İçeriğe atla

Deinonychus

Deinonychus
Yaşadığı dönem aralığı: 115-108 myö
Apsiyen-Üst kretase 
Montelenmiş iskeleti, Field Museum
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Klad:Dinosauria
Klad:Saurischia
Klad:Theropoda
Familya:†Dromaeosauridae
Klad:†Eudromaeosauria
Cins:†Deinonychus
Ostrom, 1969
Tip tür
†Deinonychus antirrhopus
Ostrom, 1969
Sinonimler
Yaşam restorasyonu
Bir insanla karşılaştırıldığında boyutu
Tırmanma duruşundaki dökümü

Deinonychus (Yunanca: δεινός deinós, 'korkunç' ve ὄνυξ ónux, tamlamalı ὄνυχος ónuchos 'pençe'), tanımlanan tek türü olan Deinonychus antirrhopus ile bilinen bir dromaeosaurid teropod dinozor cinsidir. 3.4 metre (11 ft) uzunluğa kadar büyüyebilen bu tür, yaklaşık 115-108 milyon yıl önce (Apsiyen ortasından erken Albiyen aşamalarına kadar) erken Kretase Dönemi'nde yaşadı. Fosilleri ABD'nin Montana, Utah, Wyoming ve Oklahoma eyaletlerinden Cloverly Oluşumu, Cedar Mountain Oluşumu ve Antlers Oluşumu kayalarında bulundu; ancak bunun yanında Deinonychus'a ait olabilecek dişler Maryland'de de –çok daha doğuda– bulunmuştur.

Paleontolog John Ostrom'un 1960'ların sonlarında Deinonychus'la ilgili çalışması, bilim adamlarının dinozorlar hakkındaki düşüncelerinde devrim yarattı, "dinozor rönesansına" yol açtı ve dinozorların sıcak kanlı mı yoksa soğuk kanlı mı olduğu tartışmasını ateşledi. Bundan önce, yaygın dinozor anlayışı, sürüngen görünümde olduklarıydı. Ostrom, küçük gövdeyi, düzgün, yatay duruşu, ratit benzeri omurgayı ve özellikle aktif, çevik bir avcıyı düşündüren ayaklardaki genişlemiş yırtıcı pençeleri kaydetti.[1]

"Korkunç pençe", her bir arka ayağın ikinci parmağındaki olağandışı büyük, orak biçimli pençeyi ifade eder. YPM 5205 adlı fosil, büyük, güçlü kavisli bir "ungual"ı korur. Hayattaki arkozorların bu kemiğin üzerinde uzunluğu uzatan azgın bir kılıfı vardır. Ostrom, timsah ve kuş pençelerine baktı ve pençeyi YPM 5205 için 120 milimetreden (4,7 inç) uzun olacak şekilde yeniden yapılandırdı.[1] Tür adı antirrhopus, Ostrom'un kuyruğun işlevi hakkındaki fikrine atıfta bulunan "karşı denge" anlamına gelir. Diğer dromaeosauridlerde olduğu gibi, kuyruk omurları bir dizi kemikleşmiş tendonlara ve süper uzun kemik süreçlerine sahiptir. Bu özellikler kuyruğu sert bir denge haline getiriyor gibiydi, ancak çok yakın akrabası Velociraptor mongoliensis'in (IGM 100/986) bir fosili, uzun bir S şeklinde yanal olarak kavisli eklemli bir kuyruk iskeletine sahiptir. Bu, hayattayken, kuyruğun yüksek derecede esneklikle yanlara bükülebileceğini gösterir.[2] Hem Cloverly hem de Antlers oluşumlarında, Deinonychus kalıntıları, ornithopod Tenontosaurus'unkilerle ilişkili bulunmuştur. Tenontosaurus örnekleriyle ilişkili keşfedilen dişler, Deinonychus tarafından avlandıklarını veya en azından (avlanmış leşlerinin) temizlendiğini ima eder.

