İçeriğe atla

Dar bölge sistemi

Dar bölge sistemi, ülkenin parlamentodaki sandalye sayısı kadar bölgeye bölünmesi ve her bölgeden bir adayın seçilmesi esasına dayanan seçim sistemidir. Bir diğer seçim sistemi olan Daraltılmış Bölge Sistemiyle karıştırılmamalıdır.

Bu sistemde dar bölge (Single-member district) olarak adlandırılan her seçim bölgesi için seçime katılan her siyasi parti bir milletvekili adayı belirler. Seçilme şartlarını taşıyıp herhangi bir siyasi partiye bağlı olmayan adaylarda o bölge için bağımsız milletvekilli adayı olabilir.

Dar bölgeden seçilecek milletvekilinin belirlenmesi çoğunluk ve mutlak çoğunluk esasına göre iki farklı şekilde gerçekleşebilir. Çoğunluk esasına göre yapılan seçimde her bölgeden en yüksek oyu alan aday seçilir. Mutlak çoğunluk esasına göre yapılan seçimde ise adayın seçilebilmek için ilk turda oyların yarısından bir fazlasını alması gerekmektedir. İlk seçimde mutlak çoğunluğa ulaşılamayan her bölge için ikinci tur seçimleri yapılır. İkinci turda ise bir önceki turda en yüksek oyu almış olan iki aday arasında seçim yapılır. Bu iki aday arasından en yüksek oyu alan aday seçildiği bölge için parlamentoda temsil yetkisi kazanır.

Tartışmalar

Dar bölge sistemi temelde bir çoğunluk sistemidir. Tek kazanan prensibine dayanmasından dolayı dünya genelinde çok daha yaygın olarak uygulanan çoğulcu temsil sistemiyle karşılaştırıldığında çeşitli avantaj ve dezavantajlar içermektedir.

Avantajları

  • Dar bölge sistemi seçmenler tarafından kolay anlaşılır bir yapıdadır.
  • Her bölge seçmeninin kendi bölge adaylarını tanımasını kolaylaştırır.
  • Seçmen-seçilen irtibatını daha belirgin hale getireceğinden seçim bölgesine olan hizmeti ön plana çıkarır.
  • Her seçim bölgesi yalnızca bir milletvekiliyle temsil edileceğinden seçilen vekil üzerindeki sorumluluk artar.
  • Dar bölgelerde siyasi partiler kendi tercih ettikleri kişileri aday göstermekten ziyade bölge seçmeninin tercih ettiği kişileri aday göstermeye yönelirler. Bu amaçla partiler anket ve çeşitli kamuoyu araştırmaları yoluyla bölge seçmeninin görüşlerini alarak o bölgeden aday göstereceği kişiyi belirler.
  • Dar bölge sistemi, seçmenleri genellikle iki partiye yönlendirir. Amerika örneğinde olduğu gibi bu sistemde genellikle tek parti iktidarı ve tek bir muhalefet partisi çıkar.
  • Çoğulcu sistemde partilerin liste başı adaylarının seçilme ihtimalleri daha yüksektir. Bu da liste sonunda yer alan milletvekili adaylarının seçilme şansını azaltır. Bundan dolayı seçim süreci içerisinde adayların seçmen nezdinde proje geliştirme ve enerji açısından aynı performansı göstermesi beklenemez. Dar bölge sistemindeyse her partinin tek adayı olduğundan seçim sürecinin adaylar arasında daha rekabetçi ve verimli geçeceği öngörülebilir.

Dezavantajları

  • Her dar bölge sadece belirli bir politik görüşe sahip bir vekil tarafından temsil edileceğinden bölgedeki diğer seçmenlerin dünya görüşleri ve beklentileri parlamentoda yeteri kadar temsil edilmeyebilir.
  • Dar bölge seçim bölgeleri görüntü olarak coğrafi bir bütünlüğe sahip olmakla birlikte, bölgelerin nitelik olarak ortak kaygı, beklenti ve amaçları olan seçmenlerden oluşturulması nispeten zordur.
  • Oransal temsiliyeti hedeflemediğinden dolayı ortaya çıkan parlamentonun milletin iradesini ne ölçüde temsil ettiği tartışmalı olabilir. Bu sistem genellikle en çok oy alan partiye parlamentoda oy oranından daha fazla güç vermeye meyillidir.
  • Dar bölge sistemi, ölçeğin küçüklüğünden dolayı feodal ya da çıkar ilişkilerinin belirleyici olmasını kolaylaştırabilir.
  • Dar bölgeyle kadınların parlamentoda temsiliyeti güçleşebilir. Çoğulcu temsilin uygulanmakta olduğu ülkelerin parlamentolarında, dar bölge sistemini uygulayan ülkelere oranla 4 kat daha fazla kadın vekil görev yapmaktadır.[1]
  • Dar bölge sistemi kullanan ülkelerde seçimlere katılım oranının ortalama %10 daha düşük olduğu görülmüştür.[1]
  • Seçim bölgelerinin mevcut bir iktidar partisi tarafından belirlenmesi durumunda siyasi manipülasyonlara yönelik endişeler oluşabilir.

