olması için bir zorunluluk olduğunu belirtmiştir.[10] Bu açıdan sermayenin ülkeye girişinin bir amaç değil araç olduğunu vurgulamıştır. Sermayeyi araçsallaştıran bu görüş Mao'nun Amerika ile ilişkileri normalleştirmesinde kullanılsa da Deng Döneminde daha ileri bir şekilde Çin Komünist Partisi tartışmalarına girmiştir.

Deng Şiaoping Teorisinin Uygulamadaki Karşılığı

Mao'nun ölümünden sonra gerçekleşen reformlar mutlak bir şekilde toplumun ve partinin tüm kesimleri tarafından desteklenmemiştir. Parti içerisinde radikal-sol olarak nitelendirilen dörtlü çete'nin tepkisi, parti içerisindeki muhafazakar kanatın muhalefeti ve Tiananmen meydanı protestoları Deng'in reformlarına yönelik bazı tepkilerdir. Aynı zamanda ekonomideki liberalizasyonun yolsuzluğa ve oligarklaşmaya yol açtığına dair iddialar da bulunmaktadır.[12]

Şiaoping'İn reformları Çin'in ekonomisindeki devlet işletmelerinin özelleştirilmesini ve bunun sonucu olarak milyonlarca insanın işsiz kalmasını, sosyal güvenliklerini kaybetmesini ve özel işletmelere yönelmesine yol açmışsa da Çin'in büyüme hızında yükselişe yol açmış ve aralarında Richard Wolff'ün bulunduğu çeşitli akademisyenlere göre Çin modernizasyonunun temelini atmıştır.[13] Mao'nun 1976'daki ölümünde 154 milyar dolar gayrisafi yurtiçi hasılata sahip olan Çin 2008 senesinde değerinde olan Çin 2008 senesinde 4.6 trilyon dolara ulaşmıştır.[14]

Şiaoping'in desteği kendi döneminde bile tartışmalı bir konu olmuştur. 1989 Tiananmen Meydanı Protestoları doğrudan Şiaoping'in yaptığı reformlara bir tepki olarak ortaya çıksa da Şiaoping bu olaylara istinaden görevden alınmasının ardından Çin'in güney vilayetlerinde çıktığı gezide özellikle yeni ekonomik politikanın pozitif olarak etkilediği halktan geniş destek almıştır.[15]

Şiaoping'in kurduğu sistem 2008'e kadar devam etse de aralarında Fatih Oktay'ın da bulunduğu çeşitli akademisyenler Çin'in 2008 Ekonomik Krizi'nden itibaren daha az açık bir ekonomi modeline yönelmiş, ihracata dayalı ekonomik modeli yerine iç pazarına daha fazla dayanmaya başladığını iddia etmiştir.[16] Ekonomideki bu değişim 2012'de Şi Cinping'in Çin Komünist Partisi Genel Sekreteri olmasıyla beraber hızlanmış, aynı zamanda yolsuzluk ve oligarklaşmaya karşı savaşmak Çin hükûmetinin daha fazla önem verdiği bir şey haline gelmiştir.[17]

