İçeriğe atla

Damad Ferid Paşa'ya suikast teşebbüsü

Damad Ferid suikastı, 216. Osmanlı Sadrâzamı Damad Ferid Paşa'ya ve Ali Kemal ile Said Molla'ya yapılması planlanmış ancak teşebbüs aşamasında kalmış bir suikast girişimidir.

Bu suikast teşebbüsünden ötürü 16 kişi idam, 4 kişi onar sene kürek cezasına çarptırılmıştır.

Gazete manşeti

1920 yılının Haziran aylarında İstanbul gazetelerinde dikkat çekici haberler yayınlanmıştır. Haberlere göre Damad Ferid Paşa'ya yapılan suikast açığa çıkmış. Sorumluları Kuvâ-yi Milliye ileri gelenleri olarak yazmakta, suçluların yakalandığı bilgisini de eklemektedir. "Suikast teşebbüsü" suçundan yakalananlar Nemrud Mustafa Paşa tarafından yargılanmıştır.

Hedef alınan kişiler

İstanbul gazetelerinde yer alan habere göre suikast girişimi üç kişiyi ele almıştır. Bunlar o günlerde dördüncü kez sadrazamlık makamına oturan Damat Ferit eski Maarif ve Dahiliye nazırı ve Peyâm-ı Sabah gazetesi başmuharriri Ali Kemal ve Adliye Nezareti Müsteşarı ve İngiliz Muhipleri Cemiyeti'nin kurucusu Sait Molla'dır bu üç isme ek olarak Dahiliye Nazırlarından Mehmet Ali Bey'in ismi de gazetelerde yazmaktadır. Ancak Divân-ı harb-i Örfî'nin gerekçeli kararlarında ve Takvîm-i Vekâyi de yayınlanan İrâdei Seniyye'de Mehmet ali bey ismi geçmemiştir. Kast girişiminin hedefi Damat Ferit, Ali Kemal ve Sait Molladır.[1][2][3][4]

Yargı süreci ve zanlılar

Suikast girişiminden göz altına alınan tutuklu sanıklar Adliye Tevkifhanesi'nden divanı harbe götürülmüş ve sanıkların yargılanmasına böyle başlanmıştır.

3 Haziran 1920 Alemdar (gazete)'sinde bulunan "Tutuklular Divân-ı harb'de" başlıklı haberde:

"Sadrazam Damat Ferit Paşa hazretlerinin kendisine suikast planlamış bulunan çeteciler dün üç buçukta arabalarla gözetim altında bulunarak hapisane-i umumîyeden Divân-ı harb-i örfi'ye sevk edilmiş, muhakemelerine burada devam edilmiştir."[5]

10 haziran tarihli alemdar gazetesinin "Suikastcilerin muhakemesi" adlı başka bir manşetinde:

"suikast zanlılarının muhakemesine devam edilmekte ve birkaç güne kadar muhakemelerinin karara bağlanacağı muhakkak görülmektedir."[6]

bu manşetten yaklaşık dört beş gün daha devam etmiş nihayet sonuca varılmıştır.

Damat Ferit Paşa, Ali Kemal ve Sait Molla'ya suikast teşebbüsünde bulunmak ve istanbulda geniş çaplı gizli bir örgüt kurma suçundan İstanbul birinci divân-ı harb-i örfisi'nde yargılananlar hakkında hüküm ve gerekçeli karar 11 Haziran tarihinde padişah Mehmet Vahideddin tarafından onanmış[7] ve bu karar ile ilgili İrade-i seniyye 13 Haziran tarihli Takvim-i vekayi de yayınlanmıştır.[8]

Dava sonucu alınan kararlar

Dava sonuçlanmış ve Nemrut Mustafa paşa eline geçen fırsattan istifade ederek, Kuvâ-yi Milliye'ye önemli hizmetlerde bulunmuş birçok şahsı ayrıntılı bir inceleme yapmaksızın birkaç gün süren yargılamalar sonucunda idam veya onar sene kürek cezasına çarptırmıştır.