Dar bölge sisteminin belki de en çok tartışılan yönlerinden biri oransal temsiliyeti ihlal etme olasılığının yüksek oluşudur. Örnek olarak; tek turlu dar bölge sisteminin uygulandığı bir ülkedeki A, B, C, D ve E partilerinin tüm bölgelerde aldığı oy dağılımının sırasıyla %25, %20, %20, %20 ve %15 olduğu bir durumda, A partisinin %25 oy ile tüm bölgeleri kazanıp parlamentodaki bütün sandalyeleri alabilmektedir. Bu sonuca %25'lik bir seçim barajının bulunduğu çoğulcu sistemde de ulaşmak mümkündür.

Örnekleri

Dar bölge seçim sisteminden kaynaklanan orantısız temsiliyet sonuçlarına Dünya siyasi tarihinden de çeşitli örnekler verilebilir;

  • 1954,[2] 1961,[3] 1969,[4] 1990,[5] ve 1998[6] yıllarında gerçekleştirilen her seçimde, Avustralya'da seçimi kazanan parti muhalefet partisinden daha az oy alarak iktidara gelmiştir.
  • Kanada'da yapılan 1993 seçimlerinde İlerici Muhafazakârlar yaklaşık 2 milyon oy karşılığında sadece 2 sandalye kazanırken, Liberal Parti aldığı her 32 bin oy için ancak bir sandalye kazanabilmiştir.[7]
  • 1974 yılında yapılan Avustralya Kuzey Bölgesi seçimlerinde Liberal Parti 13.690 oyla 17 sandalye kazanırken, İşçi Partisi 8.508 oyla hiç sandalye kazanamamıştır..[8]
  • 2004 yılı Kanada Federal Seçimlerinde 500 bin oy ile Liberal Parti 22 sandalye kazanırken, aynı yıl Yeşiller Partisi ülke çapında aynı sayıda oy aldığı halde parlamentoya girememiştir.[9][10]
  • 1984 yılında Kanada'da İlerici Muhafazakâr parti oyların %50'sı ile sandalyelerin %75'ini kazanmıştır.[11]
  • 2016 Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimlerinde ülke genelinde 65,8 milyon oy alan Demokrat Parti adayı Hillary Clinton, 63 milyon oy alan rakibi Cumhuriyetçi Parti adayı Donald Trump'tan daha az delege çıkararak seçimleri kaybetmiştir.[12][13]

