İçeriğe atla

Demokratik Toplum Partisinin kapatılma davası

Demokratik Toplum Partisinin kapatılma davası
Esas no: 2007/1 (Siyasî Parti Kapatma)
MahkemeTürkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi
DavacıKamu adına Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı
DavalıDemokratik Toplum Partisi
İstemDemokratik Toplum Partisinin temelli kapatılması
Uygulanan kanunAnayasa md. 68/4, 69/6
Siyasî Partiler Kanunu md. 101/1-b, 103/2
Mahkeme başkanıHaşim Kılıç
BaşkanvekiliOsman Alifeyyaz Paksüt
Üyeler
AYM Üyeleri
Karar tarihi11 Aralık 2009
KararOn bir oyla ve oybirliğiyle partinin kapatılmasına karar verilmiştir.

Demokratik Toplum Partisi (DTP) hakkında 2007-2009 yılları arasında açılan kapatma davası, ülkenin bütünlüğüne karşı çıkmak ve PKK ile bağlantılı olmakla suçlanan Türkiye'deki Kürt yanlısı bir siyasi partiye karşı açılmıştır. Dava Eylül 2007'de açılmış ve Aralık 2009'da partinin kapatılmasıyla sonuçlanmıştır. DTP, 1962 yılından bu yana Türkiye Cumhuriyeti'nde yasaklanan 25. siyasi partidir.[1]

Arka plan

Türkiye Cumhuriyeti'nin bir dizi Kürt yanlısı partiyi kapatma geçmişi vardır.[2] Demokrasi Partisi (DEP), Halkın Emek Partisi (HEP) ve Halkın Demokrasi Partisi (HADEP) daha önce kapatılmıştır.[2] DTP kapatma davası ile aynı dönemde Recep Tayyip Erdoğan'ın Adalet ve Kalkınma Partisi de kapatılma davası ile karşı karşıyaydı.[3]

Gereksinimler

Bir partinin kapatılması için Anayasa Mahkemesinin nitelikli çoğunluk kararı alması gerekmektedir ki bu Demokratik Toplum Partisinin (DTP) kapatılması davasında 11 yargıçtan 7'si anlamına gelmektedir.[4]

Duruşma

İddianame

16 Eylül 2007 tarihinde, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Abdurrahman Yalçınkaya, DTP'nin kapatılması talebiyle Anayasa Mahkemesine bir iddianame sunmuştur.[1] İddianamede savcı, partinin söylem ve eylemlerinin devletin bütünlüğüne karşı olduğunu,[5] bunun da Türkiye Anayasası ve Siyasi Partiler Kanunu'na aykırı olduğunu belirtmiştir.[6] DTP'nin anadilde eğitim ve federal bir yönetim talep etmesi, partinin PKK'nın hapisteki lideri Abdullah Öcalan'dan emir aldığının kanıtı olarak görülmüştür.[7] Savcılık ayrıca DTP'nin 221 parti üyesi için siyasi yasak talep etti.[2][8] Cumhuriyet Başsavcısı Abdurrahman Yalçınkaya, Haziran 2008'de partinin kapatılması talebini yinelemiştir.[4]

Savunma

DTP yazılı savunmasını Haziran 2008'de sunmuş ve savcılık tarafından sunulan 141 delilin 129'unun ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilmesi gerektiğini savunmuştur.[6] DTP'nin sözlü savunma için ek süre talep etmesi üzerine mahkeme, sözlü savunmanın 16 Eylül 2008 tarihine ertelenmesine karar verdi.[9] Sözlü savunmada DTP Genel Başkanı Ahmet Türk, mahkemenin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) ve Venedik Komisyonunun değerlerini dikkate alması gerektiğini savunmuş ve ülke sorunlarının silahla çözülmesine karşı çıkarak demokratik çözüm çağrısında bulunmuştur.[10]

