Daktilo
Daktilo ya da yazı makinesi, bir klavye aracılığıyla harekete getirilen harfleri mürekkepli bir sistem yardımıyla kağıda basarak yazı yazan makine.
1829'da ABD'de William Austin Burt(en) tarafından ilk kez patenti almıştır. Tipograf adı verilen bu makine elden daha yavaş yazıyordu. 1801 yılında ise İtalya'da Pellegrino Turri tarafından bir daktilo yapılmıştır.[1] Başka bir kaynakta ise 1801 yılı 1808 olarak belirtilmektedir.[2] Pellegrino, gözleri görmeyen sevgilisi Kontes Caroline Fantoni da Fivizzano için bunu yapmıştır. 1868'de ise Sholes ilk pratik daktiloyu yaptı. Remington'un 1878'de yaptığı daktilo ise bir dikiş makinesinin üzerine yerleştirilmişti. Şaryo, dikiş makinesinin pedalına benzeyen bir pedalla döndürülüyordu. Makine ise silik ve büyük harf yazabiliyordu. Bu mahsurlarının yanında büyük ve pahalı olması piyasaya sürülmesine engel oldu. Remington, Royal Smith gibi Amerikan firmaları yanında İtalyan Underwood-Olivetti, Alman Olympia, Adler ve Triumph ve İsveç Facit firmaları da daktiloların yapımında görülen çeşitli kusurları yavaş yavaş düzelterek bugün kullanılan daktilolara benzeyen makineler yaptılar.
Sholes'in yaptığı makineyi inceleyen Thomas Edison, elektrikle çalışabileceğini söyleyerek üzerinde çalışmaya başladı. Edison, çubuğun elektromıknatısla hareket ettiği elektrikli daktilