İçeriğe atla

Danzig Serbest Şehri

Danzig
Freie Stadt Danzig  (Almanca)
Wolne Miasto Gdańsk  (Lehçe)
Özgür Danzig Şehri
1920-1939
Danzig bayrağı
Bayrak
{{{arma_açıklaması}}}
Arma
Millî marş
Für Danzig / Gdańsku
Almanya ve Polonya ile çevrelenen Danzig
Almanya ve Polonya ile çevrelenen Danzig
Danzig Özgür Şehri'nin 1930 Avrupası'ndaki konumu
Danzig Özgür Şehri'nin 1930 Avrupası'ndaki konumu
BaşkentDanzig
Yaygın dil(ler)Almanca
Lehçe
HükûmetCumhuriyet
Yüksek Komiser 
• 1919-1920
Reginald Tower
• 1937-1939
Carl Burckhardt
Senato başkanı 
• 1920-1931
Heinrich Sahm
• 1934-1939
Arthur Greiser
Yasama organıVolkstag
Tarihçe 
• Kuruluşu
1920
• Kuruluş
15 Kasım 1920
• Polonya'nın işgali
1 Eylül 1939
• Nazi Almanyası'na ilhak olunması
2 Eylül 1939
• Dağılışı
1939
Yüzölçümü
• Toplam
1966 km2
Nüfus
• Sayılan
366730
Öncüller
Ardıllar
Batı Prusya
Danzig-Batı Prusya Reich Gausu
Günümüzdeki durumuPolonya Polonya

Özgür Danzig Şehri (AlmancaFreie Stadt Danzig; LehçeWolne Miasto Gdańsk), Baltık Denizi kıyısındaki liman kenti Danzig (bugünkü Gdańsk, Polonya) ve etrafındaki 200 kadar kasabanın oluşturduğu, 1920 ile 1939 hüküm sürmüş yarı bağımsız bir şehir devleti. I. Dünya Savaşı'ndan sonra 1919'da imzalanan Versay Barış Antlaşması'nın 100. maddesi (III. Bölümün XI. Alt Bölümü) uyarınca kurulmuştur.[1][2]

Danzig ve etrafındaki köyler, kasabalar ve diğer yerleşimlerden oluşan Serbest Şehir'de Almanlar nüfus olarak çoğunluğa sahipti. Antlaşma bölgeyi I. Dünya Savaşı sonrası Almanya'sından (Weimar Cumhuriyeti) ve yeni bağımsızlığına kavuşmuş İkinci Polonya Cumhuriyeti'nden (iki dünya savaşı arası Polonya) ayırmış ancak kente bağımsızlık vermemiştir.[3] Serbest Şehir Milletler Cemiyeti idaresine teslim edilmiştir ancak Polonya'ya gümrük birliği yoluyla bağlanmıştır.

Polonya'ya kentin ulaşımını, iletişimini ve liman faaliyetlerini sürdürmesi ve gelişmesi için tam yetki verilmiştir.[4] Serbest Şehir, nüfusunun yaklaşık yüzde 95'inin Alman olduğu bilinmesine rağmen Polonya'ya iyi durumda bir deniz limanına erişim kazandırmak amacıyla yaratılmıştır.[5] Alman çoğunluk Almanya'dan koparılmış ve Leh azınlığın ayrımcılığına maruz kalmış, bu durum özellikle 1935-1936 arası Nazi Partisi'nin güç kazanmasıyla hissedilmiştir.[6]

Polonya kent ve liman üzerinde tam kontrole sahip olmadığı için 1921'de Gdynia limanını inşa etmeye başlamıştır.

1933'te kentin yönetimi yerel Nazi Partisi'ne geçmiş ve bu problem demokratik muhalefetle bastırılmıştır. Kentte artan antisemitik baskı ve zulüm birçok Yahudi'nin bölgeyi terk etmesine neden olmuştur. 1939'da Polonya'nın Almanya tarafından işgaliyle Serbest Şehir yönetimi yıkılıp bölge yeni kurulan Danzig-Batı Prusya Reich Gausu'na (Reichsgau Danzig-Westpreußen) bağlanmıştır. Almanlar Lehleri ve Yahudileri insan altı olarak sınıflandırmışlar ve onları ayrımcılığa maruz bırakmış, zorla çalıştırmış ya da imha etmiştir.

