İçeriğe atla

Danimarka tarihi

Danimarka tarihi, bugünkü Danimarka Krallığı topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

İlk Çağlar

Tunç Çağı'ndan kalma Güneş Arabası (Danimarka Ulusal Müzesi)

İnsanların Danimarka topraklarında 100.000 yılı aşan bir geçmişi vardır. Ancak Danimarka'nın kuzeyde yer alan konumu nedeniyle son buzul çağında insanlar Danimarka'yı terk etmek zorunda kalmışlar, MÖ 12.000 yılı civarında buzulların geri çekilmesiyle insanlar tekrar Danimarka topraklarına yerleşmişlerdir. MÖ 3000 yılı civarında Danimarka'nın yerlileri topraklarını işlemeye başladılar. Demir Çağı'nda (MÖ 4.-1. yüzyıl arasında İskandinavya'nın iklimi soğuk ve yağışlı bir dönemden geçti. Bu dönemde Danimarkalıların güneydeki Germanya bölgesine göç ettikleri belirlenmiştir.

Roma İmparatorluğu'nun en güçlü döneminde dahi sınırları Danimarka'yı içermemiştir. Ancak Danimarka'da bulunan Roma paraları iki bölge arasında ticari ilişkilerin varlığını kanıtlamaktadır. Ayrıca Danimarkalıların Roma ordusuna asker verdiği saptanmıştır. Danimarka'da yaygın olarak görülen Turba bataklıkları arkeolojik açıdan büyük bir bilgi kaynağı oluşturmaktadır. Danimarka'da İlk Çağlardan kalan yazılı hiçbir belge bulunmadığı için bu bataklıklarda keşfedilen ve çok iyi bir şekilde korunmuş insan vücutları tarihçilere o dönemdeki Danimarkalıların kültür ve yaşam biçimleri hakkında bir fikir verebilmektedir.

Orta Çağ

Danimarka'nın tarihinde ilk defa Mavi Diş Harald tarafından kurulduğunu belgeleyen Jelling kayaları.

8.-11. yüzyıl arasında Danimarka'da Vikingler olarak bilinen kavim hüküm sürmüştür. Savaşçı bir ulus olarak tanınan Vikingler batıda Büyük Britanya, İzlanda, Grönland ve hatta Kuzey Amerika'ya kadar ulaşarak sömürgeler kurdular. Doğuda ise Karadeniz ve Hazar Denizi kıyılarına kadar uzanan yerleşim birimleri kurmuşlardır. İngiltere'nin büyük bir bölümü bu dönemde Viking egemenliği altında kaldı.

İskandinavyalı Mavi Diş Harald 980 yılında ilk defa olarak Danimarka ve Norveç'i birleştirerek bir krallık kurmayı başardı. Ayrıca Alman misyonerlerin etkisiyle Hristiyanlığı kabul etti. Danimarka kralı Knud'un 1035 yılındaki ölümünden sonra İngiltere Danimarka egemenliğinden çıktı. 12. yüzyılın ilk döneminde Danimarka iç savaşlarla sarsıldı. Sonunda Kral I. Valdemar (1131-1182) Danimarka'yı tekrar birleştirmeyi başardı ve günümüzde Danimarka'nın başkenti olan Kopenhag'ın temellerini attı.

1363 yılında Danimarka kralı IV. Valdemar'ın kızı I. Margrete, Norveç kralı VI. Håkon'la evlenerek iki ülkeyi bir bayrak altında birleştirdi. Ayrıca Håkon İsveç kraliyet ailesiyle de akrabaydı. Çiftin evliliğinden doğan II. Olaf'ın İsveç, Norveç ve Danimarka'nın kralı olması bekleniyordu. Ancak Olaf'ın 1387 yılında erken yaşta ölmesi üzerine I. Margrete tahta kendisi çıktı (1387-1412). Margrete'in yönetimi altında 1397 yılında İsveç, Norveç, Danimarka ve sömürgeleri (Faroe Adaları, İzlanda, Grönland ve Finlandiya) birleşerek Kalmar Birliği adı altında büyük bir İskandinav İmparatorluğu haline geldiler.

