İçeriğe atla

De Bunsen Komitesi

De Bunsen Komitesi, Britanyalı hükûmeti tarafından, I. Dünya Savaşı esnasında ve savaş sonrasında, Osmanlı İmparatorluğu'na karşı izlenecek politikaları belirlemek üzere, 8 Nisan 1915 tarihinde İngiltere Başbakanı H. H. Asquith tarafından ihdas edilen ve Sir Maurice de Bunsen tarafından başkanlığı yürütülen ilk komitedir. Birleşik Krallık'ın Orta Doğu politikaları bu komitenin yazdığı raporlarla şekillendirilmiştir.

Komite, Fransa'nın bölgedeki girişimlerine karşı, savaş sonrasında, bölgedeki (Ortadoğu) İngiliz çıkarlarını korumak ve İngiliz hükûmetinin emellerini gerçekleştirecek hedefleri ve programı ortaya koymak üzere kurulmuştu. Osmanlı İmparatorluğu'nun paylaşılması konusunda Rusya, Fransa ve İtalya ile yapılan pazarlık ve görüşmelerde, İngiliz İmparatorluğu'nun talep ve iddiaları bu komitenin raporlarıyla şekillendirilmekteydi.[1]

Komite üyeleri

Komite şu üyelerden oluşmaktaydı:[2]

  • Sir Maurice de Bunsen, Başkan
  • Koloniler Bürosu'nu temsilen G.R Clark,
  • Hindistan Bürosu'nu temsilen Thomas Holderness,
  • Donanmayı temsilen Amiral Henry Jackson,
  • Savaş Bürosu'nu temsilen C.E. Callwell,
  • Board of Trade'i temsilen Llewellyn-Smith,
  • Savaş Bakanı Lord Kitchener'i temsilen Mark Sykes

Bölgeyi ziyaret etmiş, Osmanlı İmparatorluğu ile ilgili olarak ilk elden konuşabilecek tek üye olan Mark Sykes'ın, komite üzerindeki etkisi çok büyük olmuştu.[2]

Komite çalışmaları

Sykes, Komitede görüşülen konularla ilgili olarak Savaş Bakanı Kitchener'in yakın arkadaşı ve yardımcısı Albay Oswald Fitzgerald'a düzenli bilgi aktarıyordu. Fitzgerald da ona, Kitchener'in bir sonraki toplantıda neler söylemesi gerektiğini bildiriyordu. Komitedeki diğer üyeler en baştan beri Sykes'ın Lord Kitchener'in tam yekili temsilcisi olarak konuştuklarını kabul etmişlerdi.

Komite olasılıkları değerlendirirken, Osmanlı İmparatorluğu'nu bölmek istedikleri çeşitli bölgelere isim vermek zorundaydı. Bu bölümlemeyi yaparken İmparatorluğun vilayetler biçimindeki yapılanmasını hiç dikkate almadan, Ortadoğu'yu uygun gördükleri gibi biçimlendireceklerini zannetmeleri, üyelerin bilgisizliğini ve görevlerini nasıl bir anlayışla yürüttüklerinin göstergesiydi. Üyelerin neredeyse tamamının Osmanlı Devleti ve Ortadoğu toprakları konusunda bildikleri, okudukları Latin ve Yunan klasikleriyle yönlendirilmekteydi. İki bin yıl önceki Yunan coğrafyacıların terimlerini kullanıyor, Arabistan'ın kuzeyindeki toprakların Arapça konuşulan kısmının doğusundan Mezopotamya batısından da Suriye olarak bahsediliyordu. Üstelik bu bu bölgelerin kapsayacağı alanlar da belli değildi. Suriye olarak adlandırılan bölgeye Filistin denildi. Gerçekte Filistin Hristiyan Batı Dünyası'nın kutsal toprakları tanımlamak üzere kullandığı bir terimdi ve asla siyasi bir arazi parçasına işaret etmemekteydi.

