Kaba Taş Devri, Yontma Taş Devri veya bilimsel adıyla Paleolitik Çağ olarak tanımlanan Eski Taş Çağı günümüzden yaklaşık 2 milyon yıl önce başlamış ve 12.000 yıl önce son bulmuştur. Ancak verilen bu tarihlerin dünya geneli içinde geçerli olduğunu ve yerel olarak değişmeye açık bulunduğunu da belirtmek gerekir. İnsanlık tarihinin %99'u gibi çok büyük bir bölümünü kapsayan bu çağ, aynı zamanda ilk insan atalarının ortaya çıkışı ve ilk aletlerin üretimi yoluyla insanın kavrama yeteneği ve temsil etmesiyle de söz konusu tarihin gelişimi içinde çok önemli bir yer tutmaktadır.
Lapis lazuli veya laciverttaşı, çok eski çağlardan beri mücevher olarak kullanılan bir taş türü. Koyu mavi renkte, yarışeffaf-opak niteliğinde, özellikle Antik Mısır'da firavunlar tarafından çok önem verilmiş kıymetli bir taştır.
Karain Mağarası, Türkiye'nin en büyük doğal mağaralarından biridir. Denizden yüksekliği 430-450 metredir. Antalya'nın 30 km kuzeybatısında eski Antalya-Burdur kara yoluna 5–6 km uzaklıkta bulunan Yağca mahallesi sınırları içinde bulunur. Antalya-Burdur kara yolunun 13. km'sinde Karain işaret levhasından sola dönülerek Karain Mağarası yoluna girilir. Antalya'ya uzaklığı 27 km'dir.
Belbaşı, Antalya Körfezi'nin batı kıyısında, tarihöncesinde insanların yararlandığı kaya sığınağının bulunduğu yer.
Azıh mağarası ,Azerbaycan'ın güneybatısındaki Küçük Kafkas Dağları'nın güneydoğu yamacında, Karabağ'ın Kuruçay vadisinde, Tuğ çöküntüsünde, Kuruçay nehrinin sol kıyısında, nehirden 3 km uzaklıkta, Kuruçay'ın modern yatağından 100-120 metre yukarıda yer almaktadır. Karabağ'ın Hocavend ilçesinde Azıh ve Salaketin köyleri arasında, Füzuli şehrinden 14 km kuzeybatıda, deniz seviyesinden 900 metre yükseklikte bulunan bir mağara kompleksidir. Azıh mağarasının alanı 800 km²'dir. Burada uzunluğu 600 metreye kadar uzanan 8 koridor bulunmaktadır. Koridorların bazıları 20-25 metre yüksekliğe kadar ulaşmaktadır.
Cro-Magnon, modern insanın atasıdır. Avrupa'da bulunan en eski Cro-Magnon benzeri insan kalıntılarının radyokarbon tarihleme yöntemi ile 43000-45000 yıl öncesine ait olduğu hesaplanmıştır. Bulunan en eski Cro-Magnon benzeri insan kalıntıları İtalya ve İngiltere'de bulunmuştur. Cro aslında bu eski insanların saklanmaları için kullandıkları Fransa'da bulunan bir mağaradır. Sonraları bilim insanları bu mağaranın adını eski Magnon kabilesinden etkilenip Cro-Magnon olarak değiştirmiştir.
Beldibi Mağarası, Antalya-Kemer sahil yolunun yaklaşık 40. km'sinde Çamdağ tünelinin hemen çıkışında yer alan bir kaya altı sığınağıdır. Obaköy mevkiindedir.
Taş Devri, insansıların taştan araçlar yapmasından başlayarak kalkolitiğin sonuna kadar geçen tarih öncesi dönemdir.
'Pınarbaşı, Karaman İl merkezinin 39 km. kuzey-kuzeybatısında, Ortaoba Köyü'nün yaklaşık 7 km. kuzey-kuzeydoğusunda yer alan bir düz yerleşmedir. Karaman'ın kuzeyindeki Karadağ kuzeybatı uzantısı olan Bozdağ'ın kuzeybatı ucunda bulunmaktadır. Günümüzde kısmen kurutulmuş durumdaki eski Hotamış Gölü'nün kıyısındaki bu düz yerleşme ve kaya sığınağı, göle ve bataklığa yakın konumda olup hemen yakınında bir pınar bulunmaktaydı. İskan gördüğü dönemde civarın av hayvanı yönünden çok zengin ve yabanıl tahılların yaygın olduğu belirtilmektedir.
Hohle Fels, Almanya'nın Svabya Alpleri'nde, Üst Paleolitik Çağ'a tarihlenen önemli arkeolojik buluntular içeren bir mağaradır. Mağarada bulunan eserler, keşfedilen tarih öncesi sanat ve müzik aletlerinin en eski örneklerinden bazılarını temsil etmektedir. Mağara, Baden-Württemberg eyaletindeki Schelklingen kasabasının hemen dışında, Ulm yakınlarında yer alır. 2017 yılında site, UNESCO tarafından Svabya Alpleri'ndeki Mağaralar ve Buz Devri Sanatları'nın bir parçası olarak Dünya Mirası ilan edildi.
Tischofer Mağarası, Avusturya'nın Kaisergebirge dağlarındaki Kaisertal vadisindeki bir mağaradır. Yaklaşık 8.5 m (28 ft) yüksekliğinde bir ağzı olan ve yaklaşık 40 m (130 ft) uzunluğundaki mağara, Paleolitik dönemde mağara ayıları ve diğer yırtıcılar tarafından bir sığınak olarak kullanıldı. Burada keşfedilen ve ön-insanlar tarafından yaklaşık 27,000 - 28,000 yıl öncesine tarihlenen mağara ayısı kemiklerinden ve kafataslarından yapılmış kemik araçlar, Kufstein'daki kale içindeki yerel tarih müzesinde görülebilir. Bu özelliği ile Tischofer Mağarası, Tirol'deki insanlık yerleşiminin en eski yerini oluşturmaktadır.