Yeni Çağ

Stockholm katliamı

Kalmar Birliği kuruluşundan yıkılışına kadar sorunlu kalmış bir birlikti. İsveçli soylular hiçbir zaman Danimarkalılar tarafından yönetilmekten hoşnut kalmadılar. Birlik büyük oranda kâğıt üstünde kaldı. Kral II. Christian İsveç'i birliğe zorlamak için 7-10 Kasım 1520 tarihleri arasında 100 kadar ayrılıkçı İsveçliyi yakalatarak öldürttü. Stockholm katliamı olarak tarihe geçen bu olay İsveçlileri birlikten daha da uzaklaştırdı.

Nihayet 1521 yılında İsveç Kalmar Birliği'nden resmen ayrıldı. Bu arada İskandinav ülkeleri Martin Luther tarafından Almanya'da başlatılan Protestan Reformu ile sarsıldı. Danimarka ve Norveç 1821 yılına kadar Danimarka-Norveç adı altında birlikte hareket etmeye devam ettiler. Kralları tekti ama yasaları, devlet kurumları ve orduları ayrı ayrı gelişmeye devam etti.

Danimarka 16. yüzyıl boyunca ekonomik açıdan hızla zenginleşmeye başladı. Hollanda'da süregelen Seksen Yıl Savaşları Danimarka'nın işine yaradı. Ancak Danimarka 17. yüzyılın başlarındaki Otuz Yıl Savaşları'ndan zararlı çıktı. 1643 yılında İsveç Danimarka'ya girdi. 1658 yılında İsveç'le imzalanan Roskilde Antlaşması'yla Danimarka-Norveç İsveç'e çok miktarda toprak vermek zorunda kaldı.

Kopenhag Deniz Savaşı (1801)

Danimarka 17. yüzyılın başından itibaren dünyanın çeşitli bölgelerinde ticari ve askeri koloniler kurmaya başladı. 1620 yılında Hindistan'ın güney kıyısındaki Tharangambadi bölgesinde bir koloni kuruldu. Bu koloni daha sonra Dansk Ostindisk Kompagni' (Danimarka Doğu Hindistan Şirketi) olarak bilinecekti. Daha sonra Aziz Thomas (1671) ve Aziz John'da (1718) koloniler kuruldu. Danimarka 1733 yılında da Fransa'dan Aziz Croix kolonisini satın aldı.

19. yüzyılın başlarında Danimarka Napolyon Savaşları'yla temelinden sarsıldı. Birleşik Krallık filosu 1801 yılında Kopenhag'a saldırdı. 1807 yılında Kopenhag tekrar Britanya tarafından bombardımana uğradı. Danimarka Britanya'ya karşı kendini korumak amacıyla Fransa'yla ittifaka girdi. Ancak Fransa savaşı kaybedince Danimarka 1814 yılında imzaladığı Kiel Antlaşması uyarınca savaşı kazanan tarafın üyesi olan İsveç'e Norveç'i bırakmak zorunda kaldı. Norveçliler isyan etti. Danimarka bu savaşlardaki kayıplarından dolayı iflasın eşiğine geldi. Siyasal açıdan ortaya çıkan bu kötü duruma rağmen kültürel açıdan Danimarka altın çağını yaşıyordu. Danimarkalı Hans Christian Andersen'in yazdığı çocuk kitapları bütün Avrupa'da ün kazandı. felsefeci Søren Kierkegaard'ın düşünceleri kendinden sonraki birçok gelişmelere zemin hazırladı.

Yakın Çağ

Almanya işgali günlerinde kral X. Christian

20. yüzyılın ilk yıllarında Danimarka'da kadınlara oy hakkı verildi (1915) ve halka birçok işçi hakları ve sosyal haklar verildi. Danimarka'nın Karayiplerdeki sömürgeleri ABD'ye satıldı. Danimarka I. Dünya Savaşı'nda tarafsız kaldı. Ancak Almanya'nın yenilmesi üzerine Versailles Antlaşması uyarınca Danimarkalıların yaşadığı bazı topraklar Almanya'dan alınarak Danimarka'ya verildi.

Danimarka II. Dünya Savaşı'nda tarafsız kalması ve Nazi Almanyası'yla dostluk antlaşması imzalamasına rağmen 9 Nisan 1940 tarihinde Almanya tarafından işgal edildi. Buna karşılık Birleşik Krallık ordusu Faroe Adaları ve İzlanda'yı işgal etti. İzlanda 17 Haziran 1944 tarihinde bağımsızlığını ilan ederek Danimarka'dan ayrıldı. Faroe Adaları ise 1948'de Danimarka'ya geri verildi.