Kentin 1945'in ilk aylarında Kızıl Ordu tarafından fethedilmesiyle birçok vatandaş kaçmış ya da öldürülmüştür.[] Savaş öncesi Leh azınlık kente geri döndükçe sağ kalan Almanlar sınırdışı edilmiştir. Kent Postdam Antlaşması ile Polonya'nın parçası olmuş ve Almanlar'dan dolan boşluğu doldurmak üzere Leh yerleşimciler kente gelmiştir.

Tarih

Milletler Cemiyeti Yüksek Komiserliği

Milletler Cemiyeti burada, üye devletlere emanet edilen manda alanları gibi bir yönetim kurmayıp kenti direkt kendi otoritesine almıştır. Farklı ülkelerden temsilciler Yüksek Komiserlik rolü üstlenerek egemenliği sağlamıştır:[7]

AdPeriyodÜlke
1 Reginald Thomas Tower1919–1920 Birleşik Krallık
2 Edward Lisle Strutt1920 Birleşik Krallık
3 Bernardo Attolico1920 İtalya
4 Richard Cyril Byrne Haking1921–1923 Birleşik Krallık
5 Mervyn Sorley McDonnell1923–1925 Birleşik Krallık
6 Joost Adriaan van Hamel1925–1929 Hollanda
7 Manfredi di Gravina1929–1932 İtalya
8 Helmer Rosting1932–1934 Danimarka
9 Seán Lester1934–1936 Özgür İrlanda
10 Carl Jakob Burckhardt1937–1939  İsviçre

Nüfus

1 Kasım 1923 tarihli Serbest Danzig Şehri sayımlarına göre nüfusun konuşulan dile göre dağılımı[8]
demonim AlmanAlman ve
Leh
Leh, Kaşup,
Mazur
Rus,
Ukraynalı
İbrani,
Yiddiş
Sınıflandırılmamış Toplam
Danzig 327,827 1,108 6,788 99 22 77 335,921
Danzig dışı 20,666 521 5,239 2,529 580 1,274 30,809
Toplam 348,493 1,629 12,027 2,628 602 1,351 366,730
Yüzde 95.03% 0.44% 3.28% 0.72% 0.16% 0.37% 100.00%

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Loew, Peter Oliver (Şubat 2011). Danzig – Biographie einer Stadt (Almanca). C.H. Beck. s. 189. ISBN 978-3-406-60587-1. 
  2. ^ Samerski, Stefan (2003). Das Bistum Danzig in Lebensbildern (Almanca). LIT Verlag. s. 8. ISBN 3-8258-6284-4. 
  3. ^ Kaczorowska, Alina (21 Temmuz 2010). Public International Law. Routledge. s. 199. ISBN 0-203-84847-0. 
  4. ^ Yale Law School. "The Versailles Treaty June 28, 1919: Part III". The Avalon Project. 10 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2007. 
  5. ^ Chestermann, Simon (2004). You, the People; United Nations, Transitional Administration and State building. Oxford University Press. s. 20. ISBN 978-0-19-926348-6. Erişim tarihi: 26 Nisan 2011. 
  6. ^ Levine, Herbert S., Hitler's Free City: A History of the Nazi Party in Danzig, 1925-39 (University of Chicago Press, 1970), p. 102.
  7. ^ "Danzig subsection of Poland entry from World Statesmen.org". 7 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2014. 
  8. ^ Mason, John Brown (1946). The Danzig Dilemma, A Study in Peacemaking by Compromise (İngilizce). Stanford University Press. ss. 5, 11. ISBN 978-0-8047-2444-9. 18 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2014. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">II. Dünya Savaşı</span> 1939-1945 yılları arasındaki küresel savaş