•İdam cezası alan sanıklar:

Bekir sami, Hacim, Remzi ve Nuri beyler, Arnavutlu Mehmet Kaptan, Dramalı Rıza Bey, Halil İbrahim, Tevfik sûkûti, Mehmet Ali Beyler, Binbaşı İhsan, binbaşı İsmail Hakkı, Tulçalı Süleyman, Ahmet halim, İbrahim Ago beylere bursa Yenişehirden Hasan ve Bursalı çoban İsmail dahil olmak üzere 16 kişidir.

Mahkemenin verdiği karara göre

10'ar sene kürek cezasına çarptırılan sanıklar:

Binbaşı adil, Binbaşı Raşid, Binbaşı Cemal beyler ve Yüzbaşı bican efendi olmak üzere dört kişidir.[9]

Kaynakça

  1. ^ B.O.A, DUİT, Nu: 79-5/117; Alemdar, 1 Haziran 1920
  2. ^ Alemdar 2 Haziran 1336/2 Haziran 1920 Nu: 529-2829
  3. ^ Peyâm-ı Sabah, 2 Haziran 1920, Nu: 545-10975
  4. ^ Vakit (gazete), 2 Haziran 1920, Nu: 906
  5. ^ Alemdar (gazete) 3 Haziran 1920, Nu: 530-2830
  6. ^ Alemdar (gazete) 10 Haziran 1336/10 Haziran 1920 Nu: 537-2837
  7. ^ Taner Akcan a.g.m s. 52, 25 numaralı dipnot
  8. ^ Takvim-i vekayi 13 Haziran 1920, Nu: 3778.
  9. ^ Basbakanlık Osmanlı arşivi dosya usulü iradeler tasnifi nu: 79-5/117.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Damad Ferid Paşa</span> 216. Osmanlı sadrazamı

Damad Mehmed Ferid Paşa, Osmanlı diplomatı ve devlet adamı. VI. Mehmed saltanatında 4 Mart 1919 - 30 Eylül 1919 ve 5 Nisan 1920 - 17 Ekim 1920 tarihleri arasında toplam bir yıl bir ay on beş gün sadrazamlık yapmıştır. Mustafa Kemal Paşa önderliğindeki ulusal kurtuluş hareketine muhalefetinden ötürü savaştan sonra Yüzellilikler listesine alınmış ve vatan haini ilan edilmiştir. 1922 yılında yurt dışına kaçmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ahmet Ferit Tek</span> Türk politikacı

Ahmet Ferit Tek, Türk siyasetçi, diplomat, fikir adamı.

<span class="mw-page-title-main">Yüzellilikler</span> Türkiyeden sürgün edilen İtilaf işbirlikçileri

Yüzellilikler, Türk Kurtuluş Savaşı sonrası düşman iş birlikçisi olarak görülen ve Türkiye'den sürgün edilen, hepsi üst düzey makamlarda yer alan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına verilen isimdir.

Hürriyet ve İtilaf Fırkası, İkinci Meşrutiyet döneminde iktidardaki İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne (İTC) karşı kurulmuş olan en önemli muhalefet partisidir. 1911-1913 arasındaki ilk etkinlik dönemi, 23 Ocak 1913'te İttihat ve Terakki'nin Bâb-ı Âli Baskını ile hükûmeti ele geçirmesiyle sona erdi. Mondros Mütarekesi'nden sonra Ocak 1919'da yeniden kurulan parti, ertesi yıl başlarında etkinliğini kaybetti.

<span class="mw-page-title-main">İzmir Suikastı</span> Atatürkün hedeflendiği 1926 tarihli suikast planı

İzmir Suikastı, Türkiye Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa'ya 14 Haziran 1926 tarihinde, İzmir'de yapılması planlanan suikast girişimidir. Aralarında eski bakanlar, milletvekilleri ve valiler de bulunan bir grup tarafından planlanmış ancak hayata geçirilmeden engellenmiştir.

