İçeriğe atla

Deliriant

Tropan deliriantları olan skopolamin, atropin ve hiyosiyamini içeren zehirli Atropa belladonna meyvesi.

Deliriantlar halüsinojen maddelerin bir alt sınıfıdır. Terim, 1980'lerin başında bu maddeleri LSD gibi psikedeliklerden ve ketamin gibi dissosiyatiflerden, deliryuma neden olan birincil etkilerinden dolayı ayırmak için icat edildi.[1] Terim genel olarak nörotransmitter asetilkolinin fonksiyonunu inhibe eden maddeler olan antikolinerjik ilaçları ifade eder. Deliriantların yaygın örnekleri arasında Datura ve Brugmansia cinsi bitkilerin (her ikisi de skopolamin içerir) yanı sıra önerilenden daha yüksek dozlarda difenhidramin (Benadryl) yer alır.[2][3] Solanaceae familyasınınki gibi bazı bitki deliriantları, özellikle Amerika'daki bazı yerli kültürler tarafından, geçiş törenleri, kehanet veya atalarla iletişim kurma gibi gelenekler veya ritüeller için değişik şuur hallerine ulaşmak için kullanılmıştır.[4] Uzun kullanım geçmişine rağmen deliriantlar, davranışsal ve nörolojik etkileri açısından halüsinojenlerin hakkında en az çalışılan sınıfıdır.[5]

Etimoloji

Terim, antikolinerjik halüsinojenler için tekrarlayan bir semptom olarak ortaya çıktığı bilinen karakteristik deliryum benzeri etki nedeniyle David F. Duncan ve Robert S. Gold tarafından tanıtıldı.[1] Deliriant terimi, Latince delirare fiilinden gelen delirium (dēlīrĭum) kelimesinden gelir.[5]

Çalışma mekanizması

Skopolamin, atropin ve difenhidramin gibi yaygın veya 'klasik' deliriant maddeler tarafından üretilen değişen bilinç durumuna, öncelikle ilaç bileşiklerinin periferik ve merkezi muskarinik asetilkolin reseptörlerinin rekabetçi antagonizması aracılık eder. M1 reseptörleri öncelikle merkezi sinir sisteminde bulunur ve algı, dikkat ve bilişsel işlevlerde rol oynar. Deliryum sadece postsinaptik M1 reseptörlerinin antagonizması ile ilişkilidir ve bugüne kadar; diğer reseptör alt tipleri dahil edilmemiştir.[6] Deliriantların çeşitli sinyal iletim yollarını engellemesi nedeniyle asetilkolin sinyallemesindeki azalma, birçok bilişsel eksiklik ve zihinsel bozukluğa yol açar.[7]

Etkileri

Özellikle (M1 inhibe edici) antikolinerjikler tarafından üretilen halüsinojenik deneyim ve deliryum, stupor, ajitasyon, konfüzyon, konfabulasyon, duygusal küntlük, disfori, hafıza bozuklukları, düşüncelerin tutarsızlığı, hipoaktivite veya hiperaktivite (karma deliryum), akatizi. gerçekçi görsel halüsinasyonlar veya illüzyonlar (diğer halüsinojen sınıflarında yaşanan psödohalüsinasyonların aksine) ve soyunma, tüylerini yolma veya hayali nesnelerle etkileşime girme ile karakterize edilir.[6][8] Bu tür antikolinerjik bileşiklerin etkileri aynı zamanda ateşe, uyurgezerliğe, füg durumlarına veya psikotik ataklara da benzetilmektedir; çünkü denek eylemleri üzerinde çok az kontrole sahiptir ve sonrasındaki deneyimi çok az hatırlayabilir veya hiç hatırlamayabilir. Bu, serotonerjik psikedeliklerin etkilerinden dikkate değer bir sapmadır.[3][9] Bazı antihistaminikler de yüksek dozlarda deliriant olarak etki gösterebilir.[<span title="This claim needs references to reliable sources. (January 2023)">kaynak belirtilmeli</span>]

