İçeriğe atla

Demet Demir

Demet Demir
Demet Demir bir LGBTİQ+ yürüyüşü sırasında konuşma yapıyor
Doğum04 Mart 1961 (63 yaşında)
Yalova
MeslekAktivist, Siyasetçi
Etkin yıllar1979-günümüz
Tanınma nedeniLGBT hakları aktivizmi
Siyasi parti1920 TKP

Demet Demir (d. 1961, Yalova), Türkiye'de LGBT hareketinin en önemli temsilcilerinden transseksüel lider.[1] Türkiye'de ilk kez LGBT bireylerine tüzüğünde yer veren Özgürlük ve Dayanışma Partisi'nden 1999 yılında yerel seçimlere katılan ilk LGBT bireyidir.[2][3] 2007 genel seçimlerinde ise Isparta milletvekili adayı olmuştur.[4]

Yaşam öyküsü

Bulgaristan göçmeni fakir bir ailenin çocuğu olarak Yalova'da doğmuştur.[5] Anne ve babası beş yaşındayken boşanmıştır. Daha sonra annesi ve ablası ile İstanbul'a göç etmişlerdir.[6] Gece ortaokulunda okuyan Demir, 1980 yılında 1 Mayıs kutlamaları sırasında gözaltına alınmış ve 1982 yılında siyasi görüşleri nedeniyle 8 ay cezaevinde kalmıştır. 1996 yılında ameliyat olmuştur ancak kadın kimliğini mahkemenin uzaması nedeniyle 1.5 sene sonra alabilmiştir.[7] 1980 darbesinde İstanbul Ülker sokağını yer edinen travesti ve transseksüeller daha sonra Beyoğlu emniyet müdürlüğü yapan "Hortum Süleyman" lakaplı Süleyman Ulusoy tarafından sokaktan atılmak istenmiş ve işkenceye uğramıştır. Bu işkenceye uğrayanlardan biri de Demir'dir. Daha sonra Ulusoy'u dava etmiştir. Dava 2003 yılında sonuçlanarak Ulusoy 21 yıl hapis cezası almıştır. Ancak af yasası nedeniyle bu ceza ertelenmiştir.[8][9] Af Örgütü tarafından tarihte cinsel yönelimi yüzünden hüküm giyip düşünce suçlusu sayılan ilk insan olarak bilinmektedir.[10] 2000 yılında hayatı İngiltere'de bir tiyatroya konu edilmiştir.[11] 1997'de ABD'den Felipa de Souza Ödülü'nü alan ilk transseksüel olmuştur.

Gençlik ve aktivizme başlangıç hayatından şu sözlerle bahsetti:

"Bizim jenerasyon çok zorlu bir jenerasyondu. O dönemde televizyon tek kanallıydı ve siyah beyazdı. İnternet yok, cep telefonu yok, doğru dürüst ev telefonu bile yaygın değildi. Ben dünyada tek başıma olduğumu düşünürdüm. Sonra Bülent Ersoy’u görünce a demek ki bir kişi daha varmış benim gibi dedim kendi kendime. Yani bizden önceki jenerasyon 'Bir ben bir Zeki Müren' dermiş. Bizim jenerasyon da 'Bir ben bir de Bülent Ersoy' derdi. 1979 yılında daha önceden sempati duyduğum sol hareketle tanıştım. Akşam ortaokulunda öğrenciydim o dönemde. Okulumuzda İlerici Gençler Derneği (İGD) diye bir oluşum vardı, ben de o oluşuma katıldım. O dönemlerde sol hareket daha ahlakçıydı eşcinsellik fazlasıyla tabuydu. 1987 yılında evden ayrıldım..."[12]

