İçeriğe atla

Dekomünizasyon

Cadde ve sokakların adlarını değiştirmek, dekomünizasyon uygulamalarından biridir. 2017'de Poznan'da bulunan Julian Leński[1] Caddesi'nin adı Anna German Caddesi olarak değiştirilmiştir.

Dekomünizasyon komünizm sonrası ülkelerde komünizm mirasını, komünist devlet kuruluşlarını, kültürünü ve psikolojisini ortadan kaldırma faaliyetleridir. Çoğu zaman siyasi temizlik olarak da tabir edilmektedir.[2] Bu terim en yaygın olarak önceden Doğu Bloku'nda yer almış ülkelerde ve Sovyetler Birliği sonrası devletlerde, komünizm sonrası dönemlerde gerçekleşen yasal, sosyal değişiklikler ve düzenlemeleri tanımlamak için kullanılır.

Sofya'da bulunan ve Bulgaristan'ın komünizm döneminden kalma sanat eserlerinin ve komünist sembollerinin sergilendiği Sosyalist Sanat Müzesi, 19 Eylül 2011'de "Totaliter Sanat Müzesi" adıyla açılmış, müzenin "Komünist dönemin, geri gelmemesi gereken bir dönem olarak gelecek nesillere anlatılmasına vesile olacağı" belirtilmiştir.[3]

Bazı ülkelerde dekomünizasyon çalışmaları kapsamında komünist semboller yasaklanmaktadır. Dekomünizasyon süreçleri farklı durumlarda farklı şekillerde ancak ortak bir paydada gerçekleştirilmektedir.[4][5]

Dekomünizasyon kuruluşları

Araştırma ve soruşturma kurulları

  • Çek Cumhuriyeti - Komünizm Suçlarını Belgeleme ve Soruşturma Bürosu
  • Slovakya - Ulusal Hafıza Enstitüsü - Ústav pamäti národa (Sk)
  • Estonya - Estonya Uluslararası İnsanlığa Karşı Suçları Araştırma Komisyonu
  • Almanya - Stasi Kayıtları Ajansı (BStU)
  • Macaristan - Ulusal Anma Komitesi[6]
  • Litvanya - Litvanya Soykırım ve Direniş Araştırma Merkezi
  • Polonya - Ulusal Anma Enstitüsü, Polonya Ulusuna Karşı Suçların Yargılanması Komisyonu
  • Romanya - Romanya'daki Komünist Suçları Araştırma Enstitüsü
  • Moldova - Moldova'daki Komünist Diktatörlüğü İnceleme Komisyonu
  • Ukrayna - Ukrayna Ulusal Anma Enstitüsü

Eski komünistlerin yargılanması

Arındırma, eski komünistleri ve özellikle eski komünist haberalma servisi üyesi gizli polisleri siyasetten ve hatta memurluktan uzaklaştıran hükûmet politikalarını betimlemektedir.

Komünist devlet liderlerinin yargılanmaları ve infazları

  • Afganistan - Mohammad Necibullah hiçbir suçtan hüküm giymemesine rağmen Taliban tarafından işkence görmüş ve infaz edilmiştir.[7]
  • Bulgaristan - Todor Jivkov başlangıçta yedi yıl hapis cezasına çarptırılmış, ancak sağlık sorunları nedenleriyle ev hapsine alınmıştır. Daha sonra 1996 yılında Bulgaristan Yüksek Mahkemesi tarafından aklanmış ve kısa bir süre sonra da ev hapsi cezası kararı bozulmuştur. Tahliyesinden bir yıl sonra öldü.[8]
  • Kamboçya - Kang Kek Iew şu ana kadar suçlanan tek Kızıl Kmer lideri iken, Pol Pot ve diğerleri, haklarında herhangi bir suçlama olmaksızın özgürce yaşamışlardır.
  • Doğu Almanya - Erich Honecker tutuklanmış, ancak kısa süre sonra serbest bırakılmış ve sağlık sorunları nedeniyle aleyhindeki yargılamalar durdurulmuştur. Honecker, 1994 yılında öldü. Ancak Eski Doğu Alman hükûmetinde görev yapmış Egon Krenz gibi diğer birkaç görevli hüküm giymiştir.
  • Polonya - Wojciech Jaruzelski, sağlık durumunun kötü olduğunu gerekçe göstererek çoğu duruşmada bulunmamış ve hüküm giymemiştir. Jaruzelski, 2014'te hayatını kaybetmiş ve Powązki Askeri Mezarlığı'nda iki eski cumhurbaşkanının yanı sıra mevcut cumhurbaşkanının da katıldığı askeri törenle toprağa verilmiştir.[9]
  • Romanya - Nikolay Çavuşesku idam cezasına çarptırılmış ve eşiyle birlikte kurşuna dizilmiştir.