Antimuskarinik bitki bazlı alkaloidler skopolamin ve atropin de karakteristik hiperaktif etkileri ve keskin ve rüya benzeri halüsinasyonlara neden olma yetenekleriyle ünlüdür.[5][10] Halüsinasyonların kendisi kullanıcılar tarafından sıklıkla rahatsız edici, nahoş veya doğası gereği karanlık olarak tanımlanır.[2][11][12] Yaygın olarak bildirilen diğer davranışlar ve deneyimler arasında hayali kişi veya varlıklarla sohbet etmek, var olmayan sigaraları içmek (sigara içmeyenlerle bile), örümceklerin veya gölge figürlerinin görsel halüsinasyonları veya kişinin aynada kendi yansımasını tanıyamaması yer alır.[2] Deliriantların özellikle kullanıcıların davranışları üzerindeki güçlü etkileri nedeniyle dikkat çektiği görülmektedir.[5]

Kaynakça

  1. ^ a b Duncan, D. F., and Gold, R. S. (1982). Drugs and the Whole Person. New York: John Wiley & Sons
  2. ^ a b c "Datura reports on Erowid". 13 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2013. 
  3. ^ a b Forest E (27 Temmuz 2008). "Atypical Drugs of Abuse". Articles & Interviews. Student Doctor Network. 27 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ Kennedy, David O. (2014). "The Deliriants - The Nightshade (Solanaceae) Family". Plants and the Human Brain. New York: Oxford University Press. ss. 131-137. ISBN 978-0-19-991401-2. 17 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2021. 
  5. ^ a b c d Volgin, A. D.; Yakovlev, O. A.; Demin, K. A.; Alekseeva, P. A.; Kyzar, E. J.; Collins, C.; Nichols, D. E.; Kalueff, A. V. (16 Ekim 2018). "Understanding Central Nervous System Effects of Deliriant Hallucinogenic Drugs through Experimental Animal Models". ACS Chemical Neuroscience. 10 (1): 143-154. doi:10.1021/acschemneuro.8b00433. PMID 30252437. 
  6. ^ a b Dawson, Andrew H.; Buckley, Nicholas A. (March 2016). "Pharmacological management of anticholinergic delirium ‐ theory, evidence and practice". British Journal of Clinical Pharmacology. 81 (3): 516-524. doi:10.1111/bcp.12839. ISSN 0306-5251. PMC 4767198 $2. PMID 26589572. Delirium is only associated with the antagonism of post‐synaptic M1 receptors and to date other receptor subtypes have not been implicated 
  7. ^ "Abuse of prescription and over-the-counter medications". Journal of the American Board of Family Medicine. 21 (1): 45-54. 2008. doi:10.3122/jabfm.2008.01.070071. PMID 18178702. 
  8. ^ Bersani, F. S.; Corazza, O.; Simonato, P.; Mylokosta, A.; Levari, E.; Lovaste, R.; Schifano, F. (2013). "Drops of madness? Recreational misuse of tropicamide collyrium; early warning alerts from Russia and Italy". General Hospital Psychiatry. 35 (5): 571-3. doi:10.1016/j.genhosppsych.2013.04.013. PMID 23706777. 
  9. ^ Sinclair, Raisa (2019). A Field Guide To Deliriants
  10. ^ Rätsch, Christian, The Encyclopedia of Psychoactive Plants: Ethnopharmacology and Its Applications pub. Park Street Press 2005
  11. ^ Safford, William (1916). Narcotic Plants and Stimulants of the Ancient Americans. United States: Economic Botanist. ss. 405-406. 
  12. ^ Grinspoon, Lester and Bakalar, James B. (1997). Psychedelic Drugs Reconsidered. The Lindesmith Center

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

Bir alkaloid olan asetilkolin tanımlanan ilk nörotransmitterdir. Merkezî sinir sisteminde yer alan bir kimyasal nörotransmitter (iletici) olmasının yanı sıra birçok organizmanın parasempatik sinir sisteminde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Öksürük ilacı</span> antitussifler

Öksürük ilacı öksürük ve öksürükle ilgili durumların tedavisinde kullanılan ilaçlara verilen isimdir. Öksürük ilaçları ikiye ayırılabilir: kuru öksürüklerin tedavisinde kullanılan öksürük dindirici antitussifler ve balgam üreten öksürüklerin tedavisinde kullanılan ekspektoranlar.