Komitenin raporu

De Bunsen Komitesi dört olası çözümü tartıştı;

  • Osmanlı Devleti'nin bölünmesi ve Anadolu'da küçük bir devlet olarak bırakılması,
  • Osmanlı Devleti'ni, büyük devletlerin politik ve ticari nüfus bölgelerine ayırmak şeklinde bir taksimat,
  • Osmanlı Devleti'ni olduğu gibi muhafaza etmek
  • Merkezi otoriteden yoksun, federal bir Osmanlı devleti kurmak ve ülkeyi beş vilayete ayırmak.[3]
  1. Suriye
  2. Filistin
  3. Ermenistan
  4. Anadolu
  5. Cezire ve Irak (Mezopotamya'nın kuzey ve güneyi)

"Emperyal çıkarların korunması için oluşturulan komitenin raporu: Asyatik Türkiye" ismiyle 30 Haziran 1915 tarihinde yayınlanan raporda,[4] belki de en kolay yol olduğu için son seçeneğin, İmparatorluk savunması için en yararlı seçenek olduğu bildirilmişti.[5]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ The Middle East and North Africa in World Politics: A Documentary Record, by J. C. Hurewitz, 1979, Yale University Press; 2 edition, ISBN 0-300-02203-4, page 26
  2. ^ a b "In the Anglo-Arab Labyrinth: The McMahon-Husayn Correspondence and Its Interpretations 1914-1939, Elie Kedourie". 1 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2015. 
  3. ^ David Fromkin, Barışa Son Veren Barış' (Sabah Kitapları),sayfa 140
  4. ^ National Archives, CAB 42/3/12
  5. ^ "The Sykes-Picot agreement and the roots of imperialist domination of the Middle East". 8 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2015. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sykes-Picot Anlaşması</span> Birleşik Krallık ve Fransa arasında 1916 yılında yapılan gizli anlaşma

Sykes-Picot Anlaşması 1916 yılında Birleşik Krallık ve Fransa arasında imzalanan, Rusya ve İtalya tarafından onaylanan, Osmanlı İmparatorluğu'nun parçalanması durumunda karşılıklı olarak kabul edilen etki ve kontrol alanlarını tanımlayan gizli bir anlaşmadır.

<span class="mw-page-title-main">Sevr Antlaşması</span> Osmanlı İmparatorluğu ile İtilaf Devletleri arasında imzalanan ve Ankara Hükûmetince fiilen ve hukuken geçersiz kılınan barış antlaşması

Sevr Antlaşması, I. Dünya Savaşı sonrasında İtilâf Devletleri ile Osmanlı İmparatorluğu hükûmeti arasında 10 Ağustos 1920'de Fransa'nın başkenti Paris'in 3 km batısındaki Sevr (Sèvres) banliyösünde bulunan Seramik Müzesi'nde imzalanmış antlaşmadır. Antlaşma imzalandığı dönemde devam eden Türk Kurtuluş Savaşı'nın sonucunda Türklerin galibiyetiyle, bu antlaşma yerine 24 Temmuz 1923'te Lozan Antlaşması imzalanıp uygulamaya konulduğundan Sevr Antlaşması geçerliliğini kaybetmiştir. Sevr Antlaşması 433 maddeden oluşmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Arap-İsrail savaşları</span> Arap ülkeleri ve İsrail Devleti arasındaki savaşlar

Arap-İsrail savaşları, Arap Birliği ülkeleri ve İsrail arasındaki politik gerilim ve askeri savaşlar dizisidir. Modern Arap-İsrail savaşlarının kökenleri, 19. yüzyıl sonlarına doğru ortaya çıkan Siyonizm ve Arap milliyetçiliğine dayanır. Yahudiler tarafından tarihi anavatan olarak adlandırılan toprakları, Pan-Arap hareketi, Filistinli Araplara ait olarak görür ve Pan-İslamist bağlamda ise, bu toprakların, Müslümanlara ait olduğuna inanılır. Filistinli Yahudiler ve Araplar arasındaki savaş; 20. yüzyılın başlarındaki Nebi Musa ayaklanması (1920), Jaffa ayaklanması, 1929 yılında Filistin ayaklanması ve 1947 yılında büyük bir sivil savaşa dönüşen ve 1948 yılında İsrail Devleti'nin kurulmasıyla bütün Arap Ligi ülkelerine sıçrayan Arap başkaldırışıyla ortaya çıktı.