Uygulandığı Ülkeler

Günümüzde dar bölge sistemi, çeşitli olumsuz yönleri ve çoğulcu temsil sistemine kıyasla belirtilen dezavantajlarından ötürü çok az ülkede uygulanmaktadır. ABD, Birleşik Krallık, Kanada, Avustralya ve Hindistan gibi ülkeler parlamento seçimlerinde dar bölge sistemini kullanmaktadır. Ayrıca eski Britanya İmparatorluğu'nda da bu sistem kullanılmıştır.[14] 1993 yılında Yeni Zelanda dar bölge sistemini terk ederek çoğulcu temsil sistemine geçiş yapmıştır.[1] Bu sistemin uygulanmakta olduğu ABD, Avustralya ve Kanada'da pek çok siyasi ve sosyal aktivist tarafından çoğulcu sisteme geçilmesine yönelik çaba sarf edilmektedir.[15][16][17]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c PR vs. Single-Member Districts in States 18 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Lijphart, A. (1995). Erişim Tarihi: 22 Ocak 2017
  2. ^ Australian Politics and Elections Database[], 29 Mayıs 1954 Avustralya Federal Seçimleri. Erişim tarihi: 22 Ocak 2017
  3. ^ Australian Politics and Elections Database[], 9 Aralık 1961 Avustralya Federal Seçimleri. Erişim tarihi: 22 Ocak 2017
  4. ^ Australian Politics and Elections Database[], 25 Ekim 1969 Avustralya Federal Seçimleri. Erişim tarihi: 22 Ocak 2017
  5. ^ Australian Politics and Elections Database[], 27 Ekim 1990 Avustralya Federal Seçimleri. Erişim tarihi: 22 Ocak 2017
  6. ^ Australian Politics and Elections Database[], 3 Ekim 1998 Avustralya Federal Seçimleri. Erişim tarihi: 22 Ocak 2017
  7. ^ 1993 Canadian Federal Election Results 30 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 1993 kanada Federal Seçim Sonuçları. Erişim Tarihi: 22 Ocak 2017
  8. ^ Wade-Marshall, Dean Jaensch, Deborah (1994). Point of order! : the Legislative Assembly of the Northern Territory 1974-1994. Darwin: Legislative Assembly of the Northern Territory.
  9. ^ The 38th Federal Election, June 28, 2004 16 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2004 Kanada Federal Seçimleri.
  10. ^ Election 2004, 22 Ocak 2017.
  11. ^ 1984 Canadian federal election 2 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 33rd Parliament. 22 Ocak 2017
  12. ^ A Historic Number of Electors Defected, and Most Were Supposed to Vote for Clinton 21 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The New York Times. 22 Ocak 2017
  13. ^ http://uselectionatlas.org/ 29 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2016 Presidential General Election Resultsn.
  14. ^ Dar Bölge Sistemi Üzerine 2 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Prof. Dr. Erhan Erkut. Erişim tarihi: 22 Ocak 2017
  15. ^ www.fairvote.org 10 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Fair Vote. Erişim Tarihi: 22 Ocak 2017
  16. ^ www.proportional-representation.org 10 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Why Not Proportional Representation?. Erişim Tarihi: 22 Ocak 2017
  17. ^ www.fairvote.ca 20 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Fair Vote Canada. Erişim Tarihi: 22 Ocak 2017

İlgili Araştırma Makaleleri

Seçim, bir nüfusun kamu görevini yerine getirmesi için birey veya birden fazla birey seçtiği resmi bir grup karar alma sürecidir. Toplu bir iradenin birden fazla aday arasında tercihte bulunması. Tayin etme, atama işleminin zıddı. Milletvekili, herhangi bir meclis veya encümen üyelerinin, dernek yöneticilerinin vs. seçimi. Demokratik ülkelerde çeşitli seçim sistemleri, değişik usullerle uygulanmaktadır. Seçim, yasama, yürütme ve yargı organlarının üyelerinin seçiminde de kullanılır.

Çoğunluk sistemi veya çoğunlukçu seçim sistemi, en çok oy alan adayın kazandığı ve bu şekilde çoğunluk temsilini sağlayan bir seçim sistemidir. Ancak, farklı tanımlamalara dayalı olarak çeşitli çoğunluk seçim sistemleri bulunmaktadır. Bu tanımlamalar arasında blok oylama veya parti blok oylaması gibi toplu temsil türlerini içeren genelde çoğunluk temsiline dayalı çoğunluk temsil sistemleri bulunmaktadır. Aynı zamanda, bölge temelli çoğunluk sistemler arasında Tek İsimli Tek Turlu Çoğunluk Sistemi bulunmaktadır. İki adayın yarıştığı durumda en çok oy alan aday çoğunluğa sahip olacaktır, ancak üç veya daha fazla adayın olduğu durumlarda genellikle hiçbir aday çoğunluğu alamaz.

Kapalı Listeli Çoğunluk Sistemi veya Liste usulü çoğunluk seçim sistemi, seçmenlerin tek bir aday yerine partilerce belirlenen tek bir listeye oy verilen bir seçim sistemdir. Seçim çevresinde en çok oyu alan parti o seçim çevresindeki tüm sandalyeleri kazanmaktadır. Tek İsimli Tek Turlu Sisteme benzer şekilde, bir partinin seçimleri kazanması için oyların yarıdan fazlasını almasına gerek yoktur. En çok oyu alan parti oy oranı kaç olursa olsun o seçim çevresindeki tüm sandalyeleri kazanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Çift meclislilik</span>

Çift meclislilik, iki yasama organı ya da parlamento'nun bulunduğu yönetim şeklidir. Türkiye'de bu yönetim şekli iki askeri darbe arasındaki dönemde (1961-1980) Millet Meclisi ve Cumhuriyet Senatosu olarak uygulanmıştır. Günümüzde ABD ve Birleşik Krallık çift meclisli ülkelere örnektir.

