İçeriğe atla

Demirkırat

Demirkırat: Bir Demokrasinin Doğuşu
StüdyoTRT
Dağıtıcı32. Gün
TürüBelgesel
Yapım yılı1991, Türkiye
Çıkış tarih(ler)i1991 (TV1-TV2)
1991 (VHS)
2007 (DVD)
2011 (TRT Haber)
Süre8 saat 43 dakika
DilTürkçe

Demirkırat: Bir Demokrasinin Doğuşu, Mehmet Ali Birand, Can Dündar ve Bülent Çaplı'nın hazırladığı, müziklerini Fahir Atakoğlu'nun yaptığı, Türkiye'de 1946 ile 1961 arasındaki çok partili siyasi yaşama geçiş sürecini, Demokrat Parti dönemini ve 27 Mayıs Darbesini anlatan TRT-Milliyet Gazetesi ortak yapımı belgesel dizisi. Belgesel 10 bölümden oluşmaktadır.

Konusu

Belgeselin adı "demokrat" kelimesine yabancı olan Türk halkının Demokrat Parti'ye yakıştırdığı "Demirkırat Partisi" tabirinden gelmektedir. Belgeselin her bölümünün başında Mehmet Ali Birand Demokrat Partili yılları özetleyen şu sözleri söylüyordu:

Demokrasi dünyanın en narin çiçeğidir. Onu yaşatan hoşgörüdür, uzlaşıdır, diyalogtur. Size bu gece ülkemizde yetişen demokrasinin doğuş ve emekleme öyküsünü anlatacağız. Coşkulu, ancak güç bir dönemin örtüsünü açacağız. Başrolü oynayanlardan hiçbiri hayatta değil. Ancak kurup bize hediye ettikleri demokrasi hâlâ yaşıyor.[1]

Son sahnesi Adnan Menderes'in idamı olan belgesel, Birand'ın öğrencilik döneminde darbeye verdiği destekten duyduğu pişmanlığı dile getirdiği şu sözlerle bitiyor:

İşte... hikâyemizin sonu. Bütün bu olayların üzerinden çok zaman geçti ancak dün gibi tazeler. O 27 Mayıs sabahı sokakları dolduran üniversiteli liseli gençlerin arasında bizler de vardık, bizim kuşağımız da vardı. Gençtik, heyecan içindeydik. Göstericilere yiyecek taşımış, onlarla birlikte "Olur mu böyle olur mu" şarkısını söylemiştik. Ülkenin yararına bir şeyler yaptığımıza inanıyorduk. Bugün geriye dönüp bakıyorum ve içimde bir burukluk hissediyorum. İnsan kendi kendine "bu şekilde olmamalıydı", "böyle bitmemeliydi" diyor. İşte o zaman gerçek demokrasiye olan tutku daha da artıyor. Peki bütün bu olaylardan kim sorumlu?... Aslında hepimiz sorumluyuz...[2]

Bölümler[3]

  1. Şef (14 Mayıs 1991)
  2. Doğuş (21 Mayıs 1991)
  3. Zafer (28 Mayıs 1991)
  4. İktidar (4 Haziran 1991)
  5. Kriz (11 Haziran 1991)
  6. Baskı (18 Haziran 1991)
  7. İsyan (2 Temmuz 1991)
  8. Darbe (9 Temmuz 1991)
  9. Ada (16 Temmuz 1991)
  10. İdam (23 Temmuz 1991)

Kaynakça

  1. ^ "Demirkırat Belgeseli 1. Bölüm 12s". 18 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi – www.youtube.com vasıtasıyla. 
  2. ^ "Demirkırat Belgeseli 10. Bölüm 5360s". 22 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2021 – www.youtube.com vasıtasıyla. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2020. 

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Adnan Menderes</span> 9. Türkiye başbakanı

Ali Adnan Menderes, Türk siyasetçi. 1950-60 yılları arasında Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlığı görevinde bulundu. Ayrıca, aynı tarihler arasında kurucuları arasında yer aldığı Demokrat Parti (DP) Genel Başkanlığını yürüttü. Menderes, Türkiye siyasi tarihinde idam edilen ilk ve tek Türkiye Cumhuriyeti başbakanı olarak tarihe geçti. 1990'da Türkiye Büyük Millet Meclisi çıkardığı yasayla, Menderes ve onunla beraber idam edilen Maliye Bakanı Hasan Polatkan ve Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu'ya itibarlarını iade etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Demokrat Parti (1946)</span> Türkiyede bir siyasi parti (1946–1960)

Demokrat Parti, 7 Ocak 1946'da kurulan, kurulduğu yıl yapılan seçimlerde azınlıkta kalıp 4 yıl sonra yapılan seçimlerde 27 yıllık tek parti dönemini sona erdiren Türk siyasi partisi olarak bilinir. Sırasıyla 1950, 1954 ve 1957 seçimlerini kazanmış ve 10 yıl boyunca iktidar olmuştur. Demokrat Parti, 27 Mayıs 1960 askeri darbesi ile iktidardan düşürülmüş ve 29 Eylül 1960'ta kapatılmıştır. Demokrat Parti'nin kısaltması DP olarak yazılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Can Dündar</span> Türk gazeteci ve araştırmacı

Can Dündar, Türk araştırmacı, gazeteci, televizyoncu ve belgesel yapımcısı.