Gelişmeler

DTP'nin sözlü savunmasının ardından mahkeme heyeti sunulan delil ve savunmaları incelemeye başladı. Mahkeme Başkanı Haşim Kılıç, DTP'li siyasetçilerle ilgili incelenmesi gereken yaklaşık 150 dava olduğunu belirterek, kararın 2009'daki yerel seçimlerden sonra verilebileceğini açıkladı.[11] Milliyetçi Hareket Partisinden (MHP) Lideri Devlet Bahçeli 2008 yılında partinin yargılanmasını desteklemiş,[3] Türkiye'nin üye olmak istediği Avrupa Birliği ise davaya karşı çıkmış ve Türkiye'deki Kürt nüfusu için daha fazla hak talep etmişti.[12] DTP'nin PKK-Türkiye çatışmasına çözüm bulmak amacıyla Güneydoğu Anadolu'da özerklik önerisi getirmesinin ardından, savcı Kasım 2009 başında partinin kapatılması için mahkemeye baskı yapmıştır.[13] Karardan birkaç gün önce Türkiye İnsan Hakları Derneği, Türkiye Büyük Millet Meclisinde Kürt Sorunu'na demokratik bir çözüm bulunmasını talep etti.[14]

Karar

11 Aralık 2009 tarihinde Haşim Kılıç başkanlığındaki Anayasa Mahkemesi, on bir oyla ve oybirliğiyle partinin kapatılmasına karar vermiştir.[15] Kılıç, PKK ile DTP arasında bir fark olmadığını ve dünyanın hiçbir yerinde bir terör örgütünün kendini özgürce ifade etme hakkı olmadığını belirtti.[1] Kapatma kararına ek olarak otuz yedi siyasetçiye beş yıl süreyle siyasi faaliyet yasağı getirildi.[15] Siyasi yasağın hedefindeki önemli siyasetçiler arasında partinin eş başkanları Ahmet Türk ve Aysel Tuğluk[1] ile Nurettin Demirtaş, Hüseyin Kalkan, Leyla Zana, Musa Farisoğulları ve Selim Sadak bulunuyordu.[16]

Sonrası

Ana madde: Aralık 2009 Türkiye'deki Kürt protestoları

Kararın bir sonucu olarak, partilerin malları Türkiye hazinesine devredilmiştir.[17][18] Parti kapatma, siyasi çözümü destekleyen Adalet ve Kalkınma Partisi hükûmetinin amaçlarına aykırıydı.[19] Türkiye'nin üye olmak istediği Avrupa Birliği geçmişte davaya karşı çıkmıştı.[12] DTP'nin kalan siyasetçileri Türkiye Büyük Millet Meclisinden çekildiklerini açıkladılar, ancak PKK lideri Abdullah Öcalan'ın isteği üzerine siyasetçiler meclise geri döndüler.[20]

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi nezdinde temyiz

Ocak 2010'da eski bir DTP üyesi olan Hasip Kaplan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine başvurmuştur.[17] 2016 yılında AİHM, DTP eş başkanlarının PKK'yı terör örgütü olarak nitelendirmeyi reddetmelerine rağmen,[21] DTP'li siyasetçilerin konuşma ve eylemlerinin Abdullah Öcalan'a veya PKK'ya destek olarak görülmediğine hükmetti ve Türkiye'nin iki eş başkanın her birine 30.000 Euro maddi tazminat ödemesine karar verdi.[21]

Ayrıca bakınız

ile ilgili metin bulabilirsiniz.
Vikihaber'de bu konuyla ilgili haber var:

