İçeriğe atla

Danegeld

Günümüzde İsveç'in Uppland bölgesinde yer alan U 194 isimli yazıt İngiltere'den alınmış olan bir danegeld anısına dikilmiştir[1]

Danegeld, (Danca: danegæld, Danimarka vergisi anlamına gelir) Viking savaşçılarının topraklarını yağmalamasına karşı saldırıya uğrayan bölge yöneticileri tarafından Vikinglere verilen vergidir. 11. yüzyıl boyunca bu vergiye geld veya gafol denmiş, danegeld deyimi 12. yüzyılla beraber kullanılmaya başlanmıştır. 9 - 11. yüzyıl arasında Viking saldırılarına yoğun olarak maruz kalan İngiltere ve Fransa'da krallık siyaseti hâline gelmiştir.

İngiltere

Anglosakson dönemi

İngilizler tarafından Vikinglere yapılan ilk büyük ödeme 991 yılındaki Maldon Muharebesindeki İngiliz yenilgisi üzerine olmuştur. Tahttaki İngiliz kralı Tedariksiz Ethelred silahlı mücadeleyi sürdürmektense Vikinglere ödeme yaprak tehlikeyi savuşturmak istemiştir. Anglo-Sakson Kronolojisinde Vikinglerin başında Olav Tryggvason adlı komutanın olduğunu yazar.

994 yılında yeniden adaya dönen Vikinglerin başında Olav Tryggvason ile birlikte Danimarka kralı Sven Çatalsakal vardır. Londra'yı kuşatan Vikingler bir kez daha yapılan ödemeyle bölgeden ayrılırlar. Ancak ödenen meblağın büyüklüğü Danimarkalıları şaşkınlığa düşürecektir, genellikle fetih sonrası yapılan yağmadan elde edilecek gelirin çok üzerinde gelir sadece İngilizleri korkutarak sağlanabilmektedir. İzleyen dönemde 1002 ve 1007 yılında ödeme yapılır. Özellikle 1007 yılındaki ödemede 13 ton gümüş verildiği rivayet edilir. 1012 yılında Canterbury'nin yağmalanmasının ardından Vikinglere yaklaşık 18 ton gümüş ödeme yapılacaktır.

1016 yılında Sven Çatalsakal'ın oğlu Knud İngiltere kralı olur. İktidarını sağlamlaştırmaya çalışan Knud 27 ton gümüş toplayacak ve ayrıca 4 ton da özel olarak Londra'dan alacaktır.[2]

İngiltere'deki Anglosaksonlar tarafından ödenen toplam Danegeld miktarının 60 milyon peni olduğu hesaplanır.

Norman dönemi

Ana madde: İngiltere'nin Normanlar tarafından fethi

Güney İngiltere'de toplanan vergiler ekilen toprağa bağlı olarak değişmekteydi. Tüm İngiltere'de ise vergiler şerifler tarafından toplanırdı. Danegeld'i ödemek için toplanan vergi I. William tarafından Normandiya bölgesindeki savaşlar, seferler ve kraliyet harcamaları için ödenek olarak kullanılırdı. Normanlar bu vergiyi önceki Anglosakson krallara göre daha sık toplarlardı. Danegeld için vergi toplanmasına en son 1162 yılı kayıtlarında rastlanır. Bu verginin toplanmasında sayısız yolsuzluk olduğuna dair rivayetler bulunur. Bunlar arasında şunlar sayılabilir; birim toprak verimlilik değerlendirmeleri güncelliğini kaybetmiştir, çok farklı şekilde muafiyetler geliştirilmiştir.

Fransa

Breton

Breton bölgesinde geniş çaplı Danegeld toplandığına dair bilgi bulunmamaktadır. Bölgede danegeld ödemesi yapılmış olsa da bütün halkı kapsayan bir vergilendirmeye gidildiği bilinmemektedir. 830-832 yıllarını kapsayan tarih yazımı olan Annales Bertiniani içinde Nominoe adlı yerel Breton önderin üç kez Danimarkalı Vikinglere yenildikten sonra topraklarını bırakıp çekilmek zorunda kaldığı, daha sonra ise para ve değerli hediyeler sayesinde onlardan topraklarını geri aldığı yazılır.

Bu dönemde benzer aynî ödemelerin Vikinglere yapıldığı bilinmektedir. Ayrıca 854 yılında Vannes bölgesinde Vikingler tarafından fidye için kaçırılan piskopos Courantgenus için halktan vergi toplandığı bilinmektedir.