II. Dünya Savaşı, 1939'dan 1945'e kadar süren küresel savaştır. Savaşa dönemin büyük güçleri ve dünya ülkelerinin büyük çoğunluğu katıldı, Müttefikler ve Mihver olmak üzere iki karşıt askerî ittifak kuruldu. 30'dan fazla ülkeden gelen 100 milyondan fazla personelin doğrudan katıldığı bu topyekûn savaşta, savaşın büyük tarafları tüm ekonomik, endüstriyel ve bilimsel kapasitelerini savaş için seferber ettiler. 70 ila 85 milyon ölümle sonuçlanan II. Dünya Savaşı, insanlık tarihindeki en ölümcül savaştı ve savaş boyunca askerî personelden daha çok sivil kayıp verildi. Milyonlarca insan soykırımdan, planlanmış açlık ölümlerinden, katliamlardan ve hastalıklardan öldü. Tanklar, zırhlı araçlar, savaş uçakları, stratejik bombardımanlar, uçak gemileri, radar ve sonar, nükleer silahların geliştirilmesi ve roketler gibi birçok savaş teknolojisi savaşta önemli rol oynadı.

<span class="mw-page-title-main">Gdańsk</span>

Gdańsk, Polonya'da bulunan bir şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Danzig Koridoru</span>

Danzig Koridoru, Versay Antlaşması'yla oluşturulan bir düzenlemedir. Bu düzenlemeyle Doğu Prusya ile Almanya arasındaki bir arazi şeridi Polonya topraklarına katılmıştır. Danzig (Gdansk) liman kentini de içine alan bu arazi şeridi, Polonya'nın Baltık Denizi'ne bağlantısını sağlamaktadır bu şekilde. Ne var ki bu yüzden Almanya'nın yönetiminde olan Doğu Prusya ile Almanya arasındaki kara bağlantısı kesilmiş oluyordu.

<span class="mw-page-title-main">Polonya Seferi</span> Avrupada II. Dünya Savaşının ilk çatışması

Polonya Seferi veya Polonya'nın İşgali, II. Dünya Savaşı'nın başlangıcı olarak kabul edilir. Nazi Almanyası'nın işgal harekâtı Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı'nın imzalanmasından bir hafta sonra, 1 Eylül 1939'da başlamış ve 6 Ekim 1939'da Almanya ve Sovyetler Birliği'nin Polonya'nın tamamını işgal etmeleriyle son bulmuştur. Alman saldırısı, savaş ilanı olmadan yapılmıştı. Bu saldırı uluslararası hukuka aykırı bir saldırı savaşıdır.

<span class="mw-page-title-main">Odessa</span> Ukraynanın güneybatısında yer alan Odesa Oblastının yönetim merkezi olan şehir

Odessa, Ukrayna'da Karadeniz kıyısında, Dniestr ve Dinyeper sığlıkları arasında bulunan kent. 1.015.826 nüf. (2021). "Karadeniz'in İncisi" olarak anılan şehir, 19. yüzyılda Rus İmparatorluğu'nda Moskova, Sankt Peterburg ve Varşova'den sonraki en büyük şehriydi. Ukrayna'nın güneybatısında bulunan ve Odessa Oblastı'nın yönetim merkezi ve önemli bir turizm, liman ve ulaşım merkezi olan şehir, ülkenin 3. en kalabalık şehridir. Zaman zaman "Karadeniz'in incisi", şehirde doğan Yahudi komedyenler yüzünden "Mizah başkenti" veya "Güney Palmira" olarak da adlandırılır. Kültür ve bilim merkezi Odessa, aynı zamanda Slav'dan çok Akdeniz tarzındaki mimarisiyle ülkenin en büyük sayfiye merkezlerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Polonya tarihi</span>

Polonya tarihi ya da Lehistan tarihi bugünkü Polonya Cumhuriyeti topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Hermann Balck</span>

Hermann Balck, II. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası'nın Wehrmacht generali.

