İçeriğe atla

Davati Steli

Davati Steli
HammaddeKireç taşı rölyef
BoyutYükseklik 61cm[1]
YazıGürcü alfabesi
Oluşturulma5. yüzyıl
Keşfedilme1985
Günümüzdeki konumuSimon Canaşia Müzesi, Tiflis
DilEski Gürcüce

Davati Steli (Gürcüce: დავათის სტელა - Davatis Stela) haç formunda kireç taşından[2] mamul bir steldir. Stelin üzerinde Meryem Ana ile baş melekler Mikail ve Cebrail'in de tasvir edildiği birer alçak rölyef ve Gürcüce Asomtavruli yazısıyla yazılmış en eski yazıtlardan biri bulunur.[3] İsa'nın Miraç Yortusu tasvirinin bulunduğu sanılan stelin üst kısmı kırılmış ve kaybolmuştur.[4] 4 ila 5. yüzyıl arasında tarihlenen stel, 1985 yılında Duşeti Belediyesi'nin bir yayla köyü olan Davati'de, Meryem Ana'ya adanmış küçük bir kilisede keşfedilmiştir.[5][6]

Yazıt

Davati steli, Gürcü alfabesinin dizilişinin sunulduğu en eski kaynak olup üzerinde 37 harf görülmektedir[7]

“ ႠႡႢႣႤႥႦ

ჁႧႨႩႪႫ

ႬჂႭႮႯ

ႰႱႲჃႴႵႶ

ႷႸႹႺႻႼ

ႽႾჄႿჀ

Ⴥ

„
  • Bu harflerin alfabetik sırası şöyledir: ა(a), ბ(b), გ(g), დ(d), ე(e), ვ(v), ზ(z), ჱ(ē), თ (t), ი(i), კ(k'), ლ(l), მ(m), ნ(n), ჲ(y), ო(o), პ(p'), ჟ(j), რ(r), ს(s), ტ(t'), ჳ(w), ფ(p), ქ(k), ღ(ğ), ყ(q'), შ(ş), ჩ(ç), ც(ts), ძ(dz), წ(ts'), ჭ(ch'), ხ(x), ჴ(ẖ), ჯ(c), ჰ(h), ჵ(ō).[7]

Hipotez

Gürcü bilim insanı Ramin Ramişvili, ႩႲႽ harf kombinasyonunun Gürcü rakamlarına göre 5320 (5000 + 300 + 20, sırasıyla Ⴉ [k] + Ⴒ [t] + Ⴝ [č]) sayısına karşılık geldiğini varsayar. Bu da Gürcü alfabesinin icat edilme iddiasını taşıyan M.Ö. 284 yılına denk düşmektedir.[6]

Galeri

  • Davati Steli'ndeki alfabe yazıtı.
    Davati Steli'ndeki alfabe yazıtı.
  • Davati steli, alfabe yazıtının bulunduğu yüz.
    Davati steli, alfabe yazıtının bulunduğu yüz.
  • Davati steli, alfabe yazıtının bulunduğu yüz, detay.
    Davati steli, alfabe yazıtının bulunduğu yüz, detay.
  • Davati steli, alfabe yazıtının bulunduğu yüz, detay.
    Davati steli, alfabe yazıtının bulunduğu yüz, detay.
  • Davati steli, alfabe yazıtının bulunduğu yüz, alt kısım, figür detayları.
    Davati steli, alfabe yazıtının bulunduğu yüz, alt kısım, figür detayları.
  • Davati steli, Meryem Ana ve İsa kabartmasının ve ilgili yazıların bulunduğu yüz.
    Davati steli, Meryem Ana ve İsa kabartmasının ve ilgili yazıların bulunduğu yüz.

Ayrıca bakınız

  • Serapeitis Steli
  • Vespasian Steli

Kaynakça

  1. ^ Machabeli, p. 119
  2. ^ Machabeli, p. 6
  3. ^ Machabeli, p. 120
  4. ^ Machabeli, p. 11
  5. ^ Abramishvili, G & Aleksidze, Z. (1990), "A national motif in the iconographic programme depicted on the Davati Stela". Le Muséon, Vol. 103. # 3-4: 283-292
  6. ^ a b "დავათის სტელა [Davati stele]". ენციკლოპედია "საქართველო", ტ. II [Encyclopaedia Georgia, Vol. 2] (Gürcüce). Georgian National Academy of Sciences. 2012. ss. 258-259. ISBN 978-99928-20-27-8. []
  7. ^ a b Makharashvili, Tariel (2018). "Gematrical (Geometrical) -Lexical Model of the Georgian Alphabetic system. Updated Version - English". Academia. 11 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2023. 