LGBT ile ilgili çalışmaları

1980 Darbesi öncesi dönemden itibaren, transseksüel kimliğiyle LGBT hakları için çeşitli yürüyüş ve eylemlerde yer almıştır. LGBT hakları aktivizminin Türkiye'deki kurucularındandır. 1979'da okulunda faaliyet gösteren İlerici Gençler Derneği ile tanıştı ve böylelikle aktivizme başlamış oldu. Darbe sonrasında, Taksim-Cihangir bölgesinde bulunan diğer transseksüeller ile Ülker Sokak'ta yaşam mücadelesi vermişlerdir. 1985 yılına kadar Cihangir'de trans bireyler ilk gettolarını oluşturmaya başladılar.[13] 1987 yılında, Türkiye'deki ilk 8 Mart kadın yürüyüşünü yaptılar. Hortum Süleyman lakabıyla bilinen, eski Beyoğlu Emniyet Müdürü Süleyman Ulusoy, 1990'dan itibaren ilçe genelinde yaşayan transseksüel bireylere karşı harekete geçmiş ve Demir gibi trans bireyleri Ülker Sokak'tan atmak için çalışmalara başlamıştır. Demet Demir, 1991 yılında Başkurt Sokak'taki evinden gözaltına alınmış ve iki ay cezaevinde yatmıştır. O sırada yoğun işkencelere maruz kaldığını belirtmiştir.[12] Bu olaylar sonucunda, Cihangir'de yaşayan birçok transseksüel işkenceye uğramıştır. İşkence mağduru Demet Demir dahil 9 transseksüel 2000 yılında Hortum Süleyman hakkında suç duyurusunda bulundular.[14] 2003 yılında sonuçlanan davayla Süleyman Ulusoy, 21 yıl hapis cezasına çarptırılmış; ancak aynı yıl çıkarılan af kanunu kapsamında cezası ertelenmiş ve cezanın infaz edilememiştir[15]

1995 yılında Özgürlük ve Dayanışma Partisi'ne üye oldu.[12] 1999 yılında, LGBT bireylerine tüzüğünde ve kadrolarında yer veren, Özgürlük ve Dayanışma Partisi (ÖDP)'den yerel seçimlere katıldı[16] ve 2007 yılında da Isparta milletvekili adayı oldu.[17]

Siyasi olarak LGBT hareketine bakışı

2007 yılında İstanbul LGBTT derneğinin kurucuları arasında yer aldı.[17] 2010'lu yılların başında Lambdaistanbul'un da kurucuları arasında olan Demet Demir, Lambdaistanbul ve İstanbul LGBTT'den atıldı.[12]

Demet Demir, Türkiye'deki LGBT hakları aktivizminin, Stonewall ayaklanmaları veya Avrupa ile ilişkili olamadığını ve kendi özelinde geliştiğini savunur.[18] Türkiye'deki LGBT örgütlerinin Avrupa ülkeleri ve Avrupa Birliği tarafından fonlandıklarını iddia etmiştir. Örgütlerin, aldıkları bu fon ile LGBT haklarının gelişimi için herhangi bir çalışma yapmadıklarını ve kendi üyelerinin kişisel menfaatleri için kullandıklarını iddia etmiştir. Bu konudan dolayı batı dünyasının LGBT hakları aktivizminden ayrılması gerektiğini savunur ve EBT (Eşcinsel, Biseksüel ve Transseksüel) kısaltmasını ilk kullanan kişidir.[12]

Bu konuda Demet Demir şu ifadeleri kullandı:

"Bizim zamanımızda maaşlı aktivizm diye bir şey, Avrupa’ya gidip gelme yoktu. Bu durum 2000’li yıllarda başladı. Biz Pürtelaş Sokak’ta yaptığımız isyanları Stonewall isyanından etkilenmiş de yapmış değildik. O zamanlar yurtdışı nedir bilmezdik. 30 yıldır ben hala Ülker Sokak’ta yaşıyorum. Herkes kaçtı gitti ama ben kaçmadım. Şimdilerde LGBTİ derneklerinde çalışan bizim jenerasyondan olan bazı trans kadınlar beni negatif yönde eleştiriyorlar." "Köroğlu’nun güzel bir lafı vardır, 'Tüfek icat oldu mertlik bozuldu' diye; LGBTİ derneklerinde de fon icat oldu aktivizm bozuldu. Kaos GL ile başlayan bu yurt dışından fon alma işlemi, Lambdaistanbul ile devam etti. Ben ve arkadaşlarım Lambdaistanbul’da fon alma işine itiraz ettiğimiz için kovulmuştuk. Bizi dernekten attılar. 2013 yılında Ankara Kaos GL Derneği iki yıllık Gökkuşağı Projesi kapsamında İsveç’ten 2 milyon İsveç Kronu fon almış. Ben hayatımı feda ettim bu davaya bu harekete. LGBTİ mücadelesi şirketleşmiştir artık. Dedikoduları üretenler parayı alanlardır. Liberal eşcinsel örgütleriyle bir bağım yok. Onur Yürüyüşü festivale döndü." [12]

Lambdaistanbul ile ilişiği kesilen Demet Demir, Sosyalist EBT Hareketi olarak aktivizme devam etti.[19]

İlerleyen yıllarda, Mustafa Suphi'nin Türkiye Komünist Partisi'nin geleneğinden gelen insanların ve aynı geleneğe sahip 1980 darbesi öncesinde faaliyet gösteren İlerici Gençler Derneği üyelerinin birleşimiyle, 2012'de Türkiye Komünist Partisi 1920 ismiyle kurulan Toplumcu Kurtuluş Partisi'ne (TKP 1920) katıldı.[20]

Bağımsız olarak yürüttüğü, Sosyalist EBT Hareketi'yle çalışmalarına 2016 yılına kadar devam etti. 18 Mart 2017 tarihinde Tüm İlerici Gençler Derneği'ndeki LGBT bireyler ile İlerici EBT örgütünü kurdu.