Doğu Fransa

Doğu Fransa bölgesinde yapılan en önemli danegeld ödemesi kuşatılan Elsloo şehrini kurtarmak için Şişman Karl tarafından yapılmıştır. Ödemenin yapıldığı Viking komutanı Godfrid'in Hristiyanlığı kabul etmesi de istenmiştir.

Frizye

Toplanan vergilerle yapılan ilk danegeld ödemesi 810 yılında Frizye'de yapılmıştır. Bu yıl bölgeye gelen yaklaşık 200 parça gemiden oluşan Danimarka donanması önce sahil kentlerini yağmalamış daha sonra da Frizye bölgesi içlerine ilerlemiştir. Yerel direnişi kıran Vikinglere çok büyük bir ödeme yapıldığı Annales regni Francorum adlı eserde yazılmaktadır. Frank kralı Şarlman'ın Danimarkalılar üzerine sefer yapmayı planladığı ancak fidyenin ödenmiş olması dolayısıyla sefere gerek kalmadığı da aynı eserde belirtilir. 836 yılında Anvers ve çevresini yağmalayan Vikingler bilinmeyen bir miktarda danegeld karşılığında bölgeden ayrılmıştır. Frizye bölgesi tarafından verildiği bilinen son danegeld ödemesi 852 yılında yapılmıştır. 252 parça gemiyle gelen Viking donanması bölgeye saldırmadan önce fidye talep etmiştir. Tedarik edilen danegeld ödemesi sayesinde Vikingler saldırmadan ayrılmıştır. 873 yılında fidye talebiyle gelen Viking komutanı Rodulf'un talebi Frizler tarafından reddedilmiş, çıkan çatışma sonucunda Vikingler yenilmiş, Rodulf öldürülmüştür.

Lorraine

Lotharingia olarak da bilinen Lorraine bölgesinde sadece bir kez danegeld için vergi toplanmıştır. Kral II. Lothair tüm krallıktaki birim çiftlik başına 4 Denarius toplamıştır. Bunun yanı sıra büyükbaş hayvan, un ve şarap gibi aynî vergi de toplandığı bilinir.[3]

Batı Fransa

Batı Fransa bölgesinde ilk danegeld ödemesi 845 yılında Paris'e saldırmak üzere olan Ragnar Lothbrok komutasındaki Vikinglere yapılır. 857 yılında Sen Nehri boyunca kentleri yağmalayan Bjørn komutasındaki Vikingler bir yıl sonra bölgeye geri döndüklerinde saldırmamak kaydıyla kendilerine ödenen danegeldi kabul ederler. Bölgedeki Vikingler yerel derebeylerinden aldıkları danegeldler sayesinde bir tarafın yanında yer alıp diğerine saldırırken diğer tarafın daha yüksek bir bedel ödemesi üzerine derhal saf değiştirebilmekteydi.

Geleneği

Edebiyat

Siyaset

  • Birleşik Krallık siyasetinde danegeld terimi tehditler karşısında taviz verme anlamında kullanılmıştır. 23 Kasım 2005 tarihli Avam Kamarasında yapılan Belfast Antlaşmasına dair görüşmelerde söz alan muhafazakâr milletvekili Andrew Robathan, IRA örgütüne verilen tavizler danegelde benzetmiş ve bir kez verilmeye başlandı mı sonunun gelmeyeceğini belirtmiştir.[6]
  • Irak Savaşı sırasında Irak Direnişi tarafından esir edilen İtalyan askerlerinin serbest bırakılması için İtalyan hükûmet tarafından 1 milyon dolar ödenmesine karşı eleştirel bir yazı kaleme alan The Daily Mirror yazarı Tony Parsons, Rudyard Kipling'in Danegeld şiirine anıştırma yaparak "Bir kez Danegeld ödemeye başlarsan, Danimarkalıdan kurtulamazsın" diyerek uygulanan siyaseti eleştirmiştir.[7]
  • İngiltere'de danegeld deyimi Başbakan Neville Chamberlain tarafından Nazi lideri Adolf Hitler'e karşı başarısızca uygulanan yatıştırma politikası ile ilgili olarak da kullanılır.