<span class="mw-page-title-main">Balfour Deklarasyonu (1917)</span> Arthur Balfour tarafından kaleme alınan ve 1917 yılında İngiliz hükûmeti tarafından yayımlanan, o zamanlar Osmanlı toprağı olan Filistinde "Yahudi halkı için ulusal bir yurt" kurulmasını destekleyen bildiri

Balfour Deklarasyonu, Lloyd George'un başbakanlığındaki Britanyalı savaş kabinesinde dışişleri bakanı olan Arthur Balfour'un girişimiyle başlatılan ve sonuçta Filistin'de bir Yahudi devletinin -İsrail- kurulmasıyla sonuçlanan girişimdir. 1917 yılındaki bu deklarasyon, ilk Balfour Deklarasyonudur. Balfour'un girişimiyle 1926 yılında, Britanya sömürgeleri hususunda ikinci bir Balfour Deklarasyonu yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Filistin (bölge)</span> Orta Doğuda coğrafi bölge

Filistin, Doğu Akdeniz'de ve Orta Doğu'da, İsrail topraklarının tamamı ile Gazze Şeridi ve Batı Şeria gibi Filistin Devleti topraklarını kapsayan coğrafi bölgedir. Bölgenin sınırları oldukça tartışmalıdır ve bazı kaynaklar Ürdün'ü de dahil ederler. Filistin, Kutsal Topraklar olarak bilinir ve Yahudiler, Hristiyanlar ve Müslümanlar için kutsaldır. 20. yüzyıldan beri bölgede Arap ve Yahudi millî unsurlarının mücadelesi devam etmekte, zaman zaman uzun süreli şiddete ve hatta savaşa dönüşmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Levant</span> Akdenizin doğu sahillerinde bulunan coğrafi bölge

Levant, Akdeniz'in doğu sahillerinde bulunan geniş bir araziyi tanımlamak için kullanılan, sınırları kesin olmayan, coğrafî, tarihî ve kültürel bir adlandırma. Genel olarak tarih süreci içerisinde Toros Dağları'nın güneyinde,Orta Doğu'da geniş bir alanı belirtmektedir. Batısında Akdeniz, güneyinde Arabistan Çölü ve doğusunda Mezopotamya ile sınırlanmıştır. Levant Kafkasya Dağları'nı, Arap Yarımadası'nın belirli bir parçasını ve -her ne kadar kimi kaynaklarda Kilikya dahil edilse de- Hatay ili haricinde Anadolu'yu içermez. Sina Yarımadası, Levant ile Mısır arasında bir kara köprüsü oluşturduğundan dışarıda tutulabilir. Zamanla Levant insanı ve kültürü Sina ve Nil Nehri arasındaki bölgeye egemen olmuş olsa da, bu bölge coğrafi Levant'ı tam olarak karşılamaz.

<span class="mw-page-title-main">Mark Sykes</span> İngiliz siyasetçi

Sir Mark Sykes ; İngiliz yazar, diplomat, asker ve gezgin. Varsıl bir ailenin oğluydu. Üç yaşındayken annesi Katolikliğe geçince o da Katolik oldu. Daha yedi yaşındayken babası onu Doğu' ya bir seyahate götürmüştü. Katoliklik ve Doğu' ya yaptığı yolculuklar yaşamına yön verecekti.

Yakın Doğu Amerikan Yardım Heyeti, ismini 1918'den sonra almış olan Amerikan Ermeni ve Suriye Yardım Heyeti adı altında başlayan ve kısaca Yakın Doğu Yardım/ Muavenet Heyeti olarak bilinen ve I. Dünya Savaşı sırasında kurulan yardım organizasyonudur.

<span class="mw-page-title-main">Filistin Mandası</span> 1920-1948 yılları arasında varlığını sürdüren Birleşik Krallık yönetimi

Birleşik Krallık Filistin Mandası, Birleşik Krallık'ın Filistin'deki Osmanlı Devleti hakimiyetine son vermesiyle İtilaf Devletleri tarafından kararlaştırılan ve Milletler Cemiyeti tarafından Haziran 1922'de resmen onaylanarak kurulan manda cumhuriyeti.