<span class="mw-page-title-main">Volhinya</span>

Volhinya, Volinya ya da Volin, Ukrayna'nın batısında, Galiçya ve Podolya'nın kuzeyinde, Pripyat ve Batı Bug ırmakları arasında yer alan tarihi bölge. Avrupa'nın en eski Slav yerleşim alanlarından biri olan bölge günümüzde Ukrayna sınırları içinde yer alan Volin, Rivne, Jitomir ve Ternopil illeri ile Polonya'nın Chelm kentini içine almaktadır. Lutsk, Kovel, Kremenets, Volodymyr-Volynskyi ve Starokostiantyniv kentleri de bölge sınırları içinde bulunmuştur. Trochenbrod ve Lozisht gibi birçok Musevi köyü de bölgenin temelini oluşturmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Çekoslovakya'nın İşgali</span>

Çekoslovakya'nın İşgali (1938-1945), Münih Antlaşması sonucu Almanya'nın, Südetler olarak bilinen bölgeyi işgal etmesiyle başlamıştır. 16 Mart 1939'da Alman birlikleri Çekoslovakya'nın geri kalanını da işgal ederek II. Dünya Savaşı'nın sonuna kadar ülkenin varlığına son vermiştir.

<span class="mw-page-title-main">İkinci Polonya Cumhuriyeti</span> 1918-1939 arasında hüküm sürmüş devlet

İkinci Polonya Cumhuriyeti, I. Dünya Savaşı'nın sonu olan 1918 yılından II. Dünya Savaşı'nın başlangıcı olan 1939 yılına kadar Orta ve Doğu Avrupa'da siyasal varlığını sürdürmüş bir devlettir. 1939 yılında Nazi Almanyası ve Sovyetler Birliği'nin işgali sonucunda sınırları Nazi Almanyası, Sovyetler Birliği ve Slovak Cumhuriyeti arasında paylaştırıldı. İkinci Polonya Cumhuriyeti'nin Çekoslovakya, Weimar Cumhuriyeti, Letonya, Litvanya, Romanya Krallığı ve Sovyetler Birliği ile sınırı vardı. Sürgündeki Polonya hükûmeti, önce Paris'te ve daha sonra 1940'taki Fransa'nın düşüşünde Londra'da kuruldu.

<span class="mw-page-title-main">Albert Forster</span>

Albert Maria Forster, Nazi Alman siyasetçi ve savaş suçlusu. II. Dünya Savaşı sırasında Almanya'nın Danzig-Batı Prusya hükümdarı idaresi altında, Polonyalılar ve Yahudileri, yerel olmayan nüfusu alt-insan olarak sınıflandırmış ve imha kampanyasına tabi tutulmuştur. Etnik temizlik, kitlesel cinayet ve güçlü Almanlaşma politikası gütmüştür. Bununla birlikte, tarımsal iş gücü yetersizliği, Forster'i kendi politikalarını gözden geçirmeye ve Polonyalıları Almanlaşmaya zorladı; Aryanlara bölgedeki tüm Polonyalıları makul derecede Almanca bildiği ilan edildi. Forster, Almanya yenildiğinde Varşova'daki suçlarıyla yargılandı, suçlu bulundu ve asıldı.

<span class="mw-page-title-main">Almanya'nın Litvanya'ya verdiği ültimatom</span>