Kaynakça

  1. ^ Yazıtın asıl metni şu şekildedir:
    ta al|i| |l|it raisa stain þino| |oftiR sik sialfan ' hon tuk| |knuts kialt a| |anklanti ' kuþ hialbi hons ant
    Türkçeye şu şekilde çevrilebilir:
    Bu yazıt Alli tarafından kendi hatırası için dikilmiştir. İngiltere'de Knutr'dan ödeme almıştır. Tanrı ruhunu affetsin
  2. ^ Bu dönemde Vikinglere fidye ödeyen bölge sadece İngiltere değildir. İsveç kralına fidye ödeyen topraklar arasında Finlandiya, Baltık bölgesi ve Moskova'ya kadar olan topraklar sayılır.
  3. ^ Annales Bertiniani adıl eserde danegeldin Heriold oğlu Rodulf adlı Vikinge yapıldığı yazar
  4. ^ Asıl metin:
    ...he shall with speed to England,
    For the demand of our neglected tribute
  5. ^ Asıl metin:
    We never pay any-one Dane-geld,
    No matter how trifling the cost;
    For the end of that game is oppression and shame,
    And the nation that plays it is lost!
  6. ^ İlgili tutanak 26 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 31 Mayıs 2012 tarihinde erişilmiştir
  7. ^ İlgili makale 17 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 31 Mayıs 2012 tarihinde erişilmiştir

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Vikingler</span> Denizcilik, ticaret ve akıncılıkla uğraşan İskandinav kökenli kavim

Vikingler ya da Norslar, İskandinavyalı korsan ve tüccar kavimlerdir. Aslında "Viking" veya "Nors" bir millet adı değildir; Danlara, Norveçlilere, İsveçlilere ve diğer İskandinavlara kim olduklarına bakmaksızın verilen isimdir. Bu adlandırma Eski Norsçadaki Vikingr (yağmacı) sözcüğünden gelir ve Viking Çağı boyunca tüm Kuzey Cermenleri bu adla anılmıştır. Vikinglerin ataları antik Cermen halkları, konuştukları dil(ler) ise Cermen dil ailesine bağlı İskandinav dilleridir. Vikingler ömürlerinin büyük bir kısmını denizlerde geçirmiş olan savaşçı bir halktır. 8 - 11. yüzyıllar arasında kuzeybatı Avrupa'da birçok yeri ele geçirmişlerdir. Viking akınları ile birlikte birçok manastır yok olmuştur. Olaya tanıklık eden ve hayatta kalarak Avrupa'nın çeşitli bölgelerine dağılan keşişlerin dramatik ve trajik anlatımları, yüzyıllarca sürecek bir Viking korkusu ve düşmanlığı yaratmıştır. Vikingleri kaba, ilkel, medeniyetten uzak bir kavim olarak betimlemişlerdir. Bu anlatımların etkisiyle, Avrupalıların Viking kültürüne uzun süre kayıtsız kaldıkları anlaşılmaktadır. Göçebe ve savaşçı bir kavim olan Vikinglerin yazılı geleneği olmayışı, kültür izlerinin sürülmesini güçleştirmektedir. Yazılı kaynakların zayıflığına ve Batılı kaynaklardaki olumsuz Viking imajına karşılık, arkeolojik veriler, incelikli bir Viking maddi kültürünün varlığına işaret etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Anglosaksonlar</span> eski bir Cermen halkı

Anglosaksonlar, Anglus, Sakson ve Jüt karışımı bir Cermen halkı. 5. yüzyıldan itibaren Romalıların Britannia olarak isimlendirdiği adayı istila etmiş ve 865'teki Viking istilasına kadar adanın tamamını yönetmişlerdir; Viking istilasından Norman istilasına kadar geçen sürede ise bazen adanın bir kısmını, bazen tamamını yönetmiş ve bazen de adanın kontrolünü tamamen Vikinglere kaptırmışlardır. Vikinglerin gelişiyle İngiltere'deki Anglosakson kontrolü önemli ölçüde zayıflamış ve Normanların gelişiyle birlikte tamamen sona ermiştir.

<span class="mw-page-title-main">İngilizler</span> İngiltere ile ilişkili bir halk

İngilizler, İngilizce dilini konuşan ve ortak tarih ve kültürü paylaşan bir topluluk olarak İngiltere'de ortaya çıkmış etnik grup ve millettir. Tarih boyunca İngiltere'de ikamet etmiş olan farklı grupların karışımıyla yeni bir kimlik oluşturmuşlardır; Anglo-Saksonlar, Vikingler, Bretonlar ve Normanlar İngiliz kimliğini oluşturan etnik gruplardır.