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ "Carry Out the Policy of Opening to the Outside World and Learn Advanced Science and Technology From Other Countries". 12 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2024. 
  2. ^ "70 per cent good, 30 per cent bad". 25 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2024. 
  3. ^ "The 14th National Congress". 12 Ekim 1992. 19 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2024. 
  4. ^ "Full text of the Chinese Communist Party's new resolution on history". 18 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2024. 
  5. ^ "Constitution of the People's Republic of China". 9 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2024. 
  6. ^ "Ask Prof Wolff: China Now: Socialist, State Capitalist?". 15 Eylül 2021. 0:43 dakika. 7 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2024. 
  7. ^ Bachman, David (1986). "Differing Visions of China's Post-Mao Economy: The Ideas of Chen Yun, Deng Xiaoping, and Zhao Ziyang". Asian Survey. 26 (3): 292-321. doi:10.2307/2644194. ISSN 0004-4687. 8 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2024. 
  8. ^ Bieler, Andreas; Morton, Adam David (2018). Global Capitalism, Global War, Global Crisis. Cambridge: Cambridge University Press. doi:10.1017/9781108596381. ISBN 978-1-108-47910-3. 24 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2024. 
  9. ^ "70 per cent good, 30 per cent bad". www.ips-journal.eu (İngilizce). 10 Ağustos 2017. 6 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2024. 
  10. ^ a b "Deng Xiaoping: We Can Develop A Market Economy Under Socialism". www.marxists.org. 16 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2024. 
  11. ^ "Richard Wolff on the Chinese form of Socialism". 00:00 dakika. 7 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2024. 
  12. ^ Li, Xiaoting (3 Eylül 2017). "Cronyism and Military Corruption in the Post-Deng Xiaoping Era: Rethinking the Party-Commands-the-Gun Model". Journal of Contemporary China (İngilizce). 26 (107): 696-710. doi:10.1080/10670564.2017.1305486. ISSN 1067-0564. 
  13. ^ "Is China the Final Phase of Capitalism? - Global Capitalism with Richard Wolff". 8:22 dakika. Erişim tarihi: 10 Şubat 2024. 
  14. ^ "World Bank Open Data". World Bank Open Data. 26 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2024. 
  15. ^ Zhao, Suisheng (1 Ağustos 1993). "Deng Xiaoping's Southern Tour: Elite Politics in Post-Tiananmen China". Asian Survey (İngilizce). 33 (8): 739-756. doi:10.2307/2645086. ISSN 0004-4687. 6 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2024. 
  16. ^ Çin: Yeni Büyük Göç ve Değişen Dünya Dengeleri. İş Bankası. 30 Haziran 2017. 
  17. ^ CGTN. "Xi Jinping stresses importance of winning tough, protracted battle against corruption". news.cgtn.com (İngilizce). 26 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Mao Zedong</span> Çin komünist lideri (1893–1976)

Mao Zedong (Çince : 毛泽东; Çince : 毛澤東; pinyin: Máo Zédōng; Wade–Giles: Mao Tse-tung,

<span class="mw-page-title-main">Çin Komünist Partisi</span> Çin Halk Cumhuriyetinin kurucu ve iktidar partisi

Çin Komünist Partisi (ÇKP), Çin'in kurucu ve iktidar partisidir. 1 Temmuz 1921 tarihinde Şanghay'da kurulmuş olan Çin Komünist Partisi, 2022 yılında açıklanan ve toplam Çin nüfusunun ciddi kısmına tekabül eden 97 milyona yakın üye sayısıyla dünyadaki en büyük ikinci siyasi parti konumundadır.

<span class="mw-page-title-main">1989 Tiananmen Meydanı protestoları</span>

1989 Tiananmen Meydanı Olayları, Çin'de (ÇHC) 15 Nisan - 4 Haziran 1989 arasında meydana gelen; öğrencilerin, aydınların ve işçilerin önderliğinde gerçekleşen gösterileri ve ardından yaşananları ifade eder. Gösterilerin odak noktası Pekin'de Tiananmen Meydanı idi, bununla birlikte göreceli olarak daha yumuşak gösterilerin gerçekleştiği Şangay gibi, Çin'in diğer şehirlerinde de kitlesel protestolar oldu.

<span class="mw-page-title-main">Sosyalist revizyonizm</span> Sosyalist revizyonizm, Marksist hareketin içinde revizyonizm sözcüğü, önemli Marksist öncüllerin çeşitli fikirlerinin, ilkelerinin ve teorilerinin revizyondan geçmesi gerektiğine inanan bir düşünce tarzıdır.

Sosyalist revizyonizm, Marksist hareketin içinde revizyonizm sözcüğü, önemli Marksist öncüllerin çeşitli fikirlerinin, ilkelerinin ve teorilerinin genellikle burjuvazi sınıfı ile birlik olma benzeri değişiklikler içeren bir revizyondan geçmesi gerektiğine inanan bir düşünce tarzıdır.