Sistematik

Aşağıdaki kladogram, paleontologlar Robert DePalma, David Burnham, Larry Martin, Peter Larson ve Robert Bakker tarafından Theropod Çalışma Grubu'nun güncellenmiş verilerini kullanan bir 2015 analizini takip ediyor. Bu çalışma, Deinonychus'u Dromaeosaurinae'nin bir üyesi olarak sınıflandırmaktadır.[3]

Deinonychus'un (6 numaralı; en sağdaki) diğer dromaeosauridlerle boyut karşılaştırması
Dromaeosauridae
 

Unenlagiinae

 
 
 

Microraptoria

 
 
 

Bambiraptor

 
 
 

Tianyuraptor

 
 
 

Adasaurus

 
 
 

Tsaagan

 
Eudromaeosauria
 

Saurornitholestes

 
 
 

Velociraptor

 
Dromaeosaurinae
 

Deinonychus

 
 
 

Atrociraptor

 
 
 

Achillobator

 
 
 

Utahraptor

 
 
 

Dakotaraptor

 
 

Dromaeosaurus

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Dromaeosaurid Kansaignathus'un 2021 yılındaki bir çalışması, Deinonychus'u bir dromaeosaurine yerine bir velociraptorine olarak tanımladı; Kansaignathus, Deinonychus'tan daha gelişmiş, ancak Velociraptor'dan daha ilkel bir ara formdu.[4][5] Aşağıdaki kladogram, bu yeni tanımlanan ilişkileri sergilemektedir:

Dromaeosauridae
 

Mahakala

 
Halszkaraptorinae
 

Halszkaraptor

 
 

Hulsanpes

 
 
 
 

Microraptorinae

 
 
 

Unenlagiinae

 
 
 

Bambiraptor

 
 
 

Dakotaraptor

 
Eudromaeosauria
 

Saurornitholestinae

 
 
 

Dromaeosaurinae

 
Velociraptorinae
 

Deinonychus

 
 
 

Kansaignathus

 
 
 

Acheroraptor

 
 
 

Adasaurus

 
 

Velociraptor

 
 
 

Velociraptor osmolskae

 
 
 

Dineobellator

 
 
 

Linheraptor

 
 

Tsaagan

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Kaynakça

  1. ^ a b Ostrom (1970). "Stratigraphy and paleontology of the Cloverly Formation (Lower Cretaceous) of the Bighorn Basin area, Wyoming and Montana". Bulletin of the Peabody Museum of Natural History. 35: 1-234. 
  2. ^ Norell (1999). "Important features of the dromaeosaurid skeleton II: information from newly collected specimens of Velociraptor mongoliensis". American Museum Novitates (3282): 1-45. 
  3. ^ DePalma, Robert A.; Burnham, David A.; Martin, Larry D.; Larson, Peter L.; Bakker, Robert T. (30 Ekim 2015). "The first giant raptor (Theropoda: Dromaeosauridae) from the Hell Creek Formation" (İngilizce). doi:10.17161/paleo.1808.18764. ISSN 1946-0279. 6 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2021. 
  4. ^ Averianov, A. O.; Lopatin, A. V. (1 Temmuz 2021). "A New Theropod Dinosaur (Theropoda, Dromaeosauridae) from the Late Cretaceous of Tajikistan". Doklady Earth Sciences. 499 (1). ss. 570-574. Bibcode:2021DokES.499..570A. doi:10.1134/S1028334X21070047 – Springer Link vasıtasıyla. 
  5. ^ Аверьянов, А. О.; Лопатин, А. В. (2021). "Новый хищный динозавр (Theropoda, Dromaeosauridae) из позднего мела Таджикистана". Доклады Российской Академии Наук. Науки О Земле (Rusça). 499 (1). doi:10.31857/S2686739721070045. ISSN 2686-7397. 24 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2022. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<i>Allosaurus</i> teropod dinozor cinsi

Allosaurus, Geç Jura döneminde yaşamış Carnosauria kladından bir teropod dinozor cinsi. Yaşadığı dönemde Avrupa ve Kuzey Amerika'nın bilinen en büyük etobur dinozorlarından biriydi.

Velociraptor, Dromaeosauridae familyasından, geç Kretase döneminde Asya'da yaşamış, kuş benzeri, tüylü teropod dinozor cinsi. Geçmişte birçok tür atanmış olmasına rağmen, şu anda iki tür tanınmaktadır. Tip türü V. mongoliensis'in fosilleri Moğolistan'da bulunmuştur. İkinci bir tür olan V. osmolskae, 2008 yılında Çin'in İç Moğolistan bölgesinden alınan kafatası materyali ile tanımlandı.