Kazma Mağarası, 1983 yılında Ordubad ve Şerur rayonları arasında keşfedilen bir Paleolitik yerleşim yeridir. Kazma Mağarası, Tananam Köyü'nün 3 km kuzeydoğusunda, deniz seviyesinden 1450 m yüksekliktedir.
Romuald Mağarası, Hırvatistan'ın Istria İlçesinin batı kesiminde, güneydoğu Avrupa'da bilinen en eski mağara resimlerinin yanı sıra hem hayvan hem de insan Üst Paleolitik yerleşiminin izlerini içeren bir mağaradır. Mağaradaki araştırmalar 19. yüzyılın sonlarından beri sürdürülmekte olmasına rağmen, resimler 2010 yılında Profesör Darko Komšo tarafından bulundu, bulgular 2019'da Antiquity'de yayımlandı.
Hušnjakovo Tepesi olarak da bilinen Krapina Neandertal Sit alanı, Paleolitik bir arkeolojik sit alanıdır. Bölge ilk olarak 1899 ve 1905 yılları arasında kazı yapan ve daha sonra burada bulunan Neandertaller hakkında ilk yayınlar olan iki monograf yayınlayan Dragutin Gorjanović-Kramberger tarafından keşfedildi. Hrvatsko Zagorje'deki Krapinica Nehri'ne bakan bir kumtaşı kayalığında yer alan prehistorik alan çökmüş bir mağarada yer almaktadır.
Megalakkos, Yunanistan'ın kuzeybatısındaki Kleidi Mağarası'nın doğusunda, Yanya bölgesel birimindeki Kleidonia köyünün kuzeyinde bulunan ve yaklaşık 500 metre (1.600 ft) doğusunda bir kaya sığınağıdır. Voidomatis nehri vadisinin kuzey kıyısında, Agioi Anargyroi Manastırı'nın yakınında yer almaktadır.
Kuzey Makedonya'nın kuzey doğusunda yer alan Cocev Kamen (Makedonca: Цоцев Камен,Kratovo kasabası yakınlarında yer alan volkanik kökenli bir tepede yer alan bir mağara alanıdır. Mağaranın yakınında keşfedilen nesneler, Paleolitik'ten beri mağarada insan varlığını ortaya koymaktadır. Araştırmacılar, bölgenin çevresinde ortaya çıkarılan çok sayıda çanak çömlek parçaları, taş aletler ve kemik parçaları üzerinde yapılan incelemeler neticesinde, Neolitik Çağ'dan Tunç Çağı'na, Antik Çağ'dan Orta Çağ'a kadar kurban törenleri için bir toplanma noktası olarak hizmet ettiği sonucuna ulaşmışlardır. Birkaç mağara ve kaya sığınağı kırmızı figüratif sanat eserleri ile dekore edilmiştir. Bulgaristan ve İtalya'daki benzer alanlarla yapılan karşılaştırma sonucunda, bu kaya sanatı örneklerinin tarih öncesi döneme ait olduğu ortaya konulmuştur.
Risovača Mağarası, Sırbistan'ın merkezindeki Aranđelovac kasabasının tam girişinde, Kubršnica nehri vadisinin 17 metre (56 ft) yukarısında yer alan bir mağaradır. Kragujevac yakınlarındaki Gradac Mağarası'nın yanı sıra Sırbistan'daki Paleolitik döneme tarihlenen en önemli arkeolojik alanlarından biridir. Keşfi, Sava - Tuna hattının güneyindeki Paleolitik kültürün varlığını doğruladı ve Avrupa'daki tarih öncesi insanların yaşamı hakkında yeni bilgiler sağladı.
Betal Kaya Sığınağı, aşağı Pivka Nehri Vadisi'nin güneydoğu kenarında, Postojna'dan Bukovje'ye giden yolun hemen üstündeki bir yamaçta yer alan bir karstik mağara; taş alet kalıntıları, eserler ve çağdaş hayvanların sayısız fosilleşmiş kemikleri ile zengin kültürel tortu katmanlarının bulunduğu bir sit alanıdır. Girişi, Pivka Nehri'nin suları tarafından oyulmuş 174 m (571 ft) uzunluğundaki mağaranın tavanının çökmesiyle oluşmuştur.
Paglicci Mağarası, güney İtalya'daki, Puglia'daki, Rignano Garganico yakınlarındaki Paglicci'de bulunan bir arkeolojik sit alanıdır. 1950'li yıllarda keşfedilen mağara, Gargano'daki en önemli mağaradır. Mağara, Gargano Ulusal Parkı sınırları içinde yer alan bir turistik cazibe merkezidir.
Tarih öncesi Asya, yazı sistemlerinin icadından veya kayıtlı tarihin belgelenmesinden önceki dönemlerde Asya'daki insan varlığını ifade eder. Buna, şu anda veya geleneksel olarak Asya kıtası olarak kabul edilen Avrasya kara kütlesinin bazı kısımları da dahildir. Kıta genel olarak Ural Dağları, Kafkas Dağları, Hazar Denizi, Karadeniz ve Kızıldeniz'in doğusunda yer alan Büyük ve Hint okyanusları ile Kuzey Buz Denizi arasında sınırlanan bölge olarak tanımlanmaktadır.
İşbu madde Harun Taşkıran tarafından CC BY 4.0 lisansı altında yayımlanan metin içermektedir.