Kaynakça

  1. ^ Drucker,Peter (2000). "ESBIAN/GAY/BISEXUAL/TRANSGENDER STRATEGY SEMINAR". archive.4edu.info/. 16 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2013. 
  2. ^ "LGBT Yaşam Eşcinsellik". lgbtyasam. 2013. 16 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2013. 
  3. ^ "ÖDP'den aday portreleri". İstanbul. Hurriyet. 11 Şubat 1999. []
  4. ^ "Transseksüel aktivist Demet Demir ile röportaj". Bülent Tegün. İstanbul -LGBTT Sivil Toplum Girişimi. Turquie Europeenne. 2 Mart 2009. 8 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2013. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2013. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2013. 
  7. ^ [1][]
  8. ^ "kurtulusumuz lcin bize bir yasa gerek". Human Rights Watch. 9 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2024. 
  9. ^ "'Hortum Süleyman': Dayak atmadım". arsiv.ntv.com.tr. 9 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2024. 
  10. ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2013. 
  11. ^ [2][]
  12. ^ a b c d e f "'LGBTİ derneklerinde fon icat oldu, aktivizm bozuldu; LGBTİ mücadelesi şirketleşti!'". T24. 21 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2022. 
  13. ^ Portalı, Kaos GL-LGBTİ+ Haber. "Trans Aktivist Demet Demir Kadir Has Üniversitesi'nde Konuşacak". Kaos GL - LGBTİ+ Haber Portalı. Erişim tarihi: 22 Nisan 2022. 
  14. ^ "Hortum Süleyman'a dava". Hürriyet. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2022. 
  15. ^ "'Hortum Süleyman'ı af kurtardı". Hürriyet. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2022. 
  16. ^ "LGBT Yaşam Eşcinsellik: Türkiye'de LGBT kuruluşları, oluşumları, destekleyenleri..." web.archive.org. 16 Eylül 2013. 16 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2022. 
  17. ^ a b "Transseksüel aktivist Demet Demir ile röportaj - Turquie Européenne". web.archive.org. 8 Kasım 2012. 8 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2022. 
  18. ^ habercisi, YARIN | Güzel günlerin. "Onur Yürüyüşünü, Sosyalist LGBTİ'lerle değerlendirdik". yarinhaber.net. Erişim tarihi: 22 Nisan 2022. []
  19. ^ Kadın, Yazar: İlerici (6 Temmuz 2012). "Sosyalist EBT'den ilerici, devrimci kurumlara teşekkür yazısı". ilericikadinlar.org. 13 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2022. 
  20. ^ "Mücadeleye devam zaferimizin teminatıdır". 1920 TKP (Toplumcu Kurtuluş Partisi). Erişim tarihi: 22 Nisan 2022. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Lambdaistanbul</span>

Lambdaistanbul LGBTİ+ Dayanışma Derneği ya da kısaca Lambdaistanbul, 1993 yılında İstanbul'da kurulan ve 2006 mayısında resmîleşen LGBTİ dayanışma derneğidir. Dernek kurulduğu 1993 yılından beri ILGA üyesidir.

Gey, eşcinsel anlamında bir sıfat, terim ve isim. Genellikle eşcinsel erkekleri belirtmek üzere kullanılan terim, aynı zamanda eşcinsel kadınları tanımlamak için de kullanılmaktadır. Türkçeye İngilizcedeki "gay" kelimesinden; İngilizceye ise Eski Fransızcadaki "gai" kökeninden geçmiştir. Aslen "neşeli, umursamaz" ve "canlı renkli, gösterişli" anlamlarına gelen gey terimi ilk olarak 1960'lı yıllardan itibaren erkek eşcinseller tarafından kendilerini tanımlamak amacıyla kullanılmaya başlanmıştır. İngilizcedeki "gay" kelimesinin diğer anlamlarında kullanımı da zamanla yok olmaya yüz tutmuştur. Kadın eşcinsel anlamına gelen lezbiyen kelimesi ise 1800'lü yıllardan beri kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Homofobi</span> homoseksüel ve LGBT bireylere karşı hoşnutsuzluk veya ön yargı