<span class="mw-page-title-main">Deng Şiaoping</span> Çinli politikacı

Deng Şiaoping (Türkçe okunuşu: Dınğ Şiavpinğ; Çince : 邓小平; Çince : 鄧小平; pinyin: Dèng Xiǎopíng; Wade–Giles: Teng Hsiao-p'ing;

<span class="mw-page-title-main">Çin değerleri ile sosyalizm</span>

"Çin değerleri ile sosyalizm" Çin'in tarihsel pratiklerinden yola çıkarak uyguladığı sosyalizm metodunun isimlendirilme şeklidir. Bu isimlendirme Deng şiaoping döneminde ortaya çıksa da Deng öncesinde gerçekleşen tecrübeleri de içerisine almaktadır.

Kapitalist yolcular, Maoist teoride önceden komünist olmasına rağmen kapitalist burjuva güçlerin baskısına boyun eğmek için belirgin bir eğilim gösteren ve daha sonra kapitalizmi savunan kişi veya grupları ifade eden terim.

<span class="mw-page-title-main">Çin Komünist Partisi tarihi</span>

Bu maddede Çin Komünist Partisi tarihi ayrıntılı bir şeklide anlatılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Çin Halk Cumhuriyeti tarihi</span>

Çin Halk Cumhuriyeti tarihi, 1 Ekim 1949 tarihinde Çin İç Savaşı'nın Çin Komünist Partisi tarafından kazanılmasının ardından Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşunun ilan edilmesiyle itibaren başlamaktadır. Çin Halk Cumhuriyeti birkaç on yıl boyunca "Çin" ile eşanlamlıydı, ancak Çin Cumhuriyeti'ni ve öncesinde binlerce yıllık imparatorluk hanedanlıkları tarafından yönetilen Çin anakarasını yöneten son siyasi varlıktır.

Çin ekonomik reformu, Çin'de Deng Şiaoping önderliğiyle Çin Komünist Partisindeki reformist kesimlerin Aralık 1978'de başlattığı ve "Çin değerleri ile sosyalizm" olarak anılan ekonomik reform programına ilişkindir.

<span class="mw-page-title-main">Çin'de siyaset</span> çinde siyaset

Çin Halk Cumhuriyeti'nde siyaset, tek bir partinin yönettiği yarı başkanlık sosyalist cumhuriyetin çerçevesinde yer almaktadır. Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC)'nde devlet gücü; Komünist Partisi, Merkezi Halk Hükümeti ve bunun eyalet seviyesinde ve yerel seviyedeki temsili aracılığıyla uygulanır. Çin Komünist Partisi, Çin Halk Cumhuriyeti halkı arasında yer alan iç anlaşmazlıkları yönetmek ve izlemek için Dahili Referans kullanır. Sosyalist devletin yüce liderliğine Batı etkilerinin meydan okumasını önlemek amacıyla Şi-Li Yönetimi, Çin'deki ideolojik alan üzerinde daha sıkı kontroller uygulayan Dokuz Numaralı Belge'yi Çin Komünist Partisi üyeleri arasında dağıttırdı.

<span class="mw-page-title-main">Çin'de medya</span>

Çin'de medya, başlıca olarak televizyon, gazeteler, radyo ve dergilerden oluşur. 2000'den beri İnternet de önemli bir medya iletişim aracı olarak gelişmiş ve Çin hükûmetinin gözetiminde tutuluyor.

<span class="mw-page-title-main">Çin'de yolsuzluk</span>

1949 sonrası Çin'de yolsuzluk; Çin'deki iktidar partisi olan Çin Komünist Partisi (ÇKP)'nin örgütsel yapısından oluşan sorunlarla ilişkilidir. Bu fenomen, Çin Komünist Partisi'nin politikaları, kuruluşları, normları ve Mao sonrası dönemde Deng Şiaoping tarafından başlatılan ekonomik liberalleşme reformlarının oluşturduğu ortam değişikliğine uyum gösterme başarısızlığı gibi unsurlar içerir. Eski Doğu Bloku ülkeleri ya da Orta Asya gibi ekonomik reformların uygulandığı diğer sosyalist ekonomilerde olduğu gibi, Çin de reformların uygulanmasının ardından artan seviyede yolsuzluğa maruz kalmıştır.

