Dalibor

Dalibor
	; İlk gösterimin posteri
Özgün isim	Dalibor
Müzik	Bedřich Smetana
Gala	16 Mayıs 1868
İlk gösterim yeri	Novoměstském (Yenişehir) Tiyatrosu), Prag
Oyuncular	II. Vladislav: " Bohemya ve Macaristan Kralı,bariton; Dalibor: bir şövalye, tenor; Budivoj: kale muhafızları komutanı,bariton; Beneš: zindan gardiyanı,bas; Vítek: Dalibor'un paralı askerlerinden biri, tenor; Milada: Ploškovice şehri belediye başkanının kızkardeşi , soprano; Jitka: Dalibor'un malikanesinde bir köylü kız, soprano; Yargıçlardan biri: bas; Halk, yargıçlar, paralı askerler, koro, kalabalik;

Dalibor, Bedřich Smetana tarafından bestelenmiş üç perdelik bir operadır.

Opera'nın liberettosu önce Almanca "Josef Wenzig" tarafından yazılmış ve sonra Çekçe çeviri "Ervin Špindler" tarafından hazırlanmıştır. Prömiyer sahnelenmesi 16 Mayıs 1868'de Prag'da "Novoměstském divadle (Yenisehir Tiyatrosu)" de yapılmıştır. Operanın ana konusu Bohemya ve Macaristan Kralı II. Vladislav'in hükümdarlık döneminde kralın koylu halkı ezici zulmü aleyhinde isyan eden köylülere destek sağlayan ve isyan bastırılınca 1498'de idam edilen "Dalibor z Kozojed" adli bir Çek şövalyenin öyküsüdür. Bu opera ilk temsilinde beğenilmemiş ve tiyatro kritikleri tarafından müziksel olarak çok fazla Alman etkisi, özellikle Richard Wagner etkisi, altında kalmakla itham edilmiştir.^[1]

Roller

Rol	Ses tipi	Prömiyer'de rol alanlar, 25 Ağustos 1868 (Orkestra şefi:-)
II. Vladislav: " Bohemya ve Macaristan Kralı	bariton
Dalibor, bir şövalye	tenor
Budivoj, kale muhafızları komutanı	bariton
Beneš, zindan gardiyanı	bas
Vítek, Dalibor'un paralı askerlerinden biri	tenor
Milada, Ploškovice şehri belediye başkanının kızkardeşi	soprano
Jitka, Dalibor'un malikanesinde bir köylü kız	soprano
Yargıçlardan biri	bas
Halk, yargıçlar, paralı askerler, koro, kalabalık

Konu özeti

Operanın 1909 Berlin gösteriminden bir sahne

Geri plan

Bir savaşta Şövalye Dalibor, arkadaşı müzisyen Zdenek'in askerler tarafından öldürülmesine şahit olur ve arkadaşının ölümünün intikamını almaya ve büyük baskı altında olan halkı idarecilerinin zulmünden kurtarmaya karar verir.

I. Perde

Dalıbor'un cinayet suçu ithamı ile kral tarafından yargılanacaktır. Yargılama celsesi Kral Vladislav'ın, danışmanının ve kendine maiyet eden Budivoj'un girişi ile açılır. Dalıbor Ploskovice şehri viskontunu öldürmekle suçlanmıştır ve kıskardeşi onun intikamının alınmasını istemektedir.

Dalıbor bu ölümün arkadaşı müzikçi Zdenĕk'in öldürülmesine bir misilleme olduğunu açıklar. Dalıbor bu celsede eğer halka zulüm sona ermezse kendisinde öleceğini söyleyip onu tehdit eder ve bu büyük bir suç olduğu için yaşam boyu hapislik cezasına çarptırılır. Milada Dalıbor'un gösterdiği cesaret ve kahramanlık ruhundan çok etkilenmiştir. Kral'a Dalıbor'a merhamet göstermesi için yalvarır ama bu hiç sonuç vermez. Milada kendini düşünceye verir ve anlar ki Dalıbor'a sırsıklam aşıktır. Bir öksüz kız olan Jitka Dalıbor'un birçok iyiliğini görmüştür ve bunları Milada'ya anlatıp onun da isyancı savaşçılara katılmasını ister. Bunlar Dalıbor'u hapse konulduğu bir şatonun zindanından kurtarmaya karar vermişlerdir.