Nispi temsil veya oransal temsil sistemi, siyasi partilerin veya adayların aldığı oyun parlamentoda orantılı olarak yansıtıldığı seçim sistemidir. Bu sistemde partiler oyları oranınca milletvekili çıkarırlar.

Seçim barajı veya seçim eşiği, bir adayın veya siyasi partinin, temsil veya yasama organında ek koltuklara sahip olabilmesi için gereken tüm oy sayısının minimum payını ifade eder. Bu sınırlama, farklı şekillerde işleyebilir, örneğin parti listesi orantılı temsil sistemlerinde seçim barajı, bir partinin yasama organında koltuk alabilmesi için belirli bir minimum oy yüzdesi, ulusal olarak veya belirli bir seçim bölgesinde alması gerektiğini belirtir. Tek tercihli oylama sistemlerinde seçim barajına kota denir ve sadece birinci tercih oyları kullanılarak veya daha düşük tercihlere dayalı olarak diğer adaylardan aktarılan oyların bir kombinasyonuyla. Karma üye orantılı nispi temsil sistemlerinde seçim barajı, yasama organında üstünlük koltuklarına kimlerin uygun olduğunu belirler.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de genel seçimler</span> TBMM yasama dönemi milletvekillerini belirlemek için yapılan seçimler

Türkiye'deki genel seçimler, Türkiye Büyük Millet Meclisinin yapısını seçimden sonraki beş yıl için belirlemektedir. Milletvekilleri, parti listelerinin kapalı olduğu 87 çok üyeli seçim bölgesinde nispi sistemle veya bağımsız adaylar olarak beş yıllık bir dönem için seçilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Alternatif oy</span>

Tercihli Tek Turlu Sistem olarak da bilinen Alternatifli Oy Sistemi, adaylardan birinin seçileceği seçim bölgelerinde tercihli oya dayalı bir seçim sistemi.

<span class="mw-page-title-main">Irak Temsilciler Meclisi</span> Irakın yasama organı

Temsilciler Meclisi, genellikle basitçe Parlamento olarak anılır, Irak Cumhuriyeti'nin tek meclisli yasama organıdır. 2020 itibarıyla 329 sandalyeden oluşuyor ve Bağdat'ta Yeşil Bölge'de bulunur.

<span class="mw-page-title-main">İki dereceli seçim</span>

İki dereceli seçim ya da dolaylı oy sistemi, iki aşamadan oluşan ve önce ilk seçmenlerin ikinci seçmenleri, ikinci seçmenlerin de milletvekili ya da başkan gibi temsilcileri seçtiği seçim sistemidir. Dolayısıyla, tek dereceli seçimlerin aksine, seçmenler milletvekillerini ya da başkanı doğrudan seçmezler.

Seçim çevresi veya seçim bölgesi, Bir ülke, idari bölge veya başka bir yönetim birimi nüfusunun, daha büyük devletin yasama organında temsilini sağlamak üzere oluşturulan bir alt birimdir. Bu organ, ya devletin anayasası ya da bu amaçla kurulan bir organ, her çevrenin sınırlarını ve her birinin tek bir üye veya birden fazla üye tarafından temsil edilip edilmeyeceğini belirler. Genellikle, sadece o çevrede ikamet eden seçmenlere (seçmenlere) o çevrede yapılan bir seçimde oy verme izni verilir. Bazı ülkelerde yurt dışında yaşayan vatandaşların temsiliyeti için oluşturulmuş yurt dışı seçim bölgeleri de olabilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Devredilebilir tek oy</span>

Devredilebilir tek oy, çok koltuklu kuruluşlarda veya seçim bölgelerindeki adayları sıralayan seçmenler aracılığıyla orantılı temsile ulaşmak veya ona yaklaşmak için tasarlanmış orantılı bir oylama sistemidir.

<span class="mw-page-title-main">2000 Azerbaycan genel seçimleri</span>

2000 Azerbaycan genel seçimleri, 5 Kasım 2000 tarihinde yapılan ve Azerbaycan Millî Meclisi 2. döneminin 125 yeni üyesinin belirlendiği seçimlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Parti listeli nispi temsil</span> Seçim sistemleri ailesi

Parti listeli nispi temsil sistemleri, birden fazla adayın seçildiği seçimlerde bir seçim listesine tahsisler yoluyla nispi temsil seçim sistemlerinin bir alt kümesidir. Ayrıca karışık ek üye sistemlerinin bir parçası olarak da kullanılabilirler. Bu sistemlerde partiler seçilecek adayların bir listesini yapar ve her partiye aldığı oy oranında sandalye dağıtılır.