Almanya'nın Litvanya'ya verdiği ültimatom; 20 Mart 1939'da Nazi Almanyası Dışişleri Bakanı Joachim von Ribbentrop tarafından Litvanya Dışişleri Bakanı Juozas Urbšys'e sunulan sözlü ültimatom. Ribbentrop, Litvanya'nın -Memel Bölgesi olarak da bilinen- Klaipėda Bölgesi'nden vazgeçmesini talep ederek, aksi takdirde Wehrmacht'ın Litvanya'yı istila edeceğini bildiriyordu. Bu topraklar, I. Dünya Savaşı sonrasında Almanya'dan kopartılmıştı. Litvanya ve Almanya arasında yıllardır sürmekte olan gerginlik ve bölgede Nazi yanlısı propagandanın artması, böyle bir talebin gerçekleşeceğinin önceden habercisi gibiydi. Ültimatom, Nazilerin Çekoslovakya'nın İşgalinden sadece beş gün sonra deklare edilmişti. Bölgedeki statükonun korunmasını garanti altına alan 1924 tarihli Klaipėda Sözleşmesi'nin altına imza koyan dört ülkenin hiçbirinden Litvanya'ya destek gelmedi. İngiltere ve Fransa, konuyla ilgili yatıştırma politikaları izlemeyi tercih ederken, İtalya ve Japonya ise, açık şekilde Almanya'yı destekliyorlardı. 22 Mart tarihinde, Litvanya ültimatom koşullarını kabul etmek zorunda kaldı. Memel Bölgesi, Almanya'nın II. Dünya Savaşı öncesi elde ettiği son araziydi. Litvanya için büyük bir ekonomik ve moral çöküşe yol açan bu olay, Avrupa'nın savaş öncesi tansiyonunu iyice yükselten olaylardan biriydi.

<span class="mw-page-title-main">Stutthof Toplama Kampı</span>

Stutthof Toplama Kampı, Nazi Almanyası tarafından ilhak edilen Özgür Şehir Danzig topraklarında şehrin 34 km doğusundaki Stutthof köyü yakınlarındaki tenha, bataklık ve ormanlık bir alanda kurulmuş bir Nazi toplama kampıydı. Kamp, 2. Dünya Savaşı'nda Polonya'nın işgalinden sonra mevcut yapıların etrafında kuruldu ve başlangıçta Polonyalı liderlerin ve aydınların hapsedilmesi için kullanıldı. Gerçek kışla ertesi yıl mahkûmlar tarafından inşa edildi. Toplama kampının altyapısının çoğu savaştan kısa bir süre sonra ya tahrip edildi ya da dağıtıldı. 1962 yılında eski toplama kampı, kalan yapılarıyla birlikte bir anıt müzeye dönüştürüldü.

<span class="mw-page-title-main">Volksdeutsche</span> Reich Almanyasının dışında yaşayanlar için kullanılan tanımlama

Volksdeutsche , Nazi Almanca terminolojisinde vatandaşlıktan bağımsız olarak “insan veya ırk bakımından Almanlar” tanımlası idi. Bu terim Naziler tarafından Almanları vatandaşlıktan ziyade ırkları temelinde tanımlamak için kullanıldı ve böylece Yahudi kökenli olmadıkları sürece Nazi Almanyası sınırlarının ötesinde yaşayan Almanları da içeriyordu.

<span class="mw-page-title-main">Heim ins Reich</span>

Heim ins Reich, 1938'de başlayan, II. Dünya Savaşı sırasında Adolf Hitler tarafından izlenen bir dış politikaydı. Hitler'in girişiminin amacı, Nazi Almanyasının dışında yaşayan tüm Volksdeutsche'yi ikna etmekti. Nazi-Sovyet paktına uygun olarak Polonya'nın fethini takiben, bu bölgeleri Büyük Almanya'ya "yuva" getirmek için çabalamalılar, ancak aynı zamanda Alman kontrolü altında olmayan topraklardan yeniden yerleştirilmelilerdi. Heim ins Reich manifestosu, Versay Antlaşmasında yeni yeniden doğmuş Polonya ulusuna bırakılan bölgeleri, çeşitli göç alanlarını ve 6 Ekim 1939'dan sonra Avrupa'nın güneydoğu ve kuzeydoğu bölgelerini ve ayrıca Sudetenland, Danzig gibi önemli Alman nüfusunun yaşadığı diğer alanları hedef almıştır.

