İçeriğe atla

Dedekuyusu Höyüğü

Koordinatlar: 37°51′29″K 27°48′33″D / 37.85806°K 27.80917°D / 37.85806; 27.80917
Dedekuyusu Höyüğü
Diğer adıDeştepe
KonumAydın
Koordinatlar37°51′29″K 27°48′33″D / 37.85806°K 27.80917°D / 37.85806; 27.80917
Rakım90 m (295 ft)
TürHöyük
Tarihçe
KuruluşM.Ö. 4.500
Terk edilişM.Ö. 1.200
Devir(ler)
  • Geç Kalkolitik Çağ
  • Erken Tunç Çağı
  • Orta Tunç Çağı

Dedekuyusu Höyüğü, Aydın il merkezinin 1,5 km. batısında yer alan bir höyüktür. Tarih içinde Antheia, Tralleis, Andropolis, Güzelhisar, Aydın Güzelhisan ve nihayetinde Aydın olarak adlandırılan kentin merkezindeki geçmişinin en eski kanıtı Dedekuyusu (Deştepe) Höyüğüdür. Yapılan araştırmalar sonucu elde edilen buluntular, Aydın merkezindeki en eski yerleşimin Dedekuyusu Höyüğü olduğunu, buradaki yaşamın M.O. 4500 yıllarından M.Ö. 1200 yıllarına kadar devam ettiğini ortaya koymaktadır.[1]

Büyük Menderes Ovası'nın en büyük höyüklerinden biri olarak bilinmektedir. Denizden 90 metre yükseklikte olup ova seviyesinden yüksekliği 10 metre olan oval biçimli bir tepedir. Deştepe adıyla da bilinmektedir. Günümüz yapılaşmasıyla giderek tahrip edilmektedir.[2]

Höyüğü'nün çevresinde yapılaşma artınca 1995 yılında İzmir 2. Koruma Kurulu tarafından “1. derece arkeolojik SİT alanı” olarak ilan edilmiştir.[3] Daha sonraki yıllarda Kültür ve Turizm Bakanı Atilla Koç'un Aydın'da yeni kurduğu koruma kurulunun bir kararı ile 3. derece sit alanına çevrilmiştir.[4]

Araştırmalar

Höyük ilk olarak Çatalhöyük yerleşimini de bulan İngiliz arkeolog James Mellaart tarafından saptanmıştır. Yüzey araştırmaları R. T. Marchese, Engin Akdeniz ve Sevinç Günel tarafından yapılmıştır.[2][5]

Tabakalanma

Yüzeyden toplanan malzeme Geç Kalkolitik Çağ'a, Erken Tunç Çağı'na ve MÖ 2. binyıla tarihlenmektedir.[2] Kuzey-güney doğrultusunda uzanan höyük, karakteristik bir oval yapıya sahiptir. Bu oval yapı, kuzey-kuzeydoğu yönünde daralırken, güney-güneybatı yönünde genişleyerek daha dik bir eğim oluşturur. Höyük üzerinde yapılan yüzey araştırmaları, bu coğrafi özelliği göz önünde bulundurarak, kuzey-güney doğrultusunda tepe ve yamaç kesimleri ile höyük çevresinin ayrı ayrı taranması şeklinde gerçekleştirilmiştir.[5]

Yüzey araştırmalarının sonuçları, buluntuların höyüğün güney-güneydoğu ve güneybatı kesimlerinde daha yoğun olarak ortaya çıktığını göstermektedir. Bu durum, söz konusu bölgelerin yerleşimin merkezi veya yoğun aktivite gösterilen alanları olabileceğine işaret etmektedir.

Seramik Buluntular ve Kronoloji

Höyükten elde edilen seramik buluntular, hem malzeme ve üretim teknikleri hem de biçimsel özellikleri açısından incelendiğinde, Kalkolitik Çağ'dan Erken ve Orta Tunç Çağlarına uzanan geniş bir kronolojik süreci kapsamaktadır. Bu buluntular, höyüğün uzun süreli ve sürekli bir yerleşim alanı olarak kullanıldığını göstermektedir.[4]

Özetle, höyüğün coğrafi konumu, oval yapısı ve buluntuların dağılımı, yerleşimin zaman içindeki değişimleri ve işlevsel alanları hakkında önemli bilgiler sunmaktadır. Özellikle güney-güneydoğu ve güneybatı kesimlerinin, yerleşimin merkezi veya yoğun aktivite gösterilen alanları olduğu düşünülmektedir. Seramik buluntular ise höyüğün Kalkolitik Çağ'dan itibaren yerleşim gördüğünü ve uzun bir süre boyunca kullanıldığını göstermektedir.