Rıfkı Burçak, Türk akademisyen ve siyasetçidir.

<span class="mw-page-title-main">27 Mayıs Darbesi</span> Demokrat Parti hükûmetinin artan otoriterleşmesine karşı yapılan askerî darbe

27 Mayıs Darbesi, 27 Mayıs 1960 tarihinde yapılan ve Türkiye Cumhuriyeti tarihinde gerçekleşmiş ilk askerî darbe. Ayrıca 27 Mayıs Askerî Müdahalesi, 27 Mayıs İhtilali veya 27 Mayıs Devrimi olarak da anılır. Darbe emir komuta zinciri içinde yapılmamıştır, 37 düşük rütbeli subayın planları ile Tümgeneral Cemal Madanoğlu'nun komutanlığında icra edilmiştir. Kritik mevziler bu subayların ellerindeki asker ve silahlarla önce ordudaki Komuta Kademesinin etkisiz hâle getirilmesi ile ele geçirilmiştir. Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Başbakan Adnan Menderes ve bazı hükûmet üyeleri tutuklanmıştır. 235 general ve 3.500 civarında subay emekliye sevk edilmiş, üniversitede bulunan 147 öğretim görevlisi görevden alınmış ve bazı üniversiteler kapatılmıştır. Bununla beraber 520 savcı ve yargıç görevden alınmıştır.

Adalet Partisi, hem 1961-1981 yılları arası hem de iki darbe arasında faaliyet yürütmüş liberal muhafazakâr olarak tanımlanan eski bir Türk siyasi partidir.

<span class="mw-page-title-main">Mehmet Ali Birand</span> Türk gazeteci, sunucu ve yazar (1941–2013)

Mehmet Ali Birand, Türk gazeteci, yazar, köşe yazarı, haber sunucusu, televizyon yapımcısı. 1964 yılının temmuz ayında Abdi İpekçi'nin vasıtasıyla Milliyet gazetesinde mesleğe başladı. Bu dönemde Brüksel'e yerleşerek burada yirmi yıl yaşadı ve 1985 yılında TRT 1'de 32. Gün adlı bir aylık haber programı yapmaya başladı. Program oldukça başarılı oldu ve Birand, bu programla birlikte tanındı. 1991'de Türkiye'ye dönerek gazeteciliğe ve sunuculuğa farklı yayın organlarında devam etti. Ayrıca hakkında çeşitli davalar açıldı.

555K; 5 Mayıs 1960 tarihinde, Ankara'da, Demokrat Parti aleyhtarı öğrencilerin yaptığı protesto eylemi. Adını 5. ayın 5. günü saat 5'te Kızılay'da düzenlenmesinden alan eylem cumhuriyet tarihinin ilk "sivil itaatsizlik" eylemi olarak da anılır.

<span class="mw-page-title-main">Demokrat Parti (2007)</span> Türkiyede bir siyasi parti

Demokrat Parti, 23 Haziran 1983 tarihinde kurulan, 27 Mayıs 2007 tarihinde Demokrat Parti adını alan, Türkiye'de faaliyet gösteren siyasi partidir. Parti tüzüğüne göre resmî kısaltması "DP" şeklindedir. Simgesi kırattır. TBMM'de 3 milletvekili ile temsil edilmektedir. Genel Başkanı Gültekin Uysal'dır. Yargıtay kayıtlarına göre Türkiye'de kayıtlı olan en eski kuruluşlu siyasi partidir.

Mehmet Ercan Karakaş, Türk siyasetçi.

Ahmet Mükerrem Sarol, Türk doktor, siyasetçi, milletvekili ve devlet bakanı.

<span class="mw-page-title-main">1946 Türkiye yerel seçimleri</span> Türkiyenin yerel yöneticilerini belirleyen seçim

1946 Türkiye yerel seçimleri, 26 Mayıs 1946 tarihinde gerçekleştirilen ve 1930 seçimlerinden sonra Türkiye'nin çok partili olarak yapılan ikinci yerel seçimleridir. Belediye başkanları halk tarafından doğrudan değil, halkoyuyla seçilerek oluşturulan meclisin kendi içerisinden birini başkan olarak belirlemesi yoluyla seçilmiştir. Bu seçim aynı zamanda, tek bir gün içerisinde tamamlanan ilk yerel seçimdir.