Kaynakça

  1. ^ a b c d "Turkey: Kurdish Party Banned". Human Rights Watch (İngilizce). 11 Aralık 2009. 5 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2021. 
  2. ^ a b c Idil, Nese (18 Mart 2021). "History repeats itself: Turkey seeks closure of a pro-Kurdish party - yet again". Gazete Duvar. 17 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2021. 
  3. ^ a b Kürkçü, Nilüfer Zengin (19 Mart 2008). "AKP was Silent in DTP Closure Trial". Bianet. 16 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2021. 
  4. ^ a b "The Prosecutor Says Close The Democratic Society Party". Bianet. 24 Haziran 2008. 16 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2008. 
  5. ^ "Call to ban pro-Kurdish party in Turkey". European Parliament (İngilizce). 1 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2021. 
  6. ^ a b "DTP Submits Its Defense". Bianet. 13 Haziran 2008. 16 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2021. 
  7. ^ Steinvorth, Daniel (11 Aralık 2009). "DTP-Verbot in der Türkei: Gefahr für Erdogans Kurdeninitiative". Der Spiegel (Almanca). ISSN 2195-1349. 4 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2021. 
  8. ^ "Türkei: Gericht verbietet Kurden-Partei DTP". Frankfurter Allgemeine Zeitung (Almanca). 11 Aralık 2009. ISSN 0174-4909. 4 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2021. 
  9. ^ "The Court Postpones DTP's Closure Defense". Bianet. 24 Haziran 2008. 16 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2023. 
  10. ^ "DTP Submits Its Oral Defense". Bianet. 16 Eylül 2008. 16 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2021. 
  11. ^ "Closing Of The Democratic Society Party May Be Decided After The Elections". Bianet. 18 Aralık 2008. 16 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2021. 
  12. ^ a b "Polizei nimmt Kurden fest". Süddeutsche Zeitung (Almanca). 17 Mayıs 2010. 5 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2021. 
  13. ^ "Turkish Prosecutor Moves to Ban Pro-Kurd Political Party". Voice of America. 1 Kasım 2009. 1 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2021. 
  14. ^ "İHD: Democratic Society Party Essential for Democratic Initiative". Bianet. 9 Aralık 2009. 16 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2021. 
  15. ^ a b Strittmatter, Kai (17 Mayıs 2010). "Verfassungsgericht verbietet Kurdenpartei". Süddeutsche Zeitung (Almanca). 1 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2021. 
  16. ^ "Turkey's Constitutional Court closes DTP - Hurriyet Daily News". Hürriyet. 11 Aralık 2007. 7 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2021. 
  17. ^ a b Üstündağ, Erhan (22 Ocak 2010). "DTP Closure Case at ECHR". Bianet. 16 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2023. 
  18. ^ "Top court bans main Kurdish political party". France 24 (İngilizce). 11 Aralık 2009. 15 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2021. 
  19. ^ Korkut, Tolga (18 Aralık 2009). "Interior Minister Atalay: We Are against the DTP Closure". Bianet. 16 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2021. 
  20. ^ Yeğen, Mesut (2015). "The Kurdish Peace Process in Turkey: Genesis, Evolution and Prospects" (PDF). www.files.ethz.ch. s. 7. 18 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Ocak 2021. 
  21. ^ a b "Party for a Democratic Society (DTP) and Others v. Turkey - 3840/10, 3870/10, 3878/10 et al" (PDF). European Court of Human Rights. 1 Aralık 2016. 1 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Aralık 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Demokratik Toplum Partisi</span> Türkiyede bir siyasi parti (2005–2009)

Demokratik Toplum Partisi (DTP), 9 Kasım 2005 tarihinde kurulmuş ve 11 Aralık 2009 tarihinde Anayasa Mahkemesi kararı ile kapatılmış olan siyasi parti. Genel merkezi Ankara'nın Çankaya ilçesinin Balgat semtinde olan partinin amblemi sarı zemin üzerine, yeşil yapraklı kırmızı güldür. Demokratik Toplum Partisi, Demokratik Toplum Hareketi'nin partileşmesi sonucunda kurulmuştur. Partinin kurucuları arasında Demokrasi Partisi eski milletvekillerinden Leyla Zana ve Orhan Doğan ile Cumhuriyet Halk Partisi eski milletvekillerinden Ahmet Türk bulunmaktaydı.

Aysel Tuğluk, Zaza kökenli Türk siyasetçidir. 2007-2009 ve 2011-2015 yılları arasında yaklaşık 6,5 yıl boyunca TBMM'de milletvekili olarak görev yapmıştır.

Adalet ve Kalkınma Partisinin kapatma davası, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Abdurrahman Yalçınkaya'nın, AK Parti'nin "laikliğe aykırı fiillerin odağı haline geldiği" gerekçesiyle, partinin kapatılması ve ilgili dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan başta olmak üzere, dönemin Cumhurbaşkanı Abdullah Gül dahil 71 kişinin 5 yıl süre ile siyasetten uzaklaştırılması istemiyle hazırladığı iddianame Anayasa Mahkemesine 14 Mart 2008'de sunulmuş olup, Anayasa Mahkemesi iddianameyi 31 Mart 2008 günü kabul etmiştir. 16 Haziran günü Adalet ve Kalkınma Partisi esas hakkındaki savunmasını vermiştir. 30 Temmuz 2008 tarihinde kamuoyuna yapılan açıklamada, partinin temelli kapatılmaması, fakat hazine yardımının belirli bir oranda kesilmesi kararına varılmıştır. 6 üye kapatılması, 5 üye kapatılmaması yönünde oy kullanmışken, hazine yardımının kesilmesi hakkındaki oylamada 11 üyenin 10'u kesilmesi yönünde oy kullanmıştır. Kapatma talebi en az 7-4 şeklindeki nitelikli çoğunluk koşulu sağlanamadığı için reddedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Feleknas Uca</span> Kürt politikacı