<span class="mw-page-title-main">Adasaurus</span>

Adasaurus, Geç Kretase devrinde, Orta Asya'da yaşamış etobur bir coelurosaurian dinozor cinsidir. Arka ayaklarının ikinci parmaklarında, orak benzeri pençeleri olan, iki ayaklı bir etoburdu. Yetişkinler yaklaşık 2 m uzunluğundaydılar.

<i>Achillobator</i> Kretase teropodu

Achillobator, 96 ila 89 milyon yıl önce yaşamış, dromaeosauridae familyasından bir theropod dinozor cinsidir. 225–460 kg ağırlığında olduğu ön görülen Achillobator, muhtemelen her iki arka ayağının ikinci parmak ucundaki orak şeklindeki pençeleriyle avlanan, iki ayaklı yırtıcıdır. 6 metre (20 ft) uzunluğunda olduğu tahmin edilen bu iri dromaeosaurid, bu büyüklükteki bilinen tek holotiptir.

<i>Utahraptor</i> dev deinonychosaur

Utahraptor, yaklaşık 136 milyon yıl önce, erken Kretase Devri'nde yaşamış bir dromaeosaurid dinozor cinsi.

<i>Dromaeosaurus</i> soyu tükenmiş teropod dinozor cinsi

Dromaeosaurus, Geç Kretase devri'nde batı Amerika'da ve Kanada'da yaşamış, paravian Theropod dinozor cinsidir.

<span class="mw-page-title-main">Dinozorların sınıflandırılması</span>

Dinozorların sınıflandırılması, genel olarak ilk takson sınıflandırması Aristotales tarafından yapılmışken, “Sir Richard Owen”in korkunç güçlü kertenkele anlamına gelen “Dinosauria” (dinozor) terimini bilim dünyasına kazandırmasıyla ve Iguanodon, Megalosaurus ve Hylaeosaurusu ‘kertenkele sürüngenlerin familyası ve alt takımı’ şeklinde 1842 yılında ayırmasıyla başlamıştır. 1887 ve 1888 yıllarında Harry Seeley dinozorları kalça yapılarına göre kertenkele benzeri kalçalı Saurischia (Saurişya)dinozorlar ve kuş benzeri kalçalı Ornithischia (Ornitişya) dinozorlar olarak ikiye ayırmıştır. Bu ayrımlarla dinozorların taksonomisindeki pek çok sismik değişiklikleri içeren kalıcı bir form oluşturulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Teropod</span> genel olarak etçil dinozorları içeren bir alt takım veya klad

Teropod veya Theropoda, kertenkele kalçalı dinozorlar (Saurischia) takımına bağlı, boş kemikleri ve üç parmaklı uzuvları ile karakterize edilen bir dinozor kladı. Karga boyutundaki Microraptor cinsi ile devasa Tyrannosaurus rex gibi boyutsal açıdan çeşitliliğe sahiptirler. Modern kuşlar da Theropoda kladına bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kuşların evrimi</span> kuşların kökeni ve çeşitlenme süreci

Kuşların evrimi, Jura döneminde başlamış, en eski kuşlar Paraves adlı bir teropod dinozor kladından evrimleşmiştir. Kuşlar, biyolojik olarak Aves sınıfında yer alır. Yaklaşık 150 yıl önce, Geç Jura dönemine yaşamış theropod cinsi dinozor Archaeopteryx lithographica, uzun bir süre en eski kuş olarak kabul edilmiştir. Modern soy bilimciler, kuşları bir dinozor kladı olan Theropoda'ya dahil etmiştir. Yaygın kanıya göre, Aves ve yakın akrabası olan Timsahlar takımı, Archosauria (arkozor) olarak bilinen bir "sürüngen" kladının yaşayan tek üyeleridir. 66 milyon yıl önce yaşanan Kretase-Tersiyer yok oluşundan dört farklı kuş soyu hayatta kaldı ve deve kuşlarına ve akrabalarına (Paleognathae), ördeklere ve akrabalarına (Anseriformes), uçamayan kümes hayvanlarına (Galliformes) ve "modern kuşlara" (Neoaves) hayat verdi.

<span class="mw-page-title-main">Dromaeosauridae</span> tüylü dinozor familyası

Dromaeosauridae, gelişmiş bir tüylü teropod dinozor familyasıdır. Genellikle küçük ve orta boylu tüylü etoburlar olup Kretase döneminde evrimleşmişlerdir. Dromaeosauridae adı, Dromaeosaurus adlı tip cinsten gelir. Grubun fosilleri, Kuzey Amerika, Avrupa, Asya, Güney Amerika ve Antarktika'da bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Neotheropoda</span> teropod kladı

Neotherapoda, Coelophysoidleri ve diğer gelişmiş teropod dinozorları içeren bir kladdır. Aynı zamanda Triyas-Jura yok oluşundan sağ kurtulan tek teropod kladıdır. Averostranlar dışında tüm neoteropodların soyu erken Jura döneminde tükendi.