Geç Kalkolitik Çağ'a tarihlenen çanak çömlek grubu, kaba nitelikli, taş ve mika katkılı hamurlu, sarımsı devetüyü renginde ve oldukça kalın cidarlı maldır. Bunlar, bölgenin Geç Kalkolitik Çağ malzemesinin karakteristiğini gösterir. Diğer bir mal grubu, orta nitelikte, taş ve bolca mika katkılı hamurlu, kırmızı ya da grimsi devetüyü renginde astarlı çanak çömlekse Erken ve Orta Tunç Çağı çanak çömleğidir. Benzer hamur yapısında, siyah astarlı ve parlak perdahlı çanak çömlek parçaları, Batı Anadolu Erken Tunç Çağı seramik gelişiminde bilinen karakteristik yüzey işlenişini vermektedir. Biçim olarak yuvarlak gövdeli, hafifçe içe eğik, basit ağız kenarlı mallar görülür. Siyah astar ve parlak perdahlı yüzey işlenişi özellikleri İzmir Çatalkaya yamaç yerleşiminin akropolünde görünen mallarla benzerlik göstermektedir.[5]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Aydın İli, Efeler İlçesi, Kemer Mah. 915 Ada, 14 ve 16 Nolu Parseller 1/5000 Ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı Değişikliği Plan Açıklama Raporu" (PDF). Yıldızgrup Planlama Gayrimenkul Değerleme İnş.Tic.Ltd.Şti. 2018. s. 1. 16 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Eylül 2023. 
  2. ^ a b c "TAY – Yerleşme Dönem Ayrıntıları". 12 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2012. 
  3. ^ "Aydın'ın en eski arkeolojik alanı olan Deştepe Höyüğü haraç mezat satılık haberi". Arkeolojik Haber. 22 Eylül 2018. 16 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2024. 
  4. ^ a b Dergisi, Magma (11 Mayıs 2016). "Deştepe Höyüğü İmara Açıldı". Magma Dergisi. 16 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2024. 
  5. ^ a b c Günel, Sevinç (2003). "Aydın Bölgesi Yüzey Araştırmaları Işığında Çatalkaya, Dedekuyusu ve Bahçetepe Yerleşimleri". 20 (1). Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. ss. 53-70. Erişim tarihi: 16 Eylül 2024. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

Bakır Taş Çağı, MÖ 5000-3000 yılları arasını kapsayan tarih öncesi dönemdir. Bakır Çağı'nın bir diğer adı Maden Taş Çağı'dır. Taş aletler yanında bakırın da kullanılmaya başlamasından dolayı Kalkolitik Çağ olarak adlandırılan bu dönem, Geç Neolitik Çağ'ın devamıdır. Bu çağda da, Neolitik Çağ'da olduğu gibi, bölgesel farklılıklar bulunmaktadır.

Karaoğlan Höyüğü, Ankara İl merkezinin 25 km. güneyinde, Mogan Gölü'nün güneydoğu ucunda yer alan bir höyüktür. Bulunduğu bölge Ankara bölgesinden güneydoğu ve güneybatı yönlerine uzanan ana ticaret yollarının kavşağı durumundaydı. Tepe, 260 x 180 metre boyutlarında ve 18-20 metre yüksekliğindedir. Höyük Ankara – Konya kara yolu üzerindedir.

Çıradere Höyüğü, Çorum İli'nde, Boğazkale İlçe'sinin 8,5 km. kuzeydoğusuna düşen Suludere Köyü'nün içinde yer alan bir höyüktür.

Aziziye Höyük, Burdur İl merkezinin güneyinde, Aziziye Köyü'nün kabaca 600 metre batısında yer alan bir höyüktür. Tepe, 200 x 150 metre boyutlarında olup ova seviyesinden 8 metre yüksekliktedir. Gölde Höyük'nün 10 km. güneyine düşmektedir.