Bibliyografya

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Latin alfabesi</span> Latin dilini yazmak için kullanılan alfabe

Latin alfabesi, antik Roma tarafından Eski Latince yazmak için kullanılan Latin harfleri tabanlı alfabedir. 23 harften oluşan Latin alfabesi, Latin harflerini kullanan ilk alfabedir.

<span class="mw-page-title-main">Gürcüler</span> Gürcistana özgü Kafkas etnik grubu

Gürcüler veya Kartveliler, günümüzde büyük bölümü Gürcistan’da yaşamakta olan Kafkasya halkı. Gürcüler ayrıca Azerbaycan, İran, Rusya, Türkiye, ABD ve Avrupa’nın bazı ülkelerine de dağılmıştır. Tarihsel antropoloji açısından Gürcüler; Svanlar, Lazlar ve Megreller ile aynı kökenden gelen bir Kartveli halkı olarak kabul edilir. Halkın büyük çoğunluğu bir Kartveli dili olan Gürcüce konuşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Gürcüce</span>

Gürcüce, bir Kafkas halkı olan Gürcülerin konuştuğu dil. Gürcistan'ın resmî ve öğretim dilidir. Modern Gürcüce, Kartli diyalekti temelinde gelişmiş ve 5. yüzyıldan itibaren Gürcü edebiyatının tek dili olmuştur.

Gürcü alfabesi, Güney Kafkas dillerinin, özellikle Gürcücenin yazımında kullanılan alfabedir. 1940'larda Osetçe ve 1937-1954 arasında Abhazcanın yazımında da kullanılmıştır. Gürcü alfabesi Dağıstan'da Avarlar tarafından da yüzyıllarca Avar dilini yazmak için kullanılmıştır. Avarlar Gürcü krallıkları ile Alazan vadisi yüzünden çatışmaya başlayınca Gürcü alfabesi, 16. yüzyıldan itibaren yerini Avar dili için düzenlenmiş Arap harflerinden oluşan Ajam alfabesine bıraktı.

<span class="mw-page-title-main">Güney Kafkas dilleri</span> Kafkas Dağlarının güneyinde konuşulan Gürcüce, Megrelce, Lazca ve Svanca dilleri

Güney Kafkas dilleri, Kafkas dillerine bağlı ve Kafkas Dağları'nın güneyinde konuşulan Gürcüce, Megrelce, Lazca ve Svancadan oluşan dil ailesidir. Dünya çapında yaklaşık 5.2 milyon konuşanı vardır. Diğer hiçbir dil ailesi ile ilişkisi tespit edilemeyen Güney Kafkas dilleri, dünyanın birincil dil ailelerinden biridir. Güney Kafkas dillerinde yazılmış en eski edebi kaynak, Asomtavruli harfleriyle yazılmış Eski Gürcüce Bir el Qutt yazıtlarıdır. MS 430 yılına tarihlenen yazıt, Beytüllahim yakınlarındaki bir Gürcü manastırında bulunmuştur. Gürcücenin yanı sıra, yazı dili gelişmemiş olan diğer Güney Kafkas dilleri de Gürcü alfabesiyle yazılır. Bunun yanında Türkiye ve Avrupa'daki Lazlar için Latin alfabesinden geliştirilmiş Laz alfabesi kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Filistin Gürcü Yazıtları</span>

Birü'l-Kutt yazıtları, Gürcü Asomtavruli yazısı ile yazılmış olan Eski Gürcü dilindeki en eski mozaik yazıtlarıdır ve İtalyan arkeolog Virgilio Canio Corbo tarafından 1952'de Yahudiye Çölü'nde, Birü'l-Kutt yakınlarında, Kudüs'ün 6 km güneydoğusunda ve Beytüllahim'in 2 km kuzeyinde bir Gürcü manastırındaki kazı çalışmasında gün yüzüne çıkarılmıştır. Gürcü yazıtları, mozaik zemin katında bulundu. İki yazıt, MS 430'a ve üçüncüsü de MS 532'ye tarihlendirildi. Birü'l-Kutt yazıtları, Gürcistan'da bulunan ve yine Asomtavruli ile yazılmış Bolnisi yazıtlarından yaklaşık altmış yıl daha eskidir.