Danimarka tarihi, bugünkü Danimarka Krallığı topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

Norveç tarihi, bugünkü Norveç Krallığı topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Maldon Muharebesi</span>

Maldon Muharebesi 10 Ağustos 991'de İngiltere'de Maldon, Essex'de Blackwater Nehri'nin yakınında Anglosaksonlar ile istila için bölgeye gelmiş olan Vikingler arasındaki silahlı çatışmadır. Vikinglerin zaferi Anglosaksonların mağlubiyetiyle sonuçlanmıştır. Savaştan sonra "Canterbury Başpiskoposu Sigeric" ve Anglo-Sakson krallığının güneydoğu illeri valisi Anglo-Sakson İngiltere Kralı Ethelred'e Vikinglere tazminat vererek onların İngiltere'den ayrılmasını sağlamasını tavsiye etmişlerdi. Böylece 3.000 kgm gümüş ağırlığa eşit olan 10.000 Romalı pundu Vikinglere tazminat olarak verilmişti. Buna "Danegeld" adı verilmiştir ve İngiltere tarihinde Vikinglere verilen ilk parasal tazminat olarak kayıtlara geçmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Húskarl</span> Savaşçı köle,Savaşlarda kullanılan Gladyatör gibi düşünülebilir

Húskarl sadece savaşmak için edinilen köle, özellikle İskandinavya’da kralın veya yerel yöneticilerin özel muhafızı anlamında kullanılır. Bu kurum İngiltere’nin 11. yüzyılda Vikingler tarafından istilasının ardından Anglosaksonlar arasında da yerleşmiştir. İngiltere’de húskarlın hem askeri hem de idari sorumlulukları olurdu. Hastings Muharebesi sırasında İngiltere kralı Harold Godwinson için savaştıkları bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Æthelred</span> İngiltere kralı

Tedariksiz Ethelred, doğu Anglosakson kraliyeti Wessex'in 18 Mart 978–1013 ve 1014–23 Nisan 1016 dönemleri arasındaki kralı.

<span class="mw-page-title-main">Runik taş</span>

Runik Taşlar, runik tarzı yükseltilmiş taş yazıtı ama bu terim kayalar ve kaya üzerinde yazıtlar için de kullanılır. Bu gelenek 4. yüzyılda başlamış ve 12. yüzyılda da sürmüştür. En çok İskandinavya'da bulunur, ancak Viking Çağı'nda ziyaret ettikleri yerlere de dikilmiş taşlar vardır. Genellikle ölen erkekler için dikilmiş anıtlardır. Renkleri yıpranmış ve artık belli olmamasına rağmen, genellikle dikildikleri zaman parlak renkliydiler. Kelime olarak "büyülü taş" şeklinde anlamlandırılmaktadırlar.

<span class="mw-page-title-main">İngiltere'nin Normanlar tarafından fethi</span>

İngiltere'nin Normanlar tarafından fethi, 28 Eylül 1066 tarihinde İngiltere'nin Normandiya dükü William tarafından işgal edilmesiyle başlar. William 14 Ekim 1066 tarihinde yapılan Hastings Muharebesini kazanınca I. William olarak başa geçer. Yenik İngiltere kralı Harold Godwinson 25 Eylül 1066 tarihindeki Vikinglere karşı Stamford Bridge Muharebesinde zafer kazanmasına rağmen ordusunun oldukça yıpranmış olması muharebede belirleyici olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Seferi (1069)</span>

Kuzey Seferi veya Kuzeyin yağmalanması, İngiltere'nin Normanlar tarafından fethi sırasında Hastings Muharebesindeki zaferinin ardından I. William olarak tahta geçen Normandiya Dükünün öncülüğünde düzenlenen seferdir. Norman egemenliğine karşı başkaldıran Anglo-Sakson İngilizlere karşı 1069-1070 kışında düzenlenen sefer kuzey bölgelerini denetim altına almak amacıyla yapılmıştır. Sefer sırasında kullanılan yakıp yıkma taktiği yüzünden bölgede geniş çaplı hasar meydana gelmiş, Anglo-Sakson derebeyleri kovulmuştur. Sefer sonucunda yaklaşık 100 bin kişinin öldürüldüğü sanılmaktadır. Sefere ait veriler bu dönemde yazılan Kıyamet Kitabı adlı eserde tüm açıklığıyla geçmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Rollo</span> Normandiyanın ilk hükümdarı olan Viking