Antipsikotik ya da nöroleptik ilaçlar başta şizofreni olmak üzere psikozların tedavisinde kullanılan ilaçlardır.

<i>Mandragora</i>

Mandragora (Adamotu), Solanaceae familyasına bağlı bir bitki cinsidir.

Psikedelik rock veya saykodelik rock, psikedelik kültürden ilham alan ve bu kültürün temsilcisi sayılan bir rock müzik alttürüdür. Psikedelik kültürün merkezinde ise algıda değişiklik yaratan halüsinojen uyuşturucular bulunur. Psikedelik rock müzik, başta LSD olmak üzere bu tip uyuşturucu maddelerin yarattığı zihinsel deneyimleri müzik yoluyla yansıtmayı ve geliştirmeyi amaçlar. Psikedelik rock gruplarının müzik tarzları birbirinden oldukça farklı olabilir ve "psikedelik rock" terimi oldukça geniş bir müzikal yelpazeyi kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Tropan alkaloidleri</span>

Tropan alkaloidleri, kimyasal yapılarında bir tropan halkası içeren bir bisiklik [3.2.1] alkaloidler ve ikincil metabolitler sınıfıdır. Tropan alkaloidleri, Solanaceae bitki ailesinin birçok üyesinde doğal olarak bulunur. Bazı tropan alkaloidleri farmakolojik özelliklere sahiptir ve antikolinerjik veya uyarıcı olarak işlev görebilir.

<i>Solanum americanum</i>

Solanum americanum, Solanum cinsine bağlı bir bitki türüdür. Doğal yaşam alanları arasında, Amerika, Melanezya, Yeni Gine ve Avustralya'nın tropik ve subtropik bölgeleri vardır.

<span class="mw-page-title-main">Parasempatomimetik ilaçlar</span>

Parasempatomimetik ilaçlar, bazen kolinomimetik ilaçlar veya kolinerjik reseptörleri uyarıcı ajanlar olarak da adlandırılırlar; parasempatik sinir sistemini (PSNS) uyaran kimyasallardır. Bu kimyasallara kolinerjik ilaçlar da denir çünkü asetilkolin (ACh), PSNS tarafından kullanılan ana nörotransmitterdir. Bu ailedeki kimyasallar, doğrudan nikotinik veya muskarinik reseptörleri uyararak veya dolaylı olarak kolinesterazı inhibe ederek, yani asetilkolin salınımını teşvik ederek veya diğer mekanizmalarla etki gösterebilirler.

Serotonin fizyolojik ve patofizyolojik etkilerine hücre zarına bağlı çeşitli reseptörlerin, 5-HT reseptörlerinin aktivasyonu yoluyla aracılık eder. Bunlar merkezi sinir sisteminde, gastrointestinal sistemde, dolaşım sisteminde ve kanda yüksek yoğunlukta bulunur. Fizyolojik olarak kan pıhtılaşmasında, öğrenme süreçlerinde ve gündüz-gece ritminin kontrolünde rollerı vardır. Migren, pulmoner hipertansiyon, depresyon, şizofreni, yeme bozuklukları, bulantı ve kusmada serotonin reseptörlerindeki biyokimyasal süreçlerin yanlış işlemesi patolojik açıdan öneme sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Asetilkolinesteraz inhibitörü</span>

Asetilkolinesteraz inhibitörleri (AChEI'ler) asetilkolinesteraz enziminin nörotransmiter asetilkolini kolin ve asetata parçalamasını engeller, böylece asetilkolinin merkezi sinir sisteminde hem seviyesini hem de etki süresini arttırır. Asetilkolinesteraz inhibitörleri, iki tip kolinesteraz inhibitöründen biridir; diğeri butiril-kolinesteraz inhibitörleridir. Asetilkolinesteraz, kolinesteraz enzim ailesinin birincil üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Psikedelikler</span>

Psikedelikler veya saykodelikler, birincil etkisi olağandışı bilinç durumlarını tetiklemek olan halüsinojenik madde sınıfıdır. Bu maddeler, belirli psikolojik, görsel ve işitsel değişikliklere ve sıklıkla büyük ölçüde değişmiş bir bilinç durumuna neden olur. En büyük bilimsel ve kültürel etkiye sahip olan "klasik" psikedelikler, meskalin, LSD, psilosibin ve DMT'dir.