Nasıra ve Sina'daki Gürcüce yazılar, Nasıra ve Sina Dağı'nda bulunan antik Gürcü Asomtavruli alfabesiyle hacılar tarafından yazılmış Eski Gürcüce grafiti yazıtlarıdır. Arkeolojik araştırmalar, 1955'ten 1960'a kadar İtalyan arkeolog ve Fransisken rahip Bellarmino Bagatti'nin rehberliğinde yürütülmüştür. Gürcülerin Kutsal Topraklar'a olan hac yolculuğu, 5. yüzyıldan başlayarak en uzak ziyaretgahlara dahi ulaşmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Bolnisi Sioni</span>

Bolnisi Sioni veya Bolnisi Sioni Katedrali Gürcistan'ın Bolnisi ilinin Bolnisi köyünde bulunan bir Gürcü Ortodoks bazilikasıdır. Katedral 478 ve 493 yılları arasında inşa edilmiştir. Gürcistan'daki mevcut kiliseler arasında en eskisidir. Piskopos David, Bolnisi Sioni'nin yapımı sırasında kilisesi lideriydi.

<span class="mw-page-title-main">Açi Manastırı</span>

Yorgi'nin Açi Manastırı Gürcistan'ın güneybatısındaki Guria bölgesinde bulunan Ozurgeti şehrinin 9 km güneyindeki Açi köyünde konumlanmış bir Orta Çağ Gürcü Ortodoks Kilisesidir.

<span class="mw-page-title-main">Vale Meryem Ana Kilisesi</span>

Vale Meryem Ana Kilisesi Güney Gürcistan'ın Samtshe-Cavaheti bölgesindeki Vale kentinde yer alan Orta Çağ Gürcü Ortodoks Kilisesidir. Meryem'e atfen inşa edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tigva Manastırı</span>

Tigva Meryem'in ölümü Manastırı tartışmalı Güney Osetya bölgesindeki Prone nehri vadisinin Tigva köyünde yer alan bir Gürcü Ortodoks manastır kilisesidir. Manastır binası kubbeli Yunan haçı planı tasarımına sahiptir. Gürcüce bir yazıta göre, Kral IV. Davit'in kızı Tamar tarafından 1152 yılında yaptırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kumurdo Katedrali</span> Katedral

Kumurdo Katedrali bir Gürcü Ortodoks katedralidir. Ahalkalaki şehrinin 12 km güneybatısındaki Cavaheti Platosunda konumlanmıştır. Antik asomtavruli alfabesiyle yazılmış duvardaki Gürcüce yazıtlara göre, Kumurdo Katedrali, Abhazların kralı III. Leon'un döneminde, 964 yılında dönemin piskoposu Ioane tarafından inşa ettirilmiştir. Orta Çağ döneminde, Kumurdo önemli bir kültürel, eğitimsel ve dini merkezdi. Osmanlı egemenliği (1625-1828) sırasında Kumurdo Katedrali, cemaati kalmadığı için bakımsızlıktan zarar görmüş ve büyük oranda yıkılmıştır. Katedral iki kere yenilenmiştir, ancak günümüzde kubbesinden yoksundur. 2015 yılında katedralin tamamen yeniden inşası için bir proje geliştirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Zeda Vardzia</span> 11. yüzyıl Ortodoks kilisesi

Zeda Vardzia Güney Gürcistan'ın Samtshe-Cavaheti bölgesindeki Aspindza Belediyesi'nde yer alan bir 11. yüzyıl Theotokos Gürcü Ortodoks kilisesidir. Kilise, Orta Çağ yontma kaya kompleksi Vardzia'nın 3 km kuzeybatısında yer almaktadır. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Abelya Kilisesi</span>

Abelya Teslis Kilisesi Güney Gürcistan'ın Kvemo Kartli bölgesindeki Ağbulak Belediyesinde yer alan bir 13. yüzyıl Gürcü Ortodoks kilisesidir. Tek nefli sade bir tasarımı olan kilise, günümüzde Abeliani olarak bilinen tarihi Abelya köyünün eteklerinde konumlanmıştır. Kilisenin güney duvarındaki bir yazıtta yapının 1250 ve 1259 yılları arasında, yani Moğol yönetimi altındaki iki hükümdarlı Gürcistan döneminde yapıldığı anlaşılmaktadır. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tiri Manastırı</span>