<span class="mw-page-title-main">Karma üyeli nispi temsil</span> Bölgesel seçim sistemi

Karma üyeli nispi temsil sistemi, seçmenlerin iki oya sahip olduğu bir seçim sistemidir. Seçmenler, oylarının ilkiyle yaşadıkları dar bölgeyi temsil edecek vekili, ikincisiyle ise bir partiyi seçerler. Karma üyeli nispi temsil sistemde sandalyelerin bir kısmı nispi temsil sistemiyle, kalan kısmı ise genellikle Tek İsimli Tek Turlu Sistem ile belirlenmektedir. Çoğunluk sistemiyle oluşan orantısızlıklar, nispi temsil üzerinden belirlenen sandalyelerin ilgili partilere verilmesi yoluyla giderilmeye çalışılmaktadır. Parlamentodaki sandalyeler ilk olarak dar bölgelerde seçilen adaylar, ardından da partilerin ulusal veya bölgesel olarak aldıkları oy oranına göre dağıtılır. Ulusal veya bölgesel olarak seçilen vekiller, Parti listeli nispi temsil sisteminde olduğu gibi, seçim öncesinde belirlenen parti listelerinden seçilirler.

<span class="mw-page-title-main">2020 Suriye parlamento seçimleri</span>

Suriye Halk Meclisi üyelerini seçmek için 13 Nisan 2020'de Suriye'de parlamento seçimlerinin yapılması planlanıyordu. Ancak koronavirüs pandemisi nedeniyle 14 Mart'tan 20 Mayıs'a ertelendi. 7 Mayıs'ta seçimlerin 19 Temmuz'a ertelenmesine karar verildi. Suriye'de parlamento seçimleri, sonuncusu 2016'da olmak üzere dört yılda bir yapılır.

<span class="mw-page-title-main">Tek İsimli Tek Turlu Çoğunluk Sistemi</span>

Tek İsimli Tek Turlu Çoğunluk Sistemi veya Oy çokluğu sistemi, seçim sisteminde kullanılan bir oylama biçimidir. Seçmenler oylarını bir aday için kullanırlar ve en çok oyu alan aday kazanır. FPTP, çoğul oylama yöntemidir ve esas olarak tek üyeli seçim bölgelerini kullanan sistemlerde kullanılır. FPTP, dünya ülkelerinin yaklaşık üçte birinde, çoğunlukla İngilizce konuşulan ülkelerde, meclis seçimleri için koltuk belirlemenin birincil biçimi olarak kullanılmaktadır. Bu ifade, bitiş çizgisinde bir direğin olduğu İngiliz at yarışından bir metafordur.

Devredilemez tek oy sisteminde seçim çevrelerinde birden fazla aday seçilir ancak seçmenler partilere değil yalnızca tek bir adaya oy verirler. Tek İsimli Tek Turlu Sistemi ve Devredilemez Tek Oy Sisteminin arasındaki fark, bir seçim çevresinde birden fazla adayın kazanmasıdır.

Halk Partisi Ukrayna'da bir siyasi partidir. Daha önce Ukrayna Tarım Partisi olarak adlandırılmıştı. Parti Volodimir Litvin tarafından yönetiliyor. Eylül 2011'de partisinin üye sayısının yalnızca Bölgeler Partisi ve Yuliya Timoşenko Bloğu tarafından geçildiğini iddia etti.

Blok Oy olarak da bilinen Serbest Listeli Çoğunluk Sistemi, bir seçim çevresinde birden çok temsilcinin seçildiği bir seçim sistemdir. Bu sistemde her bir seçmenin seçim çevresine düşen sandalye sayısı kadar oy hakkı vardır ve seçmen bu oyları tek bir partinin adaylarına vermek zorunda değildir. Seçimler tek turlu olarak gerçekleştirilir. Serbest Listeli Çoğunluk Sistemlerinin uygulandığı ülkelerin çoğunda seçmenler isterlerse daha az sayıda oy kullanma hakkına da sahiptir. Bu sistem genellikle siyasi partilerin kurulma aşamasında olduğu ya da zayıf olduğu ülkelerde kullanılmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.