<i>12 Mart: İhtilalin Pençesinde Demokrasi</i>

12 Mart: İhtilalin Pençesinde Demokrasi, 27 Mayıs ve 12 Mart dönemini konu alan Mehmet Ali Birand, Can Dündar ve Bülent Çaplı imzalı belgesel dizisidir. 10 bölümden oluşan belgeselin her bölümünün başında Mehmet Ali Birand şu sözleri söylemektedir:

<span class="mw-page-title-main">17 Şubat 1959 Türk Hava Yolları Londra kazası</span>

17 Şubat 1959 Türk Hava Yolları Londra kazası, 17 Şubat 1959 gününde Türkiye Cumhuriyeti başbakanı Adnan Menderes'in içerisinde bulunduğu Vickers Viscount 794 tipi "TC-SEV" uçağının Kıbrıs Cumhuriyeti'ni kuracak Londra Antlaşması için İngiltere'ye doğru giderken düşmesi olayıdır.

<i>12 Eylül</i> (belgesel) Türk yapımı belgesel (1998)

12 Eylül, yönetmenliğini Mustafa Ünlü'nün gerçekleştirdiği ve gazeteci Mehmet Ali Birand'ın sunduğu 1998 çıkışlı belgesel türündeki dizi film. Film, 1972 ile 1983 yılları arasında Türkiye'de yaşanan siyasi gelişmeler ile birlikte 12 Eylül Darbesi'nin öncesi ve sonrasını konu edinmektedir. Filmin araştırma ve metin yazarlığını gazeteci Hikmet Bila, redaksiyonunu ise Rıdvan Akar gerçekleştirmiştir. 12 Mart: İhtilalin Pençesinde Demokrasi belgeselinin devamı niteliğinde olup o belgeselin sona erdiği yerden yani Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan'ın idamlarıyla başlamış; İsmet İnönü'nün siyasete vedasıyla Bülent Ecevit'in 3. CHP Genel Başkanı olması, Faruk Gürler'in cumhurbaşkanı olma girişimi, Fahri Korutürk'ün cumhurbaşkanı olması, 1973 Türkiye genel seçimleri, CHP-MSP Koalisyonunun kurulması, Kıbrıs Harekâtı ve harekât sonrası ABD'nin başlattığı ekonomik yaptırımlar neticesinde başlayan ve 70'li yıllar boyunca sürecek ekonomik kriz ve bunalım dönemi, Türkiye'den Almanya'ya işçi göçü, CHP-MSP Koalisyonunun bozulması, Milliyetçi Cephe hükûmetlerinin kurulması, artan sağ-sol çatışması, Kanlı 1 Mayıs, CHP'nin 1. parti çıktığı 1977 Türkiye genel seçimleri, Güneş Motel Olayı, Maraş Katliamı, 1979 Türkiye milletvekili ara seçimleri, Çorum Olayları, 12 Eylül Darbesi, darbe sonrası bazı liderlerin tutuklanması ve tamamının siyasi yasaklı hâle gelmesi, darbe sonrası idamlar ve tüm siyasi partilerin feshedilmesi gibi birçok önemli olayı ele alarak 1983 Türkiye genel seçimleri ve Turgut Özal'ın başbakan olmasıyla sona ermiştir. Belgesel daha sonra Mehmet Ali Birand, Hikmet Bila ve Rıdvan Akar tarafından 12 Eylül Türkiye'nin Miladı adıyla kitaplaştırılmıştır. 9 bölümden oluşan belgeselin her bölümünün başında Mehmet Ali Birand şu sözleri söylemektedir:

<span class="mw-page-title-main">Westminster modeli</span> Birleşik Krallıkın parlamenter sistemi

Westminster modeli, Birleşik Krallık'ın demokratik parlamenter sistemine verilen isimdir. Bu sistem ismini İngiltere Parlamentosu'nun merkezi olan Westminster Sarayı'ndan almaktadır.

Rıdvan Akar,, Türk araştırmacı, gazeteci ve belgesel yapımcısı.

Nuri Hazer, tümgeneral.

<i>Özallı Yıllar</i> Türk yapımı belgesel (2000-2001)

Özallı Yıllar, Mehmet Ali Birand, Soner Yalçın ve Serdar Akinan'ın hazırladığı, 12 Eylül Darbesi'nden önce Turgut Özal'ın başbakan müsteşarlığına getirilmesinden ölümüne kadar geçen dönemin anlatıldığı belgesel dizi. İlk kez 5 Kasım 2000 - 7 Ocak 2001 tarihleri arasında CNN Türk'te yayımlanmıştır.

<i>Son Darbe: 28 Şubat</i>

Son Darbe: 28 Şubat, Mehmet Ali Birand'ın yapımıcısı olduğu 2012 tarihli belgesel dizisi. 28 Şubat Süreci özelinde, Türkiye siyasi tarihinin 1993 ile 2003 yılları arasındaki kesitine ışık tutan belgesel, ilk kez 12 bölüm olarak 13-28 Şubat 2012 tarihleri arasında CNN Türk'te yayınlandı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.