<span class="mw-page-title-main">Faysal-Weizmann Anlaşması</span>

Faysal-Weizmann Anlaşması, Hicaz Kralı'nın oğlu Emir Faysal ile daha sonra Dünya Siyonist Teşkilatı'nın başkanlığına gelecek olan Chaim Weizmann arasında, I. Dünya Savaşı'ndan kaynaklanan anlaşmazlıkların çözüme kavuşturulması amacı ile toplanan 1919 Paris Barış Konferansı kapsamında, 3 Ocak 1919 tarihinde imzalanmıştır. Filistin'de Yahudiler için bir yurt, Orta Doğu'nun büyük bölümünde de bir Arap devleti kurulması amacıyla Arap-Yahudi işbirliğini öngören, ancak kısa ömürlü olmuş bir anlaşmadır.

<span class="mw-page-title-main">King-Crane Komisyonu</span>

King-Crane Komisyonu, Paris Barış Konferansı sırasında Türk topraklarının durumunu, Suriyelilerin ve Filistinlilerin I. Dünya Savaşı sonunda belirlenecek yeni sınırlara ilişkin görüşlerini saptamak üzere oluşturulan komisyondur (1919).

<span class="mw-page-title-main">Asya tarihi</span> Kıta Tarihi

Asya tarihi, Asya'nın çeşitli bölgelerinde, merkezi Avrasya bozkırlarındaki duruma bağlı olarak daha fazla veya daha az bağlama sahip Doğu Asya, Güney Asya ve Orta Doğu'nun tarihi olarak görülebilir.

<span class="mw-page-title-main">François Georges-Picot</span> Fransız diplomat (1870 – 1951)

François Marie Denis Georges-Picot, bir diplomat ve avukat. 16 Mayıs 1916 tarihinde imzalanmasından önce, Kasım 1915 ve Mart 1916 tarihleri arasında, İngiliz diplomat Sir Mark Sykes ile Sykes-Picot Anlaşmasını yazmıştır. Osmanlı İmparatorluğu'nun topraklarını bölme amacıyla Üçlü İtilaf ülkeleri olan İngiltere ve Fransa, daha sonra Rusya ve İtalya'nın elde ettiği teorik zaferlerden sonra, önerdiği gizli bir anlaşma ile bu ülkeler aralarında Arap topraklarını bölmek istemişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Hüseyin-McMahon Yazışmaları</span>

McMahon-Hüseyin Yazışmaları, İngiltere'nin Mısır Valisi Henry McMahon ile Hicaz Emiri Şerif Hüseyin bin Ali arasındaki mektup değiş tokuşudur ve I. Dünya Savaşı sırasında, Osmanlı topraklarının paylaşılması konusunda yapılmış gizli görüşmelerden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Suriye Arap Krallığı</span> 1919-1920 Batı Asyada fiili devlet

Suriye Arap Krallığı ; varlığı dört aydan biraz fazla sürmüş, Hicaz Krallığı'ndan sonra kurulmuş ikinci modern Arap devleti. Kısa süreli bu devletin yöneticisi, Mekke emiri Hüseyin'in oğlu I. Faysal'dı. Tüm Büyük Suriye'de hak iddia etmesine rağmen, Faysal hükûmeti ancak sınırlı bir bölgeyi kontrol ediyordu ve varlığı da Birleşik Krallık'ın desteğine bağlıydı. İngiltere ise, Fransa ile birlikte genel olarak, Büyük Suriye fikrine karşıydı ve Faysal'ı kral olarak tanımayı reddediyordu. Nihayetinde, Faysal'a bağlı birlikler, 25 Temmuz 1920'de, Fransız kuvvetlerine teslim oldular.