<span class="mw-page-title-main">Difenhidramin</span>

Difenhidramin, esas olarak alerjileri tedavi etmek için kullanılan bir antihistamindir. Ayrıca uykusuzluk, soğuk algınlığı semptomları, parkinsonizmde titreme ve mide bulantısı için de kullanılabilir. Ağız yoluyla, damara enjeksiyon, kas içine enjeksiyon veya cilde uygulanır. Maksimum etki genellikle bir dozdan yaklaşık iki saat sonradır ve etkiler yedi saate kadar sürebilir.

Antikolinerjikler, merkezi ve periferik sinir sistemindeki sinapslarda asetilkolin (ACh) adı verilen nörotransmitterin etkisini bloke eden bir madde grubudur.

<span class="mw-page-title-main">Akatizi</span>

Akatizi, hareketsizce oturamama ile birlikte öznel bir iç huzursuzluk hissi ile karakterize bir hareket bozukluğudur. Genellikle, bacaklar en belirgin şekilde etkilenir. Etkilenen vücut bölgeleri kıpırdayabilir, ileri geri sallanabilir veya hızlanabilir, bazı kişiler ise sadece vücutlarında huzursuzluk hissedebilir. En şiddetli vakalar saldırganlık, şiddet veya intihar düşünceleriyle sonuçlanabilir.

Klonidin, yüksek tansiyon, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, ilaç yoksunluğu, menopozal kızarma, ishal ve diğer hastalıkların tedavisinde kullanılan bir α2-adrenerjik agonist ilaçtır. Ağız yoluyla, enjeksiyonla veya cilt bandı olarak kullanılır. Etki başlangıcı tipik olarak bir saat içindedir ve kan basıncı üzerindeki etkileri sekiz saate kadar sürer.

Alkol yoksunluk sendromu, bir süre aşırı kullanımdan sonra alkol kullanımının azaltılmasının ardından ortaya çıkabilecek bir dizi semptomdur. Semptomlar tipik olarak anksiyete, titreme, terleme, kusma, hızlı kalp atış hızı ve hafif ateşi içerir. Daha şiddetli semptomlar nöbetler, halüsinasyonlar ve deliryum tremensleri (DT'ler) içerebilir. Semptomlar tipik olarak son içkiden altı saat sonra başlar, 24 ila 72 saatte en kötüdür ve yedi gün sonra düzelir.

<span class="mw-page-title-main">Hiyosin butilbromür</span> Abdominal bölgedeki spazmlar için kullanılan antikolinerjik ilaç

Hiyosin butilbromür, safra ve Renal kolik dahil, akut mide-bağırsak, biliyer ve genito-üriner sistem spazmlarında ve gastro-duodenal endoskopi, radyoloji gibi tanıya veya tedaviye yönelik girişimler sırasındaki spazmlarda kullanılan bir ilaçtır.

Psikotomimetik eylemler yalnızca halüsinasyonları değil, sanrılar ve/veya deliryum dahil olmak üzere psikoz semptomlarını taklit eder. Psikotomimez, ilacın verilmesini takiben psikotik semptomların başlamasıdır.

Difenoksin, ishali tedavi etmek için genellikle atropin ile kombinasyon halinde kullanılan bir opioid ilaçtır. Difenoksilatın ana metabolitidir.

Kas gevşetici, iskelet kası işlevini etkileyen ve kas tonusunu azaltan bir ilaçtır. Kas spazm, ağrı ve hiperrefleksi gibi semptomlarını hafifletmek için kullanılabilir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.