Homofobi, eşcinsellere veya eşcinselliğe karşı duyulan nefret, önyargı, hoşnutsuzluk, korku veya ayrımcılıktır. Geniş manası ile diğer cinsel yönelimlere sahip olan LGBT kişileri de içerir. Sıfat olarak, homofobisi olan kişiler homofobik olarak anılır. Homofobik davranış ilkelerini sergileyen kişinin gerçekleştirdiği eylemler bütünü "homofobi" sadece psikiyatrik bir kavram değildir. Her 48 saatte bir, eşcinsel bir kişinin homofobiyle bağlantılı şiddete maruz kalarak öldürüldüğü tahmin edilmektedir. Uluslararası Af Örgütü'ne göre yaklaşık 70 ülkede eşcinsellere şiddet uygulanmaktadır ve 8 ülkede eşcinsellere idam cezası verilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">LGBT</span> Lezbiyen, gey, biseksüel ve trans bireyler için kullanılan kısaltma

LGBT veya GLBT ya da LGBTQ+, 1990'larda LGB kısaltmasından sonra ortaya çıktı ve 1980'lerin ortaları ile sonlarından bu yana gey sözcüğü yerine kullanılarak LGBT topluluğunu temsil etmeye başladı. Birçok etkinci, gey topluluğu kullanımının eksik bir tanımlama olduğunu düşünerek LGBT topluluğu kullanımına geçti.

<span class="mw-page-title-main">Onur Yürüyüşü</span> Haziran ayında gerçekleştirilen LGBTQ+ ve LGBTQ+ destekçileri tarafından yapılan yürüyüş

Onur Yürüyüşü, her yıl Haziran ayının sonlarında Dünya genelinde kutlanan ve Stonewall ayaklanmasının yıl dönümünde gerçekleştirilen, LGBT bireyler ve LGBT bireylere destek veren kişilerin katılımıyla gerçekleşen bir dizi etkinlikler ve törenler bütünüdür. LGBT topluluğunda onur yürüyüşü veya gey onur yürüyüşü gibi isimlerle de bilinir. Bir dizi etkinliklerin ve geçiş törenlerinin gerçekleştirildiği etkinlikler Stonewall ayaklanmaları anısına gerçekleştirilmektedir.

Kuir veya Queer, heteroseksüel veya cisseksüel olmayan insanlar için kullanılan bir şemsiye tabirdir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de LGBT hakları</span> Türkiyede lezbiyen, gey, biseksüel ve trans bireylerin hakları

Türkiye'de lezbiyen, gey, biseksüel ve transgender (LGBT) bireyler diğer vatandaşlara göre dezavantajlı durumdadırlar. Türkiye eşcinsel ilişkileri tanısa da medeni kanununda cinsel yönelim ya da cinsiyet kimliği gibi bir ifadeye yer vermez ve eşcinsel çiftlerin birlikteliklerini yasal zeminde tanımaz. 2013 yılında ILGA-Europe, Türkiye'yi LGBT haklarının korunması konusunda 49 ülke arasında 39. sıraya yerleştirmişti ancak 2024 yılında 46. sıraya geriledi. Türkiye'yi sıralamada sadece Azerbaycan ve Rusya takip etti.

Hormonlu Domates LGBTİ+fobi Ödülleri, Türkiye'de LGBTİ+ topluluğunca LGBTİ+ bireylere yönelik ayrımcı, dışlayıcı söylem ve eylemlerde bulunan kişi ve kurumlara verilen ödüldür. Homofobi ve transfobiye dikkat çekmek amacıyla her yıl düzenli olarak gerçekleştirilen ödül töreni, Lambdaistanbul Dayanışma Derneği'nin girişimiyle 2005 yılında başlamış, güncel olarak İstanbul Onur Yürüyüşü Komitesi tarafından düzenlenmektedir. Ödüllerin isim kaynağı, "Hormonlu domates yemeyin homoseksüel olursunuz" sözleriyle 2005 yılında ilk "Hormonlu Domates ödülü" verilen Erman Toroğlu olmuştur. Medya, sağlık, eğitim, sivil toplum gibi çeşitli kategorilerde verilen ödüller, 2005 yılından beri internet üzerinden gerçekleşen halk oylamasıyla sahiplerini bulmaktadır. 2011 yılında 7. kez verilen "Hormonlu Domates ödülü" Türkiye tarihinde ilk kez LGBTİ+ topluluğunca Türk Silahlı Kuvvetleri'ne verilmiş ödüldür. 2020 yılında COVID-19 pandemisi dolayısıyla ödül töreni ilk kez olarak çevrimiçi gerçekleşmiştir.