Tiri Manastırı, günümüzde tartışmalı Güney Osetya bölgesinde bulunan, Tshinvali'nin yanında konumlanmış bir 13. yüzyıl kilisesidir. Salon kilise planında Gürcü Ortodoks manastırı olarak inşa edilen kilise, Orta Çağ freskleri ve Gürcüce yazıtlar içermektedir. 2008 yılındaki Rus-Gürcü savaşından sonra, Gürcüler manastıra erişimini kaybetmiştir. 2015 yılında kilise binası, özgünlüğünü bozan ve fresklerine kısmen zarar veren bakım çalışmalarına maruz kalmıştır. Bu çalışmalar, Tshinvali'de tartışmaya ve Gürcistan'da protestolara yol açmıştır. Manastır, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Koroğo Kilisesi</span>

Koroğo Meryem Ana Kilisesi, Doğu Gürcistan'ın tarihi ve kültürel Mtiuleti bölgesindeki dağlık Hada vadisinde konumlanmış bir Gürcü Ortodoks kilisesidir. Günümüzde Duşeti Belediyesinde yer alan Koroğo kilisesi, 10. yüzyılın sonu veya 11. yüzyılın başına tarihlenen basit bir salon kilisesidir. Yapı, taşocakçılığı ve inşaatın çeşitli aşamalarını gösteren, lentosundaki eşsiz kabartma heykelleriyle bilinmektedir. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tsirkoli Meryem Ana Kilisesi</span>

Tsirkoli Meryem Ana Kilisesi, Ksani nehri vadisindeki Tsitkoli köyünün yanında konumlanmış bir 8-9. yüzyıl Gürcü Ortodoks kilisesidir. Kubbesiz ve kubbeli kilise tasarımlarının özelliklerini birleştiren kilise, Orta Çağ Gürcü mimarisinin "geçiş dönemine" ait olarak sınıflandırılmaktadır. Kilisenin bulunduğu bölge, Ağustos 2008'deki yılındaki Rus-Gürcü Savaşı savaşında Rus ve Güney Oset birliklerinin kontrolü altına giren Ahalgori belediyesinin parçasıdır. Savaşla beraber, Gürcü din adamları ve kilise cemaati kiliseye erişimlerini kaybetmiştir. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Hirsa Manastırı</span>

Hirsa Aziz Stephen Manastırı Doğu Gürcistan'ın Kaheti bölgesindeki bir Gürcü Ortodoks manastırıdır. Manastırın temelinin, 6. yüzyılda yaşamış On Üç Süryani Babadan biri olan keşiş Stephen'a dayandığı düşünülmektedir. Kubbeli bir kilise olan mevcut yapı, 886 ve 1822 arasındaki bir dizi yeniden yapılanmanın sonucudur. Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Bedia Kadehi</span>

Bedia Kadehi, duka altınından yapılmış ve zengin bir biçimde bezenmiş litürjik bir kadeh olup Orta Çağ Gürcü kuyumculuğunun bir eseridir. Takriben 999 yılına tarihlenen kadeh, Kral III. Bagrat tarafından Abhazya’da bulunan Bedia Manastırı için yaptırılmıştır. Kadehin yalnızca çanak kısmı korunmuştur ve günümüzde Tiflis’teki Gürcistan Ulusal Müzesi’nde muhafaza edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Ança ikonası</span>

İsa Mesih'in Ança İkonası, Gürcistan'da Ançishati olarak bilinen ve Orta Çağ'a tarihlenen ankostik tekniğinde yapılmış bir Gürcü ikonasıdır. Geleneksel olarak bir Keramidion olarak adlandırılan ikona, İsa Mesih'in yüzünün baskısını içerir ve görüntünün Kutsal Mendil (Mandylion) ile temas yoluyla mucizevi bir şekilde aktarıldığı kabul edilir. 6-7. yüzyıla tarihlenen ikona, kabartma işlemeli bir gümüş muhafaza ile kaplıdır ve daha sonraki yüzyıllarda kısmen yeniden boyanmıştır. 1664 yılında Tiflis'e nakledilen ikona, adını getirildiği yerden, yani bugün Türkiye topraklarında bulunan Gürcü manastırı Ança'dan almıştır. Eser, şu anda Tiflis'teki Gürcistan Ulusal Sanat Müzesi'nde muhafaza edilmektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.