Çaltılar Höyüğü, Muğla İl merkezinin doğu-güneydoğusunda, Fethiye ilçesinin kuzeydoğusunda, Elmalı ilçesinin 30 km. kuzeybatısında, Çaltılar Köyü'nün yanında yer alan bir höyüktür. Orta büyüklükte bir höyüktür. Höyük'ün yaklaşık 3 hektarlık bir alana yayıldığı belirtilmektedir.

Arvalya Höyük, İzmir ili Selçuk ilçesinin ve antik Efes kentinin güneybatısında, Selçuk - Kuşadası kara yolunun hemen kenarında yer alan bir höyüktür. Gülhanım ya da Gül Hanım olarak bilinen bir tarlanın güney kesiminde bulunması nedeniyle bazı kaynaklarda bu adla geçmektedir. Yerleşimin iskan edildiği dönemlerde Ege Denizi kıyısında olduğu anlaşılmaktadır. Selçuk'a yaklaşık 4 km. mesafededir. Eski adı Kenchios olan Arvalya Çağı kenarında, Küçük Menderes Deltası'na açılan bir vadidedir.

Arpalı Höyükleri, Manisa il merkezinin kuzeydoğusunda, Saruhanlı İlçesi'nin doğusunda, Burhaniye Köyü'nün 2 km. güneyinde yer alan bir höyüktür. Yan yana iki tepe şeklindedir. Tepelerden kuzeydeki 50 metre çapında, bir metre yükseklikte, güneydeki ise 80 metre çapında ve 3 metre yüksekliktedir. Bazı kaynaklarda sadece Arpalı 2 olarak geçmektedir.

Bahçetepe Höyüğü, Aydın il merkezinin doğusunda, Sultanhisar İlçesinin 5 km. batısında yer alan bir höyüktür. Ova seviyesinden 8 metre yükseklikte oval bir tepedir. Çiftekahveler yol ayrımında Ayrancılar Mevkii'ndedir. Höyüğün güneyi, doğu batı yönünde uzanan İzmir – Aydın Demiryolu tarafından kesilmiştir. Üzerinde günümüzde harap durumda bir bağ evi bulunmaktadır. Batı tarafından da toprak çekilmiş olduğu belirtilmektedir. Tüm bunlara ilaveten yıllardır yürütülen tarımsal faaliyetler ve kaçak kazılar yüzünden tahrip olmuştur. Büyük Menderes Ovası'nda, nehrin kuzeyinde, Aydın Dağları'nın güneyinde yer almaktadır.

Arpalık Tepe Höyüğü, Edirne ili İpsala İlçesi'nin 22 km. kuzeydoğusunda, Tevfikiye Köyü'nün 1 km. kuzeydoğusunda yer alan bir höyüktür. Arpa Tepe olarak da bilinmektedir. Çeltik ekim bölgesindeki höyük, tarla açmak için bütün bütün düzlenmiş ve dolgu toprağı geniş bir alana yayılmıştır. Sonuç olarak boyutları ve yüksekliği bugün için belirsizdir. Beşbin yıllık bir yerleşim olduğu öne sürülmektedir. Tüm bu tahribatların sonucunda günümüzde höyüğün ¼ kısmından azı ortadadır.

Karagöz / Demirci Höyük, Sinop il merkezinin yaklaşık olarak 13 km. güneyinde, Demirci Köyü'nün yanında yer alan bir höyüktür. Tepe, 160 x 70 metre boyutlarındadır.

Kumartepe, Şanlıurfa il merkezinin 1,5 km kuzeybatısında, Bozova İlçesi'nin kuzeydoğusunda, İğdeli Köyü'nün kuzeyinde yer alan bir düz yerleşmedir. Günümüzde Atatürk Baraj Gölü altında kalmıştır. Barajın yapımından önce Fırat'ın güney kıyısında, İncesu Vadisi ile Fırat Vadisi'nin birleştiği yerdeydi.