Eleştiriler

Baltık ülkeleri dışındaki ülkelerde komünist partiler yasadışı ilan edilmedi ve üyeleri hakkında kovuşturma yapılmadı. Sadece birkaç ülkede, komünist gizli servis üyelerinin politikadan uzak tutulmasına çalışılmıştır. Bazı ülkelerde de komünist partiler adlarını değiştirerek çalışmalarını sürdürdü.[10]

Chicago Üniversitesi'nden Stephen Holmes, 1996'da etkin bir dekomünizasyon döneminden sonra neredeyse evrensel bir başarısızlıkla karşılaşıldığını savunmuştur. Arındırmanın ortaya çıkışından sonra, "günah keçisi çıkarmaya olan talep görece azaldı" ve eski üst düzey komünist yöneticiler yeninden yüksek hükûmet ve diğer idari mevkilerin yönetimine seçildi. Holmes, tek gerçek istisnanın, binlerce eski Stasi muhbirinin kamu görevlerinden uzaklaştırılığı eski Doğu Almanya olduğunu belirtmektedir.[11]

Holmes, dekomünizasyonun başarısızlığını şu nedenlere bağlamaktadır:[11]

  • 45-70 yıllık Komünist devlet yönetiminden sonra, hemen hemen her ailenin devletle bağlantılı üyeleri vardı. "Kızılların kökünü kazımak" arzusundan sonra, büyük çaplı cezaların yanlış olduğu ve yalnızca bir miktar suçlu bulmanın pek de adil olmadığı anlaşılmıştır.
  • Post-komünizmle gelen mevcut ekonomik sorunların aciliyeti, birçok yurttaş için komünist geçmişin suçlarını ikinci plana atmaktadır.
  • Dekomünizasyonun elitlerin güç oyunu olduğuna inanılmaktadır.
  • Sosyal seçkinleri yerinden etmenin zorluğu, totaliter bir devletin "halk düşmanlarını" hızlı ve verimli bir şekilde haklarından mahrum bırakmayı gerektirmekte ve normallik arzusu cezai adalet arzusunun üstesinden gelmektedir.
  • Sadece çok az kişinin uzmanlık gerektiren önemli pozisyonlara getirilmesi gerektirecek kadar temiz bir sicili bulunmaktadır.

Ayrıca bakınız

  • Anti-komünizm
  • Ukrayna'da dekomünizasyon
  • Rusya'da dekomünizasyon
  • Polonya hukuk sisteminde komünist suçlar
  • Denazifikasyon
  • Destalinizasyon
  • Golaniad
  • Polonya'da arındırma
  • Timișoara Tebliği
  • Sokak adı tartışması
  • Vergangenheitsbewältigung
  • Estonya Uluslararası İnsanlığa Karşı Suçları Araştırma Komisyonu
  • Komünist sembollerin yasaklanması

Kaynakça

  1. ^ "German zastąpi działacza komunistycznego". radiopoznan.fm (Lehçe). 29 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2018. 
  2. ^ Jennifer A. Yoder (1999) "From East Germans to Germans?: The New Postcommunist Elites", 0-8223-2372-9,, pp. 95–97
  3. ^ Staff, Reuters (19 Eylül 2011). "Bulgaria opens Socialist art museum". Reuters (İngilizce). 2 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2021. 
  4. ^ Lithuanian ban on Soviet symbols, BBC News, 17 Haziran 2008, 28 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 3 Haziran 2016 
  5. ^ Shevchenko (14 Nisan 2015). "Goodbye, Lenin: Ukraine moves to ban communist symbols". BBC News. 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2016. 
  6. ^ "Greetings". The Committee of National Remembrance. 26 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2020. 
  7. ^ "Flashback: When the Taleban took Kabul" (İngilizce). 15 Ekim 2001. 12 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2019. 
  8. ^ "BBC News | Europe | Bulgaria's ex-communist leader dies". news.bbc.co.uk. 18 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2019. 
  9. ^ "Three presidents to attend Jaruzelski funeral". Polskie Radio dla Zagranicy. 16 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2019. 
  10. ^ After socialism: where hope for individual liberty lies 15 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Svetozar Pejovich.
  11. ^ a b Michael Mandelbaum (Ed., 1996) "Post-Communism: Four Perspectives", Council on Foreign Relations 0876091869 Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "mandelbaum" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: )

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Komünizm</span> Bütün malların ortaklaşa kullanıldığı ve özel mülkiyetin olmadığı toplum sistemini hedefleyen ideoloji