<i>Wehrmacht</i> savaş suçları

1935 ile 1945 yılları arasında Nazi Almanyası'nın silahlı kuvvetleri olan Wehrmacht, II. Dünya Savaşı sırasında Polonya, Yunanistan, Sırbistan ve Sovyetler Birliği başta olmak üzere işgali altındaki bölgelerde çeşitli savaş suçları işledi. Wehrmacht'ın dahil olduğu ilk önemli çarpışma, 1 Eylül 1939'da başlayan Polonya Seferi'ydi. Nihai Çözüm'ün mimarı olan Reinhard Heydrich, Nisan 1939'da Wehrmacht ve Einsatzgruppen'in istihbarat bölümleri arasında işbirliği gerçekleşmesini çoktan sağlamıştı. Ordunun Polonya'daki eylemleri daha sonra gerçekleşecek olan imha savaşının başlangıcıydı, Wehrmacht sivillerin ve potansiyel partizanların toplu olarak katledilmesinde yer almaya ilk kez Polonya'da başladı.

<span class="mw-page-title-main">Adolf Hitler'in kişilik kültü</span>

Adolf Hitler'in kişilik kültü, Nazi Almanyası'nın (1933–1945) öne çıkan bir özelliğiydi, ve 1920'lerde Nazi Partisi'nin ilk günlerinde başladı. Führerprinzip'e dayanarak, aralıksız Nazi propagandasının her zaman öne sürerek, liderin her zaman haklı olduğu ve Hitler'in Almanya'nın ekonomik sorunlarını çözmedeki bariz başarısıyla, İkinci Dünya Savaşı öncesinde dış politikadaki kan dökmeden elde ettiği zaferleriyle pekiştirildi ve savaşın başlarında Polonya ve Fransa'daki hızlı askeri başarıları, sonunda Alman halkının Nazi kontrolünün merkezi bir yönü haline geldi.

<span class="mw-page-title-main">Potsdam Anlaşması</span> 1945 yılında 3 büyük Müttefik arasında İkinci Dünya Savaşının sona ermesine ilişkin anlaşma

Potsdam Anlaşması,, Ağustos 1945'te İkinci Dünya Savaşı'nın galibi üç büyük Müttefik devlet olan Birleşik Krallık, Amerika Birleşik Devletleri ve Sovyetler Birliği arasında yapılan anlaşmadır. Potsdam Konferansı'nın bir sonucu olan bu anlaşma, Almanya'nın sınırlarının ve Alman işgalinden kurtarılan bölgede sınırların belirlenmesi ve yeniden inşası ile ilgiliydi. Ayrıca Almanya'nın silahsızlandırılması ve ödeyeceği savaş tazminatları, savaş suçlularının yargılanması ve etnik Almanların Avrupa'nın çeşitli bölgelerinden toplu olarak sınır dışı edilmesi konularını da ele almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Danzig-Batı Prusya Reich Gausu</span>

Reichsgau Danzig-Batı Prusya, Nazi Almanyası'nın 8 Ekim 19a39'da Serbest Şehir Danzig, Büyük Pomeranya Voyvodalığı ve Regierungsbezirk Batı Prusya'nın ilhak edilmiş topraklarından oluşturulan idari bir bölümüydü. Gau Doğu Prusya.

<span class="mw-page-title-main">Tötonların Danzig'i (Gdańsk) alması</span>

Danzig (Gdańsk) şehri, 13 Kasım 1308'de Töton Tarikatı Devleti tarafından ele geçirilmesi ve sakinleri katledildilmesi, Polonya ile Töton Tarikatı arasındaki gerilimin başlangıcı olmuştur. Başlangıçta şövalyeler, Brandenburg Margravlığı'na karşı Polonya'nın müttefiki olarak kaleye taşındılar. Ancak, Tarikat ile Polonya Kralı arasında şehrin kontrolüne ilişkin anlaşmazlıklar ortaya çıktıktan sonra şövalyeler şehirdeki birçok vatandaşı öldürdüler ve burayı sahiplendiler. Bu nedenle olay aynı zamanda Gdańsk katliamı veya Gdańsk kırımı olarak da bilinir. Geçmişte tarihçiler arasında tartışma konusu olsa da, ele geçirme kapsamında birçok kişinin öldürüldüğü ve kasabanın önemli bir bölümünün yok edildiği konusunda fikir birliği oluşmuştur.