<span class="mw-page-title-main">Coelurosauria</span> dinozor kladı

Coelurosauria, Carnosauria'dan kuşlarla daha yakın akraba olan tüm teropod dinozorları içeren bir kladdır.

<span class="mw-page-title-main">Deinonychosauria</span> kuşlarla yakından ilişkili, tüylü dinozorları içeren teropod kladı

Deinonychosauria, Geç Jura ve Kretase dönemlerinde yaşamış paravian dinozorların bir kladıdır. Fosilleri dünya genelinde Kuzey Amerika, Avrupa, Afrika, Asya, Güney Amerika ve Antarktika'da bulundu ve fosilleşmiş dişleri, onların Avustralya'da da yaşama ihtimaline güven veriyor. Bu dinozor grubu, orak şeklindeki ayak parmakları ve omuz kemiklerindeki özellikleri ile bilinir.

<i>Acheroraptor</i> teropod dinozor cinsi

Acheroraptor, Kretase döneminde ABD, Montana'da yaşamış bir dromaeosaurid teropod dinozor cinsi. Tip türü A. temertyorum, jeolojik olarak bilinen en genç iki dromaeosaurid türünden biridir, diğeri ise Hell Creek'ten de bilinen Dakotaraptor'dur. Velociraptor'un bazal kuzeni olan Acheroraptor, yalnızca üst ve alt çene materyalinden bilinmektedir.

<i>Dakotaraptor</i> teropod dinozor cinsi

Dakotaraptor, Kretase döneminde Kuzey Amerika'da yaşamış bir dromaeosaurid teropod dinozor cinsi.

<i>Kansaignathus</i> teropod dinozor cinsi

Kansaignathus, Kretase döneminde Tacikistan'da yaşamış bir dromaeosaurid teropod dinozor cinsi.

<i>Balaur bondoc</i>

Balaur bondoc Geç Kretase Romanya'sında 70 milyon yıl önce yaşamış teropod dinozor türüdür. Avrupa Geç Kretase çağında adalar topluluğuydu ve bu ekosistemlerde pek çok otçul dinozor bulunsa da bu dönemin etçilleri bir esrar perdesi altında kalmıştı. Balaur keşfedilince, işte bu ekosistemdeki yırtıcıların ilk belirtisi olarak değerlendirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Masiakasaurus</span>

Masiakasaurus Geç Kretase döneminde Madagaskar'da yaşamış noasaurid bir teropod cinsidir. Alt çenesinin önünde yer alan ve nadir görülen farklı diş yapılarıyla ünlüdür.

<span class="mw-page-title-main">Dinozor rönesansı</span> Paleontolojik Devrim

Dinozor rönesansı, 1960'ların sonlarında başlayan ve dinozorlara olan akademik ve popüler ilginin yenilenmesine öncü olan küçük ölçekli bir bilimsel devrimdi. Dinozorların, yirminci yüzyılın ilk yarısında yaygın olan görüş ve tanımda olduğu gibi soğukkanlı ve uyuşuk değil, aktif ve sıcakkanlı hayvanlar olabileceğini gösteren yeni keşifler ve araştırmalarla kıvılcımlandı.

<span class="mw-page-title-main">Megaraptor</span> tükenmiş dinazor cinsi

Megaraptor Geç Kretase çağlarında yaşamış büyük bir teropod dinozor cinsidir. Fosilleri, Güney Amerika'da Arjantin'in Patagonya'daki Portezuelo Formasyonu'nda keşfedilmiştir. Başlangıçta dev bir dromaeosaur benzeri coelurosaur olduğu düşünüldü, önceki filogenlerde bir neovenatorid allosauroid olarak sınıflandırıldı, ancak daha yeni filogeni ve ilgili megaraptoran cinslerinin keşifleri onu bazal bir tyrannosauroid veya bazal bir coelurosaur olarak yerleştirdi, ayrıca hala onu bir neovenatorid olarak düşünen bazı çalışmalar vardı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.