Komünizm ; üretim araçlarının ortak mülkiyeti üzerine kurulu sınıfsız, parasız ve devletsiz bir toplumsal düzen ve bu düzenin kurulmasını amaçlayan toplumsal, siyasi ve ekonomik bir ideoloji ve harekettir. Sadece üretim araçlarının ortak kullanımına dayanan sosyalizm ile tam olarak aynı anlama gelmemesine rağmen hatalı bir biçimde eş anlamlı olarak da kullanılabilmektedir. 20. yüzyılın başından beri dünya siyasetindeki büyük güçlerden biri olarak modern komünizm, genellikle Karl Marx'ın ve Friedrich Engels’in kaleme aldığı Komünist Parti Manifestosu ile birlikte anılır. Buna göre özel mülkiyete dayalı kapitalist toplumun yerine meta üretiminin son bulduğu komünist toplum gerçektir. Komünizmin temelinde yatan sebep, sınıfsız, ortak mülkiyete dayalı bir toplumun kurulması isteğidir. Sınıfsız toplumlarda en genel anlamıyla tüm bireylerin eşit olması fikri karşıt görüşlüler tarafından "ütopya" olarak görülür ve zorla yaşanmaya çalışılırsa kaosa yol açacağı iddia edilir. Paris Komünü, komünist sistem yaşayabilmiş ilk topluluktur. Bunun dışında Mahnovist hareket öncülüğünde Ukrayna ve İspanya iç savaşı sırasında yaklaşık dört yıl süren anarko-komünist hareketle şekillenen toprakların kolektifleştirilmesi esasına dayalı olarak komünist topluluklar da kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Interpol</span> milletlerarası kolluk kuvvetleri

Interpol, 1923 yılında uluslararası polis iş birliği sağlamak amacıyla kurulmuş kurum. Interpol, bir zamanlar sadece teşkilatın telgraf adresi olarak bilinirken, 1956 yılında resmî olarak teşkilatın yeni ismine dahil edilmiştir. Teşkilatın 1954 yılından önce tanınan adı "Uluslararası Polis Komisyonu'dur". Tüm dünyanın ortak birimidir.

<span class="mw-page-title-main">Slobodan Milošević</span> Sırbistanın ilk cumhurbaşkanı

Slobodan Milošević, Sırbistan ve Yugoslavya'nın eski devlet başkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Komintern</span> uluslararası kuruluş

Komintern 1919 Martında, savaş komünizmi döneminin (1918-1921) ortasında Vladimir Lenin ve Sovyetler Birliği Komünist Partisi tarafından kurulan, "silahlı kuvvetler de dahil tüm mümkün araçlarla uluslararası burjuvaziyi yıkmak ve devletin tamamen yok oluşu için bir geçiş aşaması demek olan Uluslararası Sovyet Cumhuriyetini yaratmak için" mücadele etme amacı güden uluslararası bir komünist örgüt.

<span class="mw-page-title-main">Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı</span> 1939 yılında Nazi Almanyası ile Sovyetler Birliği arasında imzalanan tarafsızlık paktı

Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı veya Molotov - Ribbentrop Paktı, Nazi Almanyası ile Sovyetler Birliği arasında Doğu Avrupa'yı aralarında paylaşan bir saldırmazlık paktıydı. Pakt 23 Ağustos 1939'da Moskova'da Almanya Dışişleri Bakanı Joachim von Ribbentrop ve Sovyet Dışişleri Bakanı Vyaçeslav Molotov tarafından imzalandı ve resmi olarak Almanya ile Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Arasında Saldırmazlık Antlaşması olarak biliniyordu. Gayri resmi olarak; Hitler-Stalin Paktı, Nazi-Sovyet Paktı veya Nazi-Sovyet İttifakı olarak da anıldı.

<span class="mw-page-title-main">Erich Honecker</span> Alman politikacı

Erich Honecker, 1971'den 1989'a değin Almanya Sosyalist Birlik Partisi'nin (SED) Birinci Sekreteri olarak eski Alman Demokratik Cumhuriyeti'ni yöneten komünist devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Polonya Halk Cumhuriyeti</span>

Polonya Halk Cumhuriyeti, Polonya'nın 1952-1989 yılları arasındaki resmî adı. II. Dünya Savaşı'nın sonunda, savaş öncesi Polonya topraklarının bir kısımına Sovyetlerin Almanlardan aldıkları toprakların da dahil edilmesiyle kuruldu. Polonya Halk Cumhuriyeti COMECON ve Varşova Paktına üyeydi.

<span class="mw-page-title-main">Wojciech Witold Jaruzelski</span> Lehistanın ilk cumhurbaşkanı

Wojciech Witold Jaruzelski, 1981-1989 arasında devlet başkanı, 1989-1990'da cumhurbaşkanı olan Polonyalı komünist asker, devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Solidarność</span>

Solidarność veya Dayanışma 31 Ağustos 1980 tarihinde Polonya Halk Cumhuriyetindeki Gdańsk Tersanesi işçileri arasında kurulan sendika. İlk lideri Lech Wałęsa’dır.