Akbaş Cephaneliği Baskını, Mondros Mütarekesi gereği Fransız kuvvetlerince el konulan Osmanlı ordusuna ait Eceabat yakınındaki cephaneliğe Balıkesir Redd-i İlhak Cemiyeti mensubu Köprülü Hamdi Bey önderliğinde 40 atlı arkadaşın 26-27 Ocak 1920'de düzenlediği baskın.

Dürrizade Abdullah Beyefendi, 1920 yılında İstanbul İngilizlerin işgali altındayken Osmanlı Devleti'nin şeyhülislamı.

Yıldız Mahkemesi, 27 Haziran- 29 Haziran 1881 tarihleri arasında Yıldız Sarayı'nın bahçesinde kurulan bir çadırda yapılan, Osmanlı padişahı Abdülaziz'i öldürmekle suçlanan sanıkların yargılandığı özel amaçlı bir mahkemeydi.

Mehmet Ali Bey şu anlamlara gelebilir:

<span class="mw-page-title-main">Hariciye Nezâreti</span> Son dönem Osmanlı Hükümetlerinde devletin dış siyasetini yürüten kurum

Hariciye Nazırlığı ya da Hariciye Nezareti Son dönem Osmanlı Hükümetlerinde devletin dış siyasetini yürütmekle görevli, günümüzdeki Dışişleri bakanlığı'na karşılık gelen kurumdur. İstanbul'da günümüzde İstanbul Valiliği işlevini gören Babıali binasında sadrazamlıkla aynı binayı paylaşmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Harbiye Nezâreti</span>

Harbiye Nazırlığı veya Harbiye Nezareti, Osmanlı Devleti'nde savaş işlerine bakmakla görevli bakanlığın adıydı. Bütün Osmanlı ordusu günümüzde yerini Millî Savunma Bakanlığına bırakmış olan bu bakanlığa bağlıydı.

<span class="mw-page-title-main">Adliye Nezâreti</span>

Adliye Nezâreti ya da Adliye Nazırlığı Son dönem Osmanlı Hükûmetleri'nde bugünkü Adalet Bakanlığı'nın yaptığı işi yapan nazırlıktır. Türkiye'de Cumhuriyet'in kurulmasıyla birlikte önce Ankara'ya taşınmış ve sonrasında ise dilde sâdeleşme çalışmalarının ardından adı "Adalet Bakanlığı" olarak değişmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Damat Mahmud Celâleddin Paşa (1853-1903)</span> Osmanlı devlet adamı, şair, yazar

Damad Mahmud Celâleddin Paşa veya Mahmut Celaleddin Âsaf, Osmanlı devlet adamı, şair ve yazardır.

<span class="mw-page-title-main">Mehmet Ali Gerede</span>

Mehmet Ali Gerede, Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde bakanlıklar yapmış bir devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Gümülcineli İsmail Bey</span> Osmanlı siyasetçi

Gümülcineli İsmail Bey, Türk siyasetçi.

Dramalı Rıza bey,, Türk asker.

Tulçalı Süleyman, (1880-1890- ?), Türk asker.

Miralay Sadık Bey (1860-1940), son Osmanlı döneminde asker ve siyaset adamı.

İsmail Sıtkı Erboy, Türk siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Nusret Bey</span> Türk öğretmen, devlet adamı (1875-1920)

Urfa Mutasarrıfı Nusret Bey, Türk öğretmen ve idarecidir. Ermeni Tehciri'inde vazife almasıyla ve bu tehcirde Ermenileri öldürdüğü ve mallarından kazanç sağladığı iddia edilerek idam edilmesiyle bilinir. 15 ay kürek cezasına çarptılırmış olduğu hâlde Divân-ı Harp-i Örfi yasadışı şekilde toplanıp cezası idam cezasına dönüştürdü. 5 Ağustos 1920'de Beyazıt Meydanı'nda idam edildi. Ferid Paşa hükûmetinden sonraki Ahmet Tevfik hükûmeti iktidara gelince ailesi suçsuz olduğunu iddia ederek davaların tekrar incelenmesini talep etti. İncelemelerin ardından Nusret Bey'in suçsuz yere asıldığı kanıtlanmıştır. 25 Aralık 1921'de TBMM tarafından "millî şehit" ilan edilmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.