Siyah Pembe Üçgen; resmî adıyla Siyah Pembe Üçgen İzmir Cinsel Yönelim ve Cinsiyet Kimliği Araştırmaları ile Ayrımcılığına Karşı Dayanışma Derneği, Türkiye'de kurulmuş beşinci LGBT derneğidir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de LGBT tarihi</span>

Türkiye'de LGBT tarihi, lezbiyen, gey, biseksüel ve transgender bireylerin ve Türkiye'de LGBT topluluğunun tarihçesi.

İstanbul LGBTT Dayanışma Derneği, kısaca İstanbul LGBTT, 2007 yılı ekim ayında Türkiye'nin en büyük kenti İstanbul'da kurulan bir LGBTT dayanışma derneğidir. Gacı İstanbul adında bir fanzin çıkaran bir grubun kafelerde toplanarak bir web sitesi hazırlama, sonrasında teknik çalışma ve tartışma grupları oluşturmasıyla ilk adımları atıldı. Fanzinin adı daha sonra kadın ve erkek transların sesi olmak amacıyla Gacı Laço olarak değiştirildi. Dernek, Türkiye'deki diğer LGBT örgütleriyle birlikte LGBTT Hakları Platformu'na üyedir.

<span class="mw-page-title-main">LİSTAG</span>

Lezbiyen Gey Biseksüel Trans İnterseks Bireylerin Aileleri ve Yakınları Derneği veya kısaca LİSTAG, LGBT bireylerin aile ve yakınlarına destek olmak için kurulmuş bir dernek. Grup düzenli olarak toplantılar yapmakta, LGBTİ bireylerin yakınlarını buluşturmakta, onların ve toplumun LGBTİ ve homofobi konusunda bilgilenmesi ve bilinçlenmesi yönünde faaliyetlerde bulunmaktadır.

LGBT gençler arasında intihar veya lezbiyen, gey, biseksüel, transgender gençler arasında intihar oranları genel nüfustaki diğer bireylerin intihar oranlarına göre daha yüksektir. LGBT gençler ve genç yetişkinler arasında ise intihara eğilim ve intihar vakaları ise çok daha yüksektir. Bu durumun nedenleri olarak eşcinsel bireylere karşı kültürel, toplumsal ve bireysel homofobi ve baskı, eşcinsel evliliğin kanunlar nezdinde yasal olmaması, tacizlerin ve azarlamaların olması gösterilebilir. Yapılan tüm ayrımcılıkların bir sonucu olarak LGBT bireyler arasında depresyon, bilinçli ya da bilinçsiz ilaç kullanımı ve intihara eğilim çok yaygındır.

<span class="mw-page-title-main">Halkların Demokratik Kongresi</span> Türkiyede bir siyasi ittifak

Halkların Demokratik Kongresi, kısa adıyla HDK 15 Ekim 2011 yılında Ankara'da kuruldu.

Esmeray Zeynep Özatik, tiyatrocu, köşe yazarı, LGBT aktivisti.

İstanbul Onur Haftası, her yıl haziran ayının sonlarında Stonewall ayaklanmalarının anısına gerçekleştirilen etkinliklerdir.

<span class="mw-page-title-main">Hande Kader cinayeti</span> Hande Kader cinayeti

Hande Kader, nefret cinayeti sonucu ölen transseksüel kadın ve LGBT hakları savunucusu. Haziran 2015'te polis tarafından engellenen İstanbul Onur Yürüyüşü'nde polise karşı direnirken çekilen fotoğraflarıyla basında yer alarak Türkiye'de LGBT topluluğu için bir simge hâline gelmişti.

<span class="mw-page-title-main">Pembe Hayat KuirFest</span>

Pembe Hayat KuirFest veya KuirFest, Türkiye'de farklı kentlerde düzenlenen LGBT temalı uluslararası film festivalidir. İlki, 2011 yılında düzenlenen festival, Türkiye'nin ilk LGBT temalı film festivalidir. 2013'e kadar sadece Ankara'da düzenlenen festival, 2014 yılından itibaren İstanbul, Denizli ve Mersin'de de düzenlenmeye başlandı.

Yasemin Öz avukat ve LGBT hakları aktivistidir. 2013 yılında KAOS GL yönetim kurulu başkan yardımcılığını yapmıştır ve halihazırda Türkiye'deki insan hakları sorunlarını takip eden raporlar yazmaktadır. Birleşmiş Milletler Kadın gruplarına katılmaktadır. 2013 yılında OutRight Action International tarafından Felipa de Souza ödülüne layık görülmüştür.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.