Feleknas Uca, Yezidi asıllı Türk siyasetçidir. 1999'dan 2009'a kadar Almanya'dan Avrupa Parlamentosu üyesiydi ve Die Linke'de görev yaptı. Feleknas Uca, Ocak 2005 Irak parlamento seçimlerine kadar dünyanın tek Yezidi parlamenteriydi. Haziran 2015'te Diyarbakır'dan milletvekili seçildi.

<span class="mw-page-title-main">Barış ve Demokrasi Partisi</span> Türkiyede bir siyasi parti (2008–2014)

Barış ve Demokrasi Partisi, Türkiye'de 2008 yılında kurulmuş sosyal demokrat ve sosyal liberal görüşlü, Türkiye'de faaliyet gösteren siyasi partidir. Genel merkezi Ankara'nın Çankaya ilçesinin Balgat semtinde olan partinin amblemi sarı zemin üzerine, yeşil meşe ağacıdır. Parti milletvekilleri Haziran 2014'te aldığı kararla Halkların Demokratik Partisine katılmıştır. 11 Temmuz 2014 tarihinde ise isim değişikliği yapıp Demokratik Bölgeler Partisi adını almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Selim Sadak</span>

Selim Sadak, Kürt asıllı Türk politikacı. Kürt milliyetçi önderlerindendir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Kürtleri</span> Türkiyede yaşayan Kürtler

Türkiye Kürtleri, Türkiye sınırları içinde yaşayan ve Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan en büyük ikinci etnik ve kültürel gruptur. Çeşitli tahminlere göre Kürtler, Türkiye nüfusunun %15 ila %20'sini oluşturmaktadırlar ve toplam sayıları 12,5 milyon ila 15 milyon arasındadır. Yoğun olarak Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve Doğu Anadolu Bölgesi'nde olmakla birlikte, ülkenin çeşitli illerinde Kürtler yaşamaktadır. Bazı Kürtler tarafından bu bölgeler Kuzey Kürdistan olarak adlandırılsa da, bu adlandırma çeşitli tartışmalara sebep olmakta ve resmî olarak kabul edilmemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Özgürlük ve Demokrasi Partisi</span> Türkiyede bir siyasi parti (1992–1993)

Özgürlük ve Demokrasi Partisi, Türkiye'de Demokratik Toplum Hareketi sürecinde 1992 yılında kurulmuş siyasi parti. HEP'in kapatılma ihtimaline karşı 19 Ekim 1992'de kuruldu. Ardından kapatma davası açıldı.

<span class="mw-page-title-main">KCK</span> Kürt politik organizasyonu

KCK, Türkçe tam adı ile Kürdistan Topluluklar Birliği, Abdullah Öcalan'ın teorize ettiği demokratik konfederalizm çerçevesinde kurulan çatı örgüt. KCK bünyesinde Kürdistan'ın sırasıyla Türkiye, Suriye, İran ve Irak sınırları içinde kalan dört parçasını temsil eden demokratik konfederalist siyasi partiler olarak tanımlanan Kürdistan İşçi Partisi (PKK), Demokratik Birlik Partisi (PYD), Kürdistan Özgür Yaşam Partisi (PJAK) ve Kürdistan Demokratik Çözüm Partisi (PÇDK) bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Halkların Demokratik Partisi</span> Türkiyede bir siyasi parti

Halkların Demokratik Partisi, 15 Ekim 2012 tarihinde kurulan ve Türkiye'de faaliyet gösteren siyasi partidir. Parti tüzüğüne göre resmî kısaltması "HDP" şeklindedir. Simgesi gövde bölümü iki adet elden oluşan ağaç tasviridir. Eş genel başkanları Cahit Kırkkazak ve Sultan Özcan'dır.