Rollo Norveç veya Danimarka asıllı Viking soyundan gelen Norman asilzade. Normandiya olarak bilinen Norman yerleşiminin ilk yöneticisidir, onun soyundan gelenler Normandiya Dükü olarak anılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ragnar Lodbrok</span> Viking savaşçısı ve kral

Ragnar Lodbrok veya Lothbrok, efsanevi Viking savaşçı ve kral. Eski Nors dilinde başta Ragnarssona þáttr olmak üzere çok sayıda sagaya konu olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Viking Ordusu</span>

Büyük Viking Ordusu, 865 yılında Danimarka ve güney İsveç'ten yola çıkarak İngiltere'yi istila eden birleşik silahlı kuvvete verilen addır. Bu döneme kadar Viking saldırıları genellikle vur-kaç şeklinde olmuş, özellikle yağma amaçlanmıştır. Büyük Viking Ordusunun ise amacı yeni topraklar fethetmek olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Björn Járnsíða</span> yarı efsanevi İsveç kralı

Bjørn Járnsíðe Ragnarsson yarı efsanevi İsveç kralı ve ünlü Viking savaşçısı Ragnar Lodbrok'un oğlu. Járnsíðe lakabı Türkçedeki yiğit ve alp sözcüklerinin Eski Norsça'daki karşılığıdır, savaşlardaki cesareti nedeniyle Bjørn'a bu takma ad uygun görülmüştür. 9. yüzyılda yaşamıştır, Munsö Hanedanının kurucusudur.

Ivar the Boneless Ragnarsson yarı efsanevi Dublin kralı ve ünlü Viking savaşçısı Ragnar Lodbrok'un oğlu. 9. yüzyılda yaşamış ünlü bir Berserker ve yöneticidir.

<span class="mw-page-title-main">Burghal Hidage</span>

Burghal Hidage, İngiltere'de erken Orta Çağ'da hüküm süren Wessex Krallığı döneminde hazırlanmış olan otuz adet tahkimat ve buraların iaşesi için vergi toplanan birimleri listeleyen belgenin adıdır. Viking istilasına karşı tahkimat ağı oluşturan Wessex kralı Büyük Alfred tarafından hazırlatılmıştır. Belgeye ismi 1897 yılında Frederic William Maitland tarafından verilmiştir. Belgenin Orta Çağ'dan gelen versiyonu 1731 yılındaki yangında hasar görmüş olmasına rağmen metin gövdesi 1562 yılında Laurence Nowell tarafından kopyalandığı için günümüze gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">V. Charles</span> Fransız hükümdar (1338-1380)

V. Charles, Bilge olarak adlandırılır, 1364'ten 1380'deki ölümüne kadar Fransa kralı. Saltanatı, Fransa için erken bir zirve noktası oldu. Yüz Yıl Savaşları sırasında orduları İngilizlerin elindeki toprakların çoğunu geri aldı.

<span class="mw-page-title-main">Paris Kuşatması (845)</span>

Paris Kuşatması ve sonrasında şehrin yağmalanması, 845 yılında Karolenj İmparatorluğu'na bağlı Batı Frank Krallığı'na yapılan Viking istilasının son aşamasını tanımlar. Viking kuvvetlerinin Danimarkalı bir şef olan Reginherus tarafından yönetildiği ileri sürülür, bu kişinin efsanevi karakter Ragnar Lodbrok olduğu düşünülmektedir. Yaklaşık 120 gemiden oluşan Viking filosu Mart ayında Atlantik Okyanusu'ndan Sen Nehri ağzına girerek ilerlemiştir. Francia kralı Dazlak Karl küçük bir birlikle saldırıp başarısız olmuştur. İlerleyen Vikingler Nisan ayında Paris'e ulaşmıştır. Şehre saldırarak ele geçiren Vikingler yaklaşık 2.5 ton altın ve gümüş Danegeld ödenmesinin ardından yağmayı sona erdirerek kentten ayrılmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Wessex Krallığı</span> Büyük Britanyanın güneyinde yer alan Anglosakson krallığıdır

Wessex Krallığı Büyük Britanya'nın güneyinde yer alan Anglosakson krallığıdır. 519 yılından 10. yüzyılın başlarına kadar birleşik İngiliz devleti kuruluncaya kadar hüküm sürmüştür.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.