<span class="mw-page-title-main">Nazilerden arındırma</span> nazilerden arınma hareketi

Nazilerden arındırma veya denazifikasyon, II. Dünya Savaşı'nın ardından Müttefik Devletler tarafından Alman ve Avusturya toplumlarında uygulanan ve nasyonal sosyalizmin etkisini kültür, toplum, ekonomi, basın, hukuk ve siyaset alanlarından silmek için uygulanan politikaları anlatır. Politika kapsamında sorumlu örgüt liderleri görevden alınmış, ilgili kurumlar kapatılmıştır. Politika, savaşın hemen ardından toplanan Potsdam Konferansı'nda kararlaştırılmıştır. Politika kapsamındaki uygulamalar Soğuk Savaş'ın başlamasıyla beraber fiilen sona erdirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Varşova Ayaklanması</span>

Varşova Ayaklanması, Polonya'daki Armia Krajowa birliklerinin Varşova'yı Alman işgalinden kurtarmak için gerçekleştirdiği, II. Dünya Savaşı'nın önemli operasyonlarından birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Czesław Kiszczak</span> Polonyalı general ve siyasetçi (1925-2015)

Czesław Jan Kiszczak Polonya'nın generali, komünist dönemi içişleri bakanı (1981-1990) ve başbakan (1989) idi.

<span class="mw-page-title-main">Romanya Sosyalist Cumhuriyeti</span> 1965-1989 arasında Romanyada hüküm sürmüş devlet

Romanya Sosyalist Cumhuriyeti 1947-1989 yılları arasında, Romanya'daki Marksist-Leninist tek parti rejimini tanımlar. Bu devlet, 1947'den 1965 yılına kadar Romanya Halk Cumhuriyeti olarak adlandırılmıştır. Ülke, anayasasında da belirtildiği üzere, Romanya Komünist Partisi yönetimi altında, Varşova Paktı üyesi, bir Doğu Bloku ülkesiydi.

<span class="mw-page-title-main">Mihai</span> Romanya Kralı (1927-1930, 1940-1947)

I. Mihai, II. Dünya Savaşı sırasında Romanya kralı. 20 Temmuz 1927'den 8 Haziran 1930'a ve daha sonra 6 Eylül 1940'tan 30 Aralık 1947'de görevden alınma kararına kadar hüküm sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Egon Krenz</span>

Egon Rudi Ernst Krenz, 1989'un son aylarında Doğu Almanya'nın son komünist lideri olan eski bir Doğu Alman politikacı. İktidardaki Almanya Sosyalist Birlik Partisi'nin (SED) Genel Sekreteri olarak Erich Honecker'in yerini aldı, ancak Berlin duvarı yıkılınca sadece haftalar sonra istifa etmek zorunda kaldı.

<span class="mw-page-title-main">Ukrayna'da Vladimir Lenin anıtlarının tahribatı</span> Vikimedya liste maddesi

Ukrayna'da Vladimir Lenin anıtlarının tahribatı Sovyetler Birliği'nin dağılması sırasında başladı. Yevromaydan sırasında yaygın bir fenomen hâline geldi ve Ukraynalılar tarafından Leninopad olarak anılmaya başlandı.

Ukrayna'nın komünizmden arındırılması veya Ukrayna'nın dekomünizasyonu, 1991'de Sovyetler Birliği'nin çöküşü sırasında ve sonrasında başladı. Ukrayna devriminin 2014'teki başarısıyla, Ukrayna hükûmeti komünist sembolleri yasaklayan yasaları onayladı.

<span class="mw-page-title-main">Adam Michnik</span> Polonyalı deneme yazarı, yayıncı ve siyasetçi

Adam Michnik Polonyalı bir tarihçi, denemeci, eski muhalif, entelektüel ve Polonya gazetesi Gazeta Wyborcza'nın genel yayın yönetmenidir.

<span class="mw-page-title-main">Stanisław Kania</span> Polonyalı siyasetçi (1927-2020)

Stanisław Kania Polonyalı bir komünist politikacıydı.

1980-1981 Polonya krizine Sovyet tepkisi, Polonya Halk Cumhuriyeti'nde kitlesel Solidarność hareketinin ortaya çıkışıyla bağlantılı olarak Polonya Birleşik İşçi Partisi'nin yönetimine ve Polonya'nın Sovyetler Birliği ile uyumuna meydan okumasıyla meydana gelen bir dizi siyasi olaylardır. Her ne kadar komünizme darbe anlamına gelecek olaylar yaşansa da Kremlin, daha önceki olaylardan farklı olarak ilk kez askeri müdahaleden kaçındı ve böylece General Wojciech Witold Jaruzelski yönetimindeki Polonya liderliğini, muhalefetle başa çıkmak için sıkıyönetim ilan etme konusunda kendi başlarına bıraktı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.