1943'ten sonraya ait bir görsel, Danimarkalı bir SS birliği olan Schalburg Kolordusu'nun karargahı.

Dünya savaşlarından sonra Danimarka tarafsızlık siyasetine son verdi. 1945 yılında Birleşmiş Milletler'e üye oldu. 1949 yılında ise NATO'nun kurucu üyelerinden biri oldu. 1 Ocak 1973 tarihinde de Avrupa Birliği'ne katılan Danimarka bazı konularda Avrupa Birliği'nin dışında kalmayı tercih etmektedir. Örneğin 2000 yılında yapılan bir referandumun reddedilmesi üzerine Danimarka Avro Alanı dışında kalmayı yeğlemiştir.

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Danimarka</span> Kuzey Avrupada bir ülke

Danimarka veya resmî adıyla Danimarka Krallığı, Kuzey Avrupa'da bir İskandinav ülkesidir. İskandinav ülkelerinin en güneyinde yer alan Danimarka'nın büyük bir bölümü Jylland yarımadası üzerindedir. Başkent, Danimarka adalarının en büyüğü olan Sjælland'ın üzerinde kurulmuştur. Sjælland, dar bir boğaz olan Øresund ile İsveç'ten ayrılır. Ayrıca, Fyn, Lolland, Falster, Langeland ve Baltık Denizi'ndeki Bornholm adaları da Danimarka'ya aittir.

<span class="mw-page-title-main">Kopenhag</span> Danimarkanın başkenti

Kopenhag, Danimarka'nın başkenti ve en yüksek nüfuslu şehridir. 1 Ocak 2022 itibarıyla şehrin nüfusu 805.420'dir. Kopenhag, Zelanda adasının doğu kıyısında yer almaktadır; şehrin diğer kısmı Amager'de yer alır ve Øresund boğazı ile İsveç'in Malmö kentinden ayrılır. Öresund Köprüsü, iki şehri demiryolu ve karayolu ile birbirine bağlamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Vikingler</span> Denizcilik, ticaret ve akıncılıkla uğraşan İskandinav kökenli kavim

Vikingler ya da Norslar, İskandinavyalı korsan ve tüccar kavimlerdir. Aslında "Viking" veya "Nors" bir millet adı değildir; Danlara, Norveçlilere, İsveçlilere ve diğer İskandinavlara kim olduklarına bakmaksızın verilen isimdir. Bu adlandırma Eski Norsçadaki Vikingr (yağmacı) sözcüğünden gelir ve Viking Çağı boyunca tüm Kuzey Cermenleri bu adla anılmıştır. Vikinglerin ataları antik Cermen halkları, konuştukları dil(ler) ise Cermen dil ailesine bağlı İskandinav dilleridir. Vikingler ömürlerinin büyük bir kısmını denizlerde geçirmiş olan savaşçı bir halktır. 8 - 11. yüzyıllar arasında kuzeybatı Avrupa'da birçok yeri ele geçirmişlerdir. Viking akınları ile birlikte birçok manastır yok olmuştur. Olaya tanıklık eden ve hayatta kalarak Avrupa'nın çeşitli bölgelerine dağılan keşişlerin dramatik ve trajik anlatımları, yüzyıllarca sürecek bir Viking korkusu ve düşmanlığı yaratmıştır. Vikingleri kaba, ilkel, medeniyetten uzak bir kavim olarak betimlemişlerdir. Bu anlatımların etkisiyle, Avrupalıların Viking kültürüne uzun süre kayıtsız kaldıkları anlaşılmaktadır. Göçebe ve savaşçı bir kavim olan Vikinglerin yazılı geleneği olmayışı, kültür izlerinin sürülmesini güçleştirmektedir. Yazılı kaynakların zayıflığına ve Batılı kaynaklardaki olumsuz Viking imajına karşılık, arkeolojik veriler, incelikli bir Viking maddi kültürünün varlığına işaret etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kiel Antlaşması</span>

Kiel Antlaşması, Napolyon Savaşları sırasında, Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı ile İsveç'in oluşturduğu tarafla Danimarka-Norveç arasında 14 Ocak 1814'te imzalanan ve taraflar arasındaki çarpışmaları sona erdiren antlaşmadır.

