İçeriğe atla

Dalay Lama

Dalay Lama veya Dalai Lama (Tibetçe: ཏཱ་ལའི་བླ་མ་ taa-la'i bla-ma [táːlɛː láma]; Çince: 达赖喇嘛 / 達賴喇嘛, Pinyin: Dálài Lǎmā), Tibet'in ruhani dini lideri. 14. ve şu anki Dalay Lama Tenzin Gyatso'dur ve Hindistan'da mülteci olarak yaşamaktadır.

Dalay Lamalar

Bugüne kadar tanınmış 14 Dalay Lama reenkarnasyonu vardır:

AdıResmiYaşadığı yıllarTanındığı yılDalay Lama olduğu yıllarTibetçe/WyliePRC transcriptionDiğer isimleri
1.Gendun Drup1391–1474N/A[1]དགེ་འདུན་འགྲུབ་
dge ‘dun ‘grub
Gêdün Chub• Gedun Drub
• Gedün Drup
• Gendun Drup
2.Gendun Gyatso1475–15411492–1541[1]དགེ་འདུན་རྒྱ་མཚོ་
dge ‘dun rgya mtsho
Gêdün Gyaco• Gedün Gyatso
• Gendün Gyatso
3.Sonam Gyatso1543–1588?1578–1588བསོད་ནམས་རྒྱ་མཚོ་
bsod nams rgya mtsho
Soinam GyacoSönam Gyatso
4.Yonten Gyatso1589–1616?1601–1616ཡོན་ཏན་རྒྱ་མཚོ་
yon tan rgya mtsho
Yoindain GyacoYontan Gyatso
5.Lobsang Gyatso1617–168216181642–1682བློ་བཟང་རྒྱ་མཚོ་
blo bzang rgya mtsho
Lobsang Gyaco• Lobzang Gyatso
• Lopsang Gyatso
6.Tsangyang Gyatso1683–170616881697–1706ཚངས་དབྱངས་རྒྱ་མཚོ་
tshang dbyangs rgya mtsho
Cangyang Gyaco
7.Kelzang Gyatso1708–1757?1720–1757བསྐལ་བཟང་རྒྱ་མཚོ་
bskal bzang rgya mtsho
Gaisang Gyaco• Kelsang Gyatso
• Kalsang Gyatso
8.Jamphel Gyatso1758–180417601762–1804བྱམས་སྤེལ་རྒྱ་མཚོ་
byams spel rgya mtsho
Qambê Gyaco• Jampel Gyatso
• Jampal Gyatso
9.Lungtok Gyatso1806–181518071810–1815ལུང་རྟོགས་རྒྱ་མཚོ་
lung rtogs rgya mtsho
Lungdog GyacoLungtog Gyatso
10.Tsultrim Gyatso1816–183718201822–1837ཚུལ་ཁྲིམས་རྒྱ་མཚོ་
tshul khrim rgya mtsho
Cüchim GyacoTshültrim Gyatso
11.Khedrup Gyatso1838–185618401844–1856མཁས་གྲུབ་རྒྱ་མཚོ་
mkhas grub rgya mtsho
Kaichub GyacoKedrub Gyatso
12.Trinley Gyatso1857–187518601873–1875འཕྲིན་ལས་རྒྱ་མཚོ་
‘phrin las rgya mtsho
Chinlai GyacoTrinle Gyatso
13.Thubten Gyatso1876–193318781895–1933ཐུབ་བསྟན་རྒྱ་མཚོ་
thub bstan rgya mtsho
Tubdain Gyaco• Thubtan Gyatso
• Thupten Gyatso
14.Tenzin Gyatsodoğum 193519371950–bugün
(şu anda sürgünde)
བསྟན་འཛིན་རྒྱ་མཚོ་
bstan ‘dzin rgya mtsho
Dainzin Gyaco

İlgili filmler

  • 'Tibet'te Yedi Yıl, (İngilizce: Seven Years in Tibet)', (1997)
  • 'Kundun', (1997)

İlgili medya

  • Dalai Lama: The Soul of Tibet, Klip
  • TRT2 Kirmizi Hat Ozel - Dalai Lama ile röportaj, Klip

Resim galerisi

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b The title "Dalai Lama" was conferred posthumously to the 1st and 2nd Dalai Lamas.

İlgili Araştırma Makaleleri

<i>Tibette Yedi Yıl</i>

Tibet'te Yedi Yıl gerçek bir hikâyeden yola çıkılarak hazırlanmış, 1997 yılı yapımı ABD filmidir. Film, bir dağcının Tibet’te yedi yıl süren macerası boyunca yaşadıklarını ve geçirdiği değişimi konu ediniyor.

<span class="mw-page-title-main">Tibet Budizmi</span> Budizmin Vajrayana kolundan Budist inanış

Tibet Budizmi. Tibet, Moğolistan ve Bhutan başlıca olmak üzere Nepal, Hindistan, Çin, Rusya ve bazı Orta Asya Türklerinde takip edilen Budizm koludur. Kimi yerlerde Lamacılık olarak da adlandırılmaktadır. Tibetçe Lama den doğan bu kelime, aynı zamanda bir unvan olarak da kullanılmaktadır. Budizmin Vajrayana koluna aittir.

