Dalkırmaz
| Dalkırmaz | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Dalkırmaz Dalkırmaz'ın Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Şavşat |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1093 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 84 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08700 |
Dalkırmaz, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
Şavşat ilçesinde günümüzde Dalkırmaz ve Çiftlik adlarını taşıyan yerleşimler, eski Anklia köyünün sınırları içinde yer alır. Bundan dolayı Anklia veya Ankliya (آنقليا), değişik kaynaklarda her iki köyün de eski adı olarak geçer.[3][4] Günümüzde Gürcistan'da Anklia adıyla aynı kabul edilen ve Anaklia adını taşıyan bir yerleşim vardır.[5] Gürcistan'da da Anklia adıyla aynı kökten geldiği kabul edilen ve Anaklia adını taşıyan bir yerleşim bulunmaktadır.[5]
Anklia, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Şavşeti'de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Anklia köyünün kilisesi olan Anklia Kilisesi de bu dönemden kalmış olmalıdır.[6]
Anklia, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması'yla Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinde Anklia (Анклиа), Artvin sancağının Şavşet-İmerhevi kazasında yer alıyordu. 1886 nüfus sayımında bu kazaya bağlı Anklia nahiyesinin 11 köyünden biriydi. Anklia köyünde 137'si erke ve 129'u kadın olmak üzere 43 hanede 266 kişi yaşıyordu. Anklia köyüne bağlı üç mahalle kaydedilişti. Bu mahalleler Kambeti (Камбатъ), Sataplia (Сотоплиа) ve Çiftlik’ti. Kambeti mahallesinde 5 hane, Sataplia mahallesinde 10 hane ve Çiftlik mahallesinde 12 hane yaşıyordu. Köyde 1 hanede yaşayan 6 kişi Gürcü, 42 hanede yaşayan 260 kişi Türk olarak kaydedilmiştir. Anklia nahiyesinde ise, 1.128’i erkek ve 1.090 ‘ı kadın olmak üzere 359 hanede 2.218 kişi yaşıyordu. Bu nüfus içinde sadece 3 hanede yaşayan 13 kişi Gürcü, kalan nüfus ise Türk olarak kaydedilmiştir. Anklia köyü, Anklia nahiyesinin idari merkeziydi.[7]
Anklia köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Bu durum, 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla da Sovyet Rusya tarafından kabul edildi. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında, 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca Anklia Türkiye'ye bırakıldı.[8]
Artvin livasında 1922 yılında yapılan nüfus tespiti sırasında "Ankliya" olarak kaydedilmiş olan köy, Şavşat kazasının merkez nahiyesine bağlıydı. Köyün nüfusu, 280'i kadın ve 284'ü erkek olmak üzere, 91 hanede yaşayan 564 kişiden oluşuyordu. Nüfusun tamamı Türk olarak kaydedilmiştir.[9] Bununla birlikte Norkola (ნარკოლა), Tianisahli (ტიანისახლი), Gola (გოლა), Hatoyana (ხატოყანა), Vecanauri (ვეჯანაური) ve Gargatuli (გარგათული) gibi Gürcüce mevki adları bugün de bilinmektedir.[10] 1925'te Artvin vilayetinde köy adları değiştirilirken, 1886 tarihinde Anklia köyünün bir mahallesi olan Çiftlik köyün adı, Anklia da bu köyün bir mahallesi sayılmıştır.[3]
Anklia, 1955'te Çiftlikköy'den ayrılarak Ankliya adıyla ayrı bir köy haline getirildi. Nitekim Anklia Resim Gazete'de "Çoruh Vilâyeti Şavşat Kazası Merkez Nahiyesinin Çiftlik Köyüne bağlı Ankliya Mahallesi (Ankliya)" olarak ifade edilmiştir.[11] Kısa süre sonra da Anklia adı Dalkırmaz olarak değiştirilmiştir.[12] 1965 genel nüfus sayımında Dalkırmaz köyünde 466 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 248 kişi okuma yazma biliyordu.[13]
Dalkırmaz köyünün güney kısmında bir köy kilisesinin kalıntıları bulunmaktadır. Tamamen yıkılmış olan kilise, Osmanlı döneminden önce Anklia köyünün kilisesiydi.[6] Eskiden bağımsız bir köy, sonradan Anklia'nın bir mahallesi olan Şindobani'de de başka bir köy kilisesi vardı. Bu kiliseden geriye sadece yıkıntılar kalmıştır.[14]
Kızılcık (Şindobani) Mahallesi
Geçmişte Türkçe yaygın biçimde Şindoban olarak yazılan mahalle adı büyük olasılıkla Şindisubani'den gelir (Gürcüce: შინდისუბანი). İki kelimeden (şindi: kızılcık; ubani: mahalle) oluşan Şindisubani adından tamlama eki düşmüş ve yer adı Şindubani'ye dönüşmüş olmalıdır. Şindubani de Türkçede bozulup Şindoban (Şindobani) biçimini almış olabilir. Bundan dolayı olsa gerek Şindoban mahallesinin adı Kızılcık olarak değiştirilmiştir. Şindubani Kilisesi hakkında bilgi bulunmadığı için kilise Dalkırmaz Köyü Şapeli olarak adlandırılmıştır.[15]
Mahalledeki kilise aslında eski bir köy kilisesidir. Çünkü Şindobani eski bir köy olup sonradan mahalleye dönüştürülmüştür. Köy kilisesinden günümüze sadece yıkıntılar kalmıştır. Şindobani Kilisesi'nin 5. yüzyılda Kral Vahtang Gorgasali zamanında yapılmış olan Şindoba Kilisesi olabileceğine dair görüşler vardır.[16]
Coğrafya
Dalkırmaz köyü, Artvin il merkezine 77 km, Şavşat ilçe merkezine ise 12 km uzaklıktadır.[17]
Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 88[2] |
| 2020 | 84[2] |
| 2019 | 81[2] |
| 2018 | 94[2] |
| 2017 | 99[2] |
| 2016 | 109[2] |
| 2015 | 100[2] |
| 2014 | 73[2] |
| 2013 | 106[2] |
| 2012 | 111[2] |
| 2011 | 119[2] |
| 2010 | 122[2] |
| 2009 | 110[2] |
| 2008 | 110[2] |
| 2007 | 104[2] |
| 2000 | 124[17] |
Kaynakça
- ^ "Dalkirmaz, Turkey Page". Fallingrain.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Şavşat Dalkırmaz Köy Nüfusu". Nufusune.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 160". 11 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2023.
- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013, s. 57, ISBN 9786055708856.
- ^ a b Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce-Türkçe-İngilizce), 2019, Tiflis, s. 9, ISBN 9789941485244.
- ^ a b 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 56. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 1421-1431". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2023.
- ^ "başlık=Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2023.
- ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Mayıs 2023.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 181. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ Resmi Gazete (1955). "Tamim" (PDF). www.resmigazete.gov.tr. 24 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Nisan 2021.
- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 57, ISBN 9786055708856.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 89.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 158, ISBN 9789941478178.
- ^ "Dalkırmaz Köyü Şapel Kalıntısı - Artvin". 30 Eylül 2019. 30 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2019.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 171, ISBN 9789941478178.
- ^ a b "Dalkırmaz Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.