<span class="mw-page-title-main">İskandinavya</span> Avrupanın kuzeyinde bir bölge

İskandinavya, Kuzey Avrupa'da, kendisini oluşturan halklar arasında güçlü tarihi, kültürel ve dilsel bağları olan bir alt bölgedir. İngilizce kullanımında, İskandinavya genellikle Danimarka, Norveç ve İsveç'i ifade eder. Bazen daha geniş anlamda Finlandiya, İzlanda ve Faroe Adaları'nı da kapsayacak şekilde ifade edilebilir. Bu ülkelerin dilleri Fince dışında birbirine benzemektedir. Bu dillere Kuzey Cermen dilleri veya İskandinav dilleri denir. Danimarka Danca, Norveç Norveççe, İsveç İsveççe, İzlanda İzlandaca dillerini kullanmaktadırlar.

İzlanda tarihi, Norveç ve Büyük Britanya'dan gelen Viking yerleşimcilerle başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">İsveç İmparatorluğu</span> Bir Avrupa İmparatorluğu

İsveç İmparatorluğu, 17. yüzyılda ve 18. yüzyılın başlarında Baltıklar ile İskandinavya bölgesinde hüküm sürmüş bölgesel bir güçtür. 1711' de Büyük Kuzey Savaşı'nda topraklarını kaybetmesiyle son bulmuştur

<span class="mw-page-title-main">Norveç hükümdarları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Norveç hükümdarları listesi 872'de başlamaktadır. Geleneksel olarak anlatıya göre bu tarihte Hafrsfjord Muharebesi yapılmış ve bu muharebede galip gelen İ. Harald Güzelsaçlı birkaç küçük Norveç krallıklarını babasının hükümdarlık yaptığı küçük devlete ilhak ederek tüm Norveç'i tek bir hükümdarlık içinde birleştirmiştir. Harald'in kral olduğu bu tek krallık sonradan "Norveç Krallığı" olarak bilinmeye başlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kalmar Birliği</span> kalmar birliği Norveç, İsveç, Finlandiya, Grönland, İzlanda 5 eski devleti dir

Kalmar Birliği, 14-16. yüzyıllar arası üç İskandinav ülkesinin bir tahtın egemenliği altında bir araya gelmesi sonucu oluşan birliğe verilen addır. Bazı Avrupalı tarihçiler tarafından İskandinav Güçleri olarak da adlandırılır. Birlik üç kurucu ülke dışında bu ülkelere bağlı olan Finlandiya, Grönland, İzlanda ve diğer bağlı toprakları da kapsamaktaydı. 15. yüzyılın ilk çeyreği boyunca Avrupa'nın güçlü siyasi oluşumlarından biriydi. Finlandiya, Kalmar Birliği'nin bir parçası olmasına karşın birliğe katıldığı sırada İsveç toprağı olması ve Cermen kökenlere sahip olmamasından dolayı, Birlik içinde de fazla bir öneme sahip değildi.

İsveç tarihi, günümüzde İsveç Krallığı'nın sınırları içinde kalan bölgelerin tarih öncesi zamanlardan günümüze kadar süregelen tarihidir.

<span class="mw-page-title-main">Danimarka hükümdarları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Danimarka hükümdarları listesi Danimarka ülkesi üzerinde hüküm süren kral ve kraliçe unvanı taşımış kişilerin listesidir. Bu kral ve kraliçeler şöyle sıralanır:

<span class="mw-page-title-main">Danimarka-Norveç</span> 1536-1815 arasında var olan; Danimarka ve Norveçten oluşan monarşi ile yönetilen devlet

Danimarka-Norveç bugünkü Danimarka ve Norveç topraklarında kurulmuş bir ülkedir. Ayrıca İzlanda, Grönland ve Faroe Adaları'nı da içermekteydi. 1536 yılında kurulmuş, 1814 yılındaki Kiel Antlaşması'na kadar devam etmiştir. Bu tarihten sonra Norveç, İsveç'in bir parçası olmuş; İzlanda, Grönland ve Faroe Adaları ise Danimarka'ya bağlı kalmaya devam etmiştir.