<span class="mw-page-title-main">Tibet Özerk Bölgesi</span> Çinde özerk bir bölge

Tibet Özerk Bölgesi ya da Çince ismiyle Xizang Özerk Bölgesi, kısaca Tibet veya Xizang, Güneybatı Çin'de, Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC)'ne bağlı eyalet düzeyinde bir özerk bölgedir. Toprakları, geleneksel Tibet bölgesine ait Ü-Tsang ile Kham bölgeleriyle örtüşür.

<span class="mw-page-title-main">Tenzin Gyatso</span>

Tenzin Gyatso, 1950'den beri görevde bulunan 14. Dalay Lama'dır.

<span class="mw-page-title-main">Lama (Budizm)</span> Tibetli Dharma hocaları için kullanılan bir unvan

Lama Tibetli dharma hocaları için kullanılan bir unvandır. Sanskritçe guru terimine benzer bir terimdir. Tibet Budizminde bir rahip, rahibe veya uygulamalarda ilerlemiş bir Budist için saygı ifade eden bir unvan gibi kullanılabilecek olan Lama, belirli bir ruhanî olgunluğu ve öğretme imtiyazına erişmiş olmayı vurgulayabilir. Ayrıca Dalay Lama veya Pançen Lama gibi reenkarne olmuş bir lamanın isminin bir parçası olabilir.

<i>Songs for Tibet</i>

Songs for Tibet: The Art of Peace, tüm dünyadan müzisyenlerin katılımıyla derlenmiş bir müzik albümüdür. Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık, Güney Afrika ve Kanadalı sanatçıların bir araya geldiği albümde Sting, Garbage, Rush, Suzanne Vega, Jonatha Brooke ve Alanis Morissette gibi isimler yer aldı. Albüm Tibet'e, barışa, temel insan haklarına, konuşma ve inanç özgürlüğü ile Dalai Lama Tenzin Gyatso'ya bir destek ifadesidir. Songs for Tibet, Washington temelli Art of Peace Foundation'ın bir projesidir. Vakfın baş yöneticisi Michael Wohl, albümün de yönetici yapımcısı oldu. Yapımcı Rupert Hine, albüm ünmüzik direktörlüğünü üstlendi.

Kadampa geleneği, Tibet Mahayana Budist okuludur. Hindistan'ın önemli Budist üstadı Atişa'nın (982-1054) önde gelen müridlerinden, din adamı olmayan Tibetli üstad Dromtönpa'nın kurduğu ve üç müridine aktardığı öğretiye dayalı okulun en önemli öğretileri, Atişa tarafından ortaya konulan Bodhicitta ve Lamrim'dir.

Talay Han – Türk, Moğol ve Altay mitolojisinde Okyanus Tanrısı. Dalay Han olarak da anılır. Okyanuslar ve denizler onun sorumluluğundadır. 19 denizin birleştiği yerde yaşar. Denizleri ve okyanusları yönetir. İçindeki canlıları korur. Uzun beyaz saç ve sakalları olan yapılı bir adam görünümündedir. İstediği zaman devasa bir balık (balina) biçimine girebilir. Denizlerin yükselip alçalmasına (gel-git) karar verir. Moğol Budizmi ile yakın ilişki içinde bulunan Tibet Budizminin (Lamaizm) manevi önderi olan kişilere verilen Dalai Lama unvanının ilk sözcüğü Moğolcadan Tibetçeye geçmiştir ve Okyanus anlamı taşır. Okyanus kadar engin bir bilgeliği ve şefkati anlatmak için kullanılır.

Tenzin Gyatso 14. Dalai Lama 1949'da yeni kurulan Çin Halk Cumhuriyeti hükûmeti Tibet'i işgal etmeye başlayınca genç yaşına rağmen ulusal kabine başkanlığı görevini de üstlenmek durumunda kalan Kutsal Dalai Lama dokuz yıl boyunca Çinli işgalcilere karşı barışçıl, şiddet karşıtı bir politika izlemiş, fakat Çin hükûmeti giderek artan bir şiddetle kendilerine direnen savunmasız onbinlerce Tibet'liyi katletmiştir. Çinlilerin kutsal şehir Lhasa'yı kuşatmaya almaya başlamasıyla, Hindistan başbakanı Nehru'nun daveti üzerine Kutsal Dalai Lama barışçıl mücadeleyi sürdürmek üzere Himalayaları aşarak 31 Mart 1959'da Hindistan'a geçiş yapmıştır.. Orada "Sürgündeki Tibet Hükümeti" adıyla Tibet'i idare eden yönetim birimini kurdu ve kendisine eşlik eden binlerce Tibetli mülteci ile birlikte Tibet kültürünü ve eğitimini korumaya çalıştı.2011 yılında Tibet'in ruhani lideri Dalay Lama, Tibet hareketinin liderliğini yeni kuşaklara devretmek istediğini açıklaması ile birlikte, dünyanın çeşitli yerlerinde bulunan binlerce Tibetlinin oylarının çoğunluğu alan Lobsang Sangay sürgündeki Tibet hükûmetinin yeni başbakanı seçildi, Lobsang Sangay Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Harvard Üniversitesinde öğretim görevlisidir ve aslında Tibet'te hiç bulunmamıştır.