Sosyalist piyasa ekonomisi, Çin Halk Cumhuriyeti'nde uygulanan ekonomik model. Deng Şiaoping'in getirdiği ekonomik reformlardan ortaya çıkan açık piyasa ekonomisi çerçevisinde ekonominin büyük oranda Kamu İktisadi Teşebbüsleri'nden oluşmasına dayanır. İdeolojik açıdan bu sistemin esas mantığı, Çin'in sosyalist üretim biçiminin erken bir evresini oluşturan sosyalizmin birincil evresinde bulunması ve bu nedenle küresel bir pazar sistemi kapsamında kapitalist teknikler benimsemesi gerekmesidir. Buna rağmen, bu sistem yaygın olarak devlet kapitalizminin bir türü olduğu belirtilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Jiang Zemin</span> Çin devlet başkanı (1989-2002)

Jiang Zemin, Çinli politikacıdır. Çin'in beşinci devlet başkanıydı. 1989-2002 arası Çin Komünist Partisi Genel Sekreteri ve 1993-2003 arası Çin Devlet Başkanı'ydı.

<span class="mw-page-title-main">Ulu lider</span>

Yüce lider, bazen ise ulu lider olarak bilinir, Çin Halk Cumhuriyeti'ndeki (ÇHC) en önemli siyasi figür için kullanılan gayriresmî bir terimdir. Yüce lider tipik olarak Çin Komünist Partisi'ni (ÇKP) ve Halk Kurtuluş Ordusu'nu (PLA) kontrol eder ve genellikle ÇKP Genel Sekreteri ve Merkezi Askeri Komisyon (MAK) Başkanı unvanlarına sahiptir. Devlet başkanı (başkan) veya hükümet başkanı (prömiyer/başbakan) muhakkak yüce liderdir denilemez – Çin'in parti-devleti sisteminde, ÇKP'nin rolleri siyasi olarak devlet unvanlarından daha önemlidir.

Hu Yaobang, Çin Halk Cumhuriyeti'nin üst düzey bir yetkilisiydi. 1981'den 1987'ye kadar Çin Komünist Partisi'nin (ÇKP) en üst makamını, önce 1981'den 1982'ye kadar Başkan olarak, ardından 1982'den 1987'ye kadar Genel Sekreter olarak görev yaptı. Hu, ÇKP'ye 1930'larda katıldı ve bir yoldaş olarak öne çıktı. Kültür Devrimi (1966–1976) sırasında Hu, Mao Zedong tarafından tasfiye edildi, geri çağrıldı ve yeniden tasfiye edildi.

<span class="mw-page-title-main">Mao Zedong'un kişilik kültü</span>

Mao Zedong'un kişilik kültü, Başkan Mao Zedong'un 1949'daki yükselişinden 1976'daki ölümüne kadar Çin'deki yönetiminin önemli bir parçasıydı. Kitle iletişim araçları, propaganda ve bir dizi başka teknik devlet tarafından Mao Zedong'un statüsünü Batı'ya karşı durabilecek ve Çin'i Komünizmin bir feneri haline getirebilecek yanılmaz bir kahraman lider konumuna yükseltmek için kullanıldı. Ancak Mao'nun kendisi, etrafında oluşturulan kişilik kültünü açıkça eleştirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Chen Yun</span>

Chen Yun, Çin Komünist Partisi mensubu bir Çinli siyasetçi. Yun, 1980'ler ve 1990'larda Çin Halk Cumhuriyeti'nin en etkili liderlerinden biri ve Deng Xiaoping ile birlikte Çin ekonomik reformunun en önemli mimarlardan ve önemli politika yapıcılardan biriydi. Ailesi öldükten sonra kendisi tarafından evlat edinildiğinde amcasının soyadını aldığı için Liao Chenyun olarak da biliniyordu.

<span class="mw-page-title-main">Bo Yibo</span>

Bo Yibo, Çinli siyasetçi ve askerî lider. 1980'lerde ve 1990'larda Çin'deki en üst düzey siyasi figürlerden biriydi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.