II. Perde

Bir ayaklanmaya hazırlık yapmak için Jitka ve Vitek savaşçıları toplamaya giderler. Milada kıyafet değiştirir ve bir genç erkek kılığına girer, Dalıbor'un hapis olduğu şatodaki gardiyan olan Benes'in güvenini kazanır. Budivoj hapishanedeki gardiyanları mümkün olan bir hücum hakkında ikaz eder. Ama Milada Dalıbor'un yanına girmeyi başarır ve onun istediği kemanını getirir. Dalıbor bir rüyada öldürülmüş arkadaşı Zdenek'i görür ama bu Zdanek'in görüntüsü hemen Milada'ya değişir. Dalıbor hemen sonra uyanır. Bu rüyasını öldürülmüş olan arkadaşının öteki dünyadan gönderdiği bir mesaj olarak tefsir eder. Milada gene geldiğinde Dalıbor'a kendine âşık olduğunu itiraf eder ve ondan da pozitif yanıt alır. Birbirine aşık bu iki kişi gelecekte hürriyetlerini kazanıp birlikte olacaklarını hayal etmeye başlarlar.

III. Perde

İki aşık gardiyan Benes'e biraz para vererek Dalıbor'un kaçmasına göz yummasını isterler. Ama Benes bunu kabul etmez. Kral'a çıkarak hürriyetlerini isteyen isyancılara bilmeden ve hiç kasıtsız yardım ettiğini itiraf eder ve bu suçundan dolayı idam cezasına çarptırılır. Budivoj Dalıbor taraftarlarının bir ayaklanma hazırlayıp ülkesini tehdit ettiğini Kral'a açıklar ve tedbir olarak suçlu olan Dalıbor'un idam edilmesi gerektiğini Kralı inandırır. Kral Vladislav'ın barış içinde yaşayan bir ülkenin kralı olma hayallerinin gerçekler tarafından boşa götürüldüğünü anlamıştır. Milada şatonun dışında iken şatoda bir idam olacağı zaman çalınan canları duyar ve bunların Dalıbor'un idamını ilan ettiğini anlar. Gelen savaşçılarla birlikte Dalıbor'u kaçırmak için şatoya bir hücum girişimi yapar. Dalıbor'u zindandan çıkarmayı başarır ama çok ağır şekilde yaralanır ve sevgilisini kolları arasında olur. Dalıbor da ölen sevgilisinden ayrı olmak istemez ve kamasıyla kendisini öldürür. Böylece diğer dünyada sevgilisi ile birlikte olacaktır. (Eserin bir başka versiyonunda ise Milada ona ulaşamadan Dalıbor idam edilir.)

Seçilmiş ses ve video kayıtları ^[2]

Çekçe

Yıl	Roller (Vladislav, Dalibor, Budivoj, Benes, Vitek, Milada, Jitka)	Orkestra şefi, Opera Evi ve Orkestra	Marka
1950	Václav Bednář, Beno Blachut, Teodor Srubar, Karel Kalas, Antonín Votava, Marie Podvalová, Štefa Petrová	Jaroslav Krombholc, Prag National Theatre Orkestra ve korosu	2CD (2001) Supraphon SU 3541-2
1967	Jindrich Jindrák, Vilém Pribyl, Antonin Svorc, Jaroslav Horácek, Zdenek Svehla, Nadézda Kniplová, Hana Svobodova-Janku	Jaroslav Krombholc, Prag National Theatre Orkestra ve korosu	2CD: Supraphon 11 2185-2
1977	Allan Monk, Nicolai Gedda, Harlan Foss, Paul Plishka, John Carpenter, Teresa Kubiak, Nadia Šormová	Eve Queler Opera Orchestra New York ve New York Choral Society	2CD (2004) Mitridate «Ponto» POCD 1018
1997	Ivan Kusnjer, Leo Marian Vodicka, Vratislav Kriz, Jiri Kalendovsky, Miroslav Kopp, Eva Urbanová, Jirina Marková	Zdenek Kosler, Prag National Theatre Korosu ve Orkestrasi	2CD:Supraphon SU 0077 2632
1999,	Valery Alexeev, Valery Popov, Damir Basyrov, Jiri Kalendovsky, Valentin Prolat, Eva Urbanová, Dagmar Schellenberger	Yoram David, Orchestra e Coro del Teatro Lirico di Cagliari;	2CD (2000); Dynamic CDS 295/1-2

Almanca

Yıl	Roller (Vladislav, Dalibor, Budivoj, Benes, Vitek, Milada, Jitka)	Orkestra şefi, Opera Evi ve Orkestra	Marka
1969,	Eberhard Wächter, Ludovico Spiess, Oskar Czerwenka, Walter Kreppel, Adolf Dallapozza, Tugomir Franc, Leonie Rysanek, Lotte Rysanek	Josef Krips, Orchester und Chor der Wiener Staatsoper	2CD (2005):Opera d'Oro OPD 1434

Dipnotlar

^ Clapham, John, "Smetana: A Century after". The Musical Times, 125(1694), say.201, 203-205 (Nisan 1984) {{En icon}].
^ Kaynak: Operadis-Opera Diskografi sitesi Dalibor listesi 27 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. {En icon} (Erişme:26.5.2010)]