Tek ülke, iki sistem, 1980'li yılların başında 1997 yılında Hong Kong'un Çin Halk Cumhuriyeti'ne verilmesi konusunda Çin devlet başkanı Deng Xiaoping tarafından açıklanmış bir prensiptir. Bu prensibe göre Hong Kong ve Makao Çin Halk Cumhuriyeti'nin bir parçasıdırlar ancak kendi siyasi ve ekonomik sistemleri bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Norbulingka</span>

Norbulingka, Çin'in Tibet Özerk Bölgesi'nin başkenti Lhasa'da bulunan bir saraydır. 1780'lerden 1959'da sonra 14. Dalai Lama'nın sürgün edilmesine kadar Dalai Lamalar'ın geleneksel yazlık ikâmetgâhı olarak hizmet vermiştir. Norbulingka, Tibet saray mimarisinin benzersiz bir temsilidir.

<span class="mw-page-title-main">Yeshi Donden</span> Tibetli hekim

Yeshi Dhonden, Hint-Tibetli hekim, keşiş ve insani yardım gönüllüsü.

<span class="mw-page-title-main">Çin Halk Cumhuriyeti'nin Tibet'i ilhakı</span>

Çin Halk Cumhuriyeti'nin Tibet'i ilhakı, Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) devletinin Tibet bölgesi üzerindeki kontrolü kazandığı süreçtir. Bu süreç, Çin Hükûmeti tarafından "Tibet'in barışçıl kurtuluşu", Sürgündeki Tibet Hükümeti tarafından ise "Tibet'in Çin tarafından istilası" olarak anılır. Tibet Hükûmeti'nin uluslararası tanınma kazanma girişimleri, kendi ordusunu modernleştirme çabaları, ÇHC Hükûmeti ile müzakerelerde bulunması ve Ekim 1950'de Batı Kham'a bağlı Qamdo bölgesinde bir askeri çatışmaya katılmasından sonra Tibet Hükûmeti, Ekim 1951'de Çin baskısı altında On Yedi Noktalı Anlaşma'yı en sonunda kabul etti. Tibet'in Çin'e dahil edilme süreci, bazı Batılı gözlemciler tarafından bir ilhak olarak görülür. Çin otoritesine yeni girmiş Tibet'te Tibet Hükûmeti ve Tibet'in toplumsal yapıları başlangıçta muhafaza edildi, ancak 1959 Tibet isyanının sonucu olarak 14. Dalay Lama Tenzin Gyatso sürgüne kaçtı ve Tibet'in hükûmeti ve toplumsal yapıları çözüldü.

<span class="mw-page-title-main">Çin-Estonya ilişkileri</span>

Çin-Estonya ilişkileri, Çin ile Estonya arasındaki hem tarihî hem de günümüzdeki ilişkileri kapsar. Günümüzde bu ilişkilerin taraflarını Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) ve Estonya Cumhuriyeti devletleri oluşturmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Thubten Gyatso</span>

Ngawang Lobsang Thupten Gyatso Jigdral Chokley Namgyal, kısaltılmış olarak Thubten Gyatso Tibet'in dini önderi 13. Dalay Lama'dır. Qing Hanedanlığının çöküşü sırasında çalkantılı bir dönemde Dalay Lama oldu. Onüçüncü büyük olarak anıldı ve Tibet'in ulusal bağımsızlığını ilan etmesi, reform ve modernleşme girişimleriyle tanınır.

<span class="mw-page-title-main">Karmamudra</span>

Karmamudrā, fiziksel veya görselleştirilmiş bir eşle cinsel birlikteliği içsel ısı (tummo) uygulaması ile birlikte kullanan ve bu yolla ikili olmayan bir mutluluk durumuna ve boşluğa dair içgörüye ulaşmaya çabalayan bir Vajrayana Budist tekniğidir. Tibet Budizminde, tummo yoga tekniğinde yeterlilik genellikle karmamudrā uygulaması için bir ön koşul olarak görülür.

Budist sosyalizm, Budizmin ilkelerine dayanan bir çeşit sosyalizmi savunan siyasi bir ideolojidir. Hem Budizm hem de sosyalizmin koşullarını analiz ederek ve uygulama yoluyla ana sebeplerini ortadan kaldırarak Budizmin merkezindeki ıstıraba bir son vermeyi amaçlar. Her ikisi de insanın kendine yabancılaşmasına ve bencilliğine son vermek için kişisel bilinç dönüşümünü sağlamaya çalışmaktadır.