Norveç tarihi, bugünkü Norveç Krallığı topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Kalmar</span>

Kalmar, İsveç'in güneydoğusunda bulunan bir kenttir. Kent, Baltık Denizi kıyısında Öland adasına bakan bölgede kurulmuştur. Şehir ayrıca kendisiyle aynı ada sahip olan Kalmar ilinin de yönetim merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">İsveç ve Norveç Birliği</span>

İsveç ve Norveç Birliği, 1814 ve 1905 yılları arasında var olan ve bugünkü İsveç ve Norveç'in topraklarını kapsayan bir devlettir. 1814 yılında Danimarka'dan bağımsızlığını kazanan Norveç, kısa süre sonra İsveç'in işgali altında kalarak, sonu Kiel Antlaşması'yla biten bir süreç başladı. 14 Ocak 1814 tarihindeki bu antlaşma, devletin kuruluş tarihidir.

<span class="mw-page-title-main">I. Margaret</span> İsveç kraliçesi (hd. 1389-1412); Danimarka ve Norveç kraliçesi (1387-1412)

I. Margaret, Danimarka, Norveç, İsveç kraliçesi ve bir yüzyılı aşkın süre boyunca İskandinav ülkelerini bir araya getiren Kalmar Birliği'nin kurucusu. Küçük yaşta iken ailesi tarafından Norveç Kralı VI. Haakon ile evlenmesine karar verildi. Kızkardeşi Marta Ulfsdotter tarafından eğitildi. 17 yaşında anne oldu. Oğlu Olaf, Danimarka ve Norveç' in veliaht prensi oldu. Oğlunun ani ölümünden sonra Danimarka ve Norveç kraliçesi oldu. İsveç Kralı Albrecht ile savaştı. Bu mücadeleden galip çıkarak tüm İskandinavya'nın kraliçesi oldu. Oğlunun ölümü üzerine veliaht prens olarak yeğeni Bogislav'ı evlat edindi. Bogislav daha sonra Erik adını aldı. Yönetimi sırasında Kalmar Birliğini Almanya'ya karşı güçlü bir durumda tutma çabasına girişti. Kadınların toplum içerisindeki konumunu güçlendiren haklar sağladı.

<span class="mw-page-title-main">Danimarka sömürge imparatorluğu</span>

Danimarka sömürge imparatorluğu, Danimarka-Norveç'in yurt dışındaki kolonilerini kapsamaktaydı. Danimarka, ilk olarak 14. yüzyılda Estonya'nın bir kısmını topraklarına katmış olup daha sonra Norveç ile kurduğu şahsi birlik ile Grönland, Faroe Adaları ve İzlanda'ya sahip oldu. İmparatorluk, en güçlü döneminde Avrupa, Güney Amerika, Afrika ve Asya olmak üzere dört kıtaya yayılmıştır. 19. yüzyılda imparatorluk diğer sömürge imparatorlukları karşısında gerilemeye başladı ve 1953'te Grönland'ın koloni statüsünden çıkarılmasıyla sona erdi.

<span class="mw-page-title-main">Oldenburg Hanedanı</span> Kuzey Almanya kökenli bir Avrupa hanedanı

Oldenburg Hanedanı, Kuzey Almanya kökenli bir Avrupa hanedanı. Güçlü bağlarıyla Danimarka'nın kraliyet Hanedanıdır. Avrupanın en güçlü hanedanlığından biridir. Hanedan İzlanda, Yunanistan, Norveç, Rusya, İsveç devletlerinde ayrıca Schleswig ve Hostein Düklüklerinde Kraliyet hanedanı olarak yer almış veya almaya devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Amerika'nın Danimarka tarafından kolonizasyonu</span>

Danimarka ve Danimarka–Norveç'in eski gerçek birliği, 17. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar büyük bir kısmı Amerika'da bulunan bir sömürge imparatorluğuna sahipti. Danimarka ve Norveç şu ya da bu şekilde Grönland'da 13. yüzyıldan itibaren, ilki yirmi birinci yüzyıla kadar olan arazi taleplerini sürdürdüler.

<i>Margrete den Første</i> 2021 tarihli Danimarka yapımı film

Margrete den Første, Charlotte Sieling'in yönettiği ve ortak yazarlığını yaptığı 2021 Danimarka tarihi drama filmi. Film, 1402'de Danimarka Kraliçesi I. Margrete'nin oğlu Danimarka-Norveç Kralı Olaf II/Olav IV olduğunu iddia eden bir sahtekar olan 'Sahte Oluf'un kurgulanmış bir anlatımıdır.