<span class="mw-page-title-main">Demokratik konfederalizm</span> ideoloji ve hükûmet yapısı

Kürt komünalizmi veya Apoculuk olarak da bilinen demokratik konfederalizm, İmralı Cezaevi'nde PKK lideri Abdullah Öcalan tarafından teorize edilen ve devletsiz bir topluma dayanan siyasi paradigmadır. Özerklik, doğrudan demokrasi, siyasi ekoloji, feminizm, çok kültürlülük, öz savunma, öz yönetim kooperatif ekonomisi unsurlarına dayanan konfederasyon özelliklerine sahip bir demokratik öz örgütlenme sistemine ilişkin siyasi bir kavramdır. Toplumsal ekoloji, özgürlükçü belediyecilik, Orta Doğu tarihi ve genel devlet teorisinden etkilenen Öcalan, bu konsepti Kürt ulusal özlemlerinin yanı sıra sınıflı topluma kök salmış bölge ülkelerindeki diğer temel sorunlara siyasi bir çözüm ve dünyanın dört bir yanındaki halklar için özgürlük ve demokratikleşmeye giden bir yol olarak sunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kamuran Yüksek</span> Türk eski siyasetçi

Kamuran Yüksek Kürt siyasetçi ve Demokratik Bölgeler Partisi eski eş genel başkanı.

<span class="mw-page-title-main">Berdan Öztürk</span> Türk politikacı

Berdan Öztürk, Kürt asıllı Türk avukat ve siyasetçi. TBMM 25, 26, 27 ve 28. dönem milletvekili.

<i>Serhildan</i>

Serhildan, Kürt siyasi hareketi kapsamında 1990'dan beri Türkiye'de meydana gelen Kürt siyasi isyanlarını tanımlayan politik terim.

Musa Farisoğulları, Kürt kökenli Türk siyasetçi. TBMM 27. dönem Diyarbakır milletvekilidir.

<span class="mw-page-title-main">Salihe Aydeniz</span> Türk siyasetçi

Salihe Aydeniz, Kürt asıllı Türk siyasetçi; 27. dönem Diyarbakır, 28. dönem Mardin milletvekilidir.

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Bekir Şahin tarafından "Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmayı ve ortadan kaldırmayı amaçladığı" gerekçesiyle Halkların Demokratik Partisinin temelli kapatılması ve partinin eş genel başkanları Mithat Sancar ve Pervin Buldan'ın da bulunduğu 687 üyeye siyasi yasak getirilmesi talep edildi. İddianame, 17 Mart 2021'de Yüksek Mahkemeye gönderildi.

Öcalan Davası; Türkiye Cumhuriyeti'ne karşı 1984'ten beri isyan eden ve Avrupa Birliği, NATO, ABD ile Türkiye gibi çeşitli devlet ve kuruluşlar tarafından bir terör örgütü olarak kabul edilen yasa dışı ayrılıkçı silahlı örgüt PKK'nın kurucu Abdullah Öcalan'ın, "silahlı terör örgütü kurmak ve yönetmek" suçuyla Ankara 2 No'lu Devlet Güvenlik Mahkemesi tarafından idama mahkûm edilmesiyle sonuçlanan yargı sürecidir.

<span class="mw-page-title-main">Arap Demokratik Sosyalist Baas Partisi</span> Fransa merkezli Suriye siyasi partisi

Arap Demokratik Sosyalist Baas Partisi 1970 yılında kurulan ve eski Suriye dışişleri bakanı İbrahim Makhus tarafından yönetilen neo-Baasçı bir siyasi partidir. Arap Sosyalist Baas Partisi – Suriye Bölgesi'nin eski üyesi Salah Cedid'in sol kanadının bir kalıntısıdır. Parti; Paris, Fransa merkezlidir ve 1981'de Ulusal Demokratik Toplantı koalisyonuna katıldı.

Aralık 2009'da Türkiye'deki Kürt protestoları, Anayasa Mahkemesinin 11 Aralık 2009'da Kürt yanlısı Demokratik Toplum Partisini (DTP) yasa dışı Kürdistan İşçi Partisi (PKK) ile bağlantılı olmak ve "terör propagandası" yapmaktan suçlu bularak kapatma kararının ardından başlayan beş günlük protesto gösterileridir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.