<span class="mw-page-title-main">Henry McMahon</span> İngiliz asker ve diplomat

Henry McMahon Britanya Hindistanı Ordusunda görev yapmış olan asker ve 1915-1917 arasında Britanya Mısırı'nda diplomat. Kendisi en çok I. Dünya Savaşı sırasındaki Hüseyin-McMahon Yazışmalarıyla bilinir. Osmanlı İmparatorluğu topraklarının paylaşılmasına dair gizli bir belge olan Sykes-Picot Anlaşması'nın Rusya'da Ekim Devrimiyle iktidara gelen Bolşevikler tarafından kamuoyuyla paylaşılmasının ardından görevini bırakmıştır. Kendisinin adı Thomas Edward Lawrence tarafından kaleme alınan ve Arap Ayaklanmasının anlatıldığı Bilgeliğin Yedi Sütunu adlı eserde sıkça geçer.

<span class="mw-page-title-main">Kanlı Geçit Muharebeleri</span>

Kanlı Geçit Muharebeleri, Türk Kurtuluş Savaşı Güney Cephesi sırasında Kuva-yi Milliye Kuvvetleri ile Fransız Kuvvetleri arasında meydana geldi. Savaş 1 Kasım 1920'de başladı ve 9 Kasım'da Türk zaferiyle sona erdi. Kayıpların kesin sayısı bilinmiyor.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı İmparatorluğu'nun parçalanması</span> I. Dünya Savaşının ardından Osmanlı topraklarının parçalanması

Osmanlı İmparatorluğu'nun parçalanması, I. Dünya Savaşı'nı takiben Kasım 1918'de İstanbul'un Britanya, Fransa ve İtalya askerleri tarafından işgal edilmesinin ardından başlayan jeopolitik bir süreçti. Parçalanma, özellikle Osmanlı İmparatorluğu'nun Almanya ile ittifak kurmasının ardından yapılan Sykes-Picot Anlaşması gibi İtilaf Devletleri'nin savaşın ilk safhalarında yaptığı birtakım anlaşamalar üzerinden planlanmıştı. Eskiden Osmanlı İmparatorluğu'nu oluşturan büyük topraklar ve halklar, birkaç yeni devlete bölündü. Osmanlı İmparatorluğu; jeopolitik, kültürel ve ideolojik yönden önde gelen İslam devletiydi. Osmanlı'nın savaşın ardından parçalanması, Britanya ve Fransa gibi Batılı güçlerin Orta Doğu'ya hâkim olmasına sebep oldu ve modern Arap dünyası ile Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasına yol açtı. Anadolu Hareketi tarafından bu Batılı güçlere direnilse de, Osmanlı'nın ardıl devletleri kapsamında böylesi bir direniş II. Dünya Savaşı'nı takip eden hızlı dekolonizasyon sürecine kadar görülmedi.

<span class="mw-page-title-main">Arap Bürosu</span> Birinci Dünya Savaşı sırasında 1916 yılında kurulan Kahiredeki İngiliz İstihbarat Dairesi.

Arap Bürosu, Birinci Dünya Savaşı sırasında 1916'da kurulan ve 1920'de kapatılan Kahire İstihbarat Dairesi'nin bir departmanıydı ve amacı Orta Doğu'daki Arap bölgeleri hakkında propaganda ve istihbarat toplamak ve yaymaktı.

<span class="mw-page-title-main">Kahire Konferansı (1921)</span>

Resmi tutanaklara 12-30 Mart 1921'de Kahire ve Kudüs'te düzenlenen Orta Doğu Konferansı olarak geçen Kahire Konferansı, İngiliz yetkililerin Ortadoğu'daki sorunları incelemek bu sorunları tartışmak ve bu sorunlar hakkında ortak bir politika oluşturmak amacıyla yaptığı bir dizi toplantıya verilen isimdir. İngiliz uzmanların gerçekleştirdiği bu gizli konferanslar, hem Irak hem de Ürdün üzerindeki İngiliz kontrolünün nasıl olacağına dair planları oluşturdu. Churchill, Arap isyanını başlatan Mekke Şerifi Hüseyin'in oğullarına bu iki bölgenin sembolik liderliğini teklif etti. Bu sayede Britanya'nın isyan zamanı Araplara vadettiği bağımsız devlet sözü tam olarak gerçekleşmese de bu vaadin ruhu yerine getirilecekti.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.