Kandilli / Bahçehisar Höyüğü, Bilecik il merkezinin güney-güneydoğusunda, Kandilli Köyü'nün 4,3 km. kuzeydoğusunda yer alan bir höyüktür. Eskişehir Ovası'nın batı kesimindeki tepe, ova seviyesinden 7,5 km. yükseklikte 400 metre uzunlukta oval biçimlidir. Bu ölçüyle bölgenin en büyük höyüklerinden biridir. Kuzey kesimi daha yüksek olup yukarı kent izlenimi vermektedir. Arkeoloji yayınlarında yakınındaki köyün adıyla Kandilli olarak geçmektedir. Turan Efe ise yerleşmeyi, yerel adlandırma olan Bahçehisar adıyla vermektedir.

Aslanapa Höyüğü, Kütahya il merkezinin kuş uçumu 25 km. güneybatısında, Aslanapa İlçesi'nin 700 metre kadar güneyinde yer alan bir höyüktür. Tepe, 140 metre çapında olup günümüzde 5 metre yüksekliğindedir.

Selimpaşa Höyüğü, İstanbul il merkezinin batısında, Silivri İlçesi'ne bağlı Selimpaşa Mahallesi merkezinin yaklaşık olarak 3 km. batısında, Marmara kıyısında yer alan bir höyüktür. Güneyinden İstanbul – Tekirdağ karayolunun kuzeyindedir. Yapılaşma nedeniyle tehdit altında olmasına karşın bu tehdit, İstanbul Arkeoloji Müzesi tarafından sit alanı ilan edilerek kontrol altına alınmıştır.

Kınık Höyük, Bilecik il merkezinin güneybatısında, Pazaryeri İlçesi'nin kuş uçuşu 5 km. kuzeybatısında, Kınık Köyü sapağında, ana yoldan 300 metre mesafede yer alan bir höyüktür. Tepe, 150 metre çapında, 4 metre yüksekliktedir. Güneydoğusundan Sorgun Deresi akmaktadır.

Karamusa Höyüğü Burdur ili, Tefenni İlçesi'nin güney – güneydoğusunda, Karamusa Köyü'nün 2 km. güneydoğusunda, Düvenkaya Tepesi'nin kuzey eteğinden doğan Kırkgöz kaynağının hemen yanındadır. Küçük bir höyük olup 5 metre yüksekliktedir.

İncirlitepe Düz Yerleşmesi, Isparta il merkezinin kuzeybatısında, Gönen İlçesi'nin güneybatısında, Gümüşgün Köyü'nde yer alan bir düz yerleşmedir. Burdur Gölü'nün kuzey ucuna doğru, İncirlikaya'nın ovaya bakan güney terası üzerindedir. Yüzey buluntularına bakılarak yerleşmenin 100 x 30 metrelik bir alana yayılmış olduğu düşünülmektedir. Ovada, Gümüşgün Köyü ile Gölbaşı Köyleri arasındaki İncirlipınar Höyüğü ile karıştırılmaması için İncirli 1 adıyla da bilinmektedir. Yerleşme, günümüzde ova seviyesinden 7 metre yüksekliktedir.

Eyice Höyük, Afyonkarahisar ilinin, Sinanpaşa İlçesi'nin Eyice köyünün 2 km güney – güneybatısında, Mercimek Tepe Yamaç Yerleşmesi'nin 1,5 km güneyinde yer alan bir höyüktür. Mevkiinin yerel adı "Höyüğün Dibi"'dir.

Kanlıtaş Höyük, Eskişehir il merkezinin kuzeyinde, Aşağıkuzfındık Köyü'nün 1 km. doğusunda, "Kanlıtaş Mevkii" olarak bilinen yörede yer alan bir höyüktür. Yerleşme, vadinin ortasındaki kayalık bir yükseltinin kuzey yamacındadır. Tepe, 30 metre çapında olup 4 - 7 metre yüksekliktedir.

Yazır Höyük, Eskişehir il merkezinin güneydoğusunda, Günyüzü İlçesi'nin batısında, Dutlu Köyü'nün doğusunda yer alan bir höyüktür. Höyüğün bulunduğu mevkii Örenbağları olarak bilinmektedir. Yerleşme, yakından geçen Yazır Deresi'nden 20 metre yükseklikte doğal bir yükselti üzerindedir. Çanak çömlek dağılımına göre yerleşme alanı çapı 95 metrelik bir alandır. Ankara – Sivrihisar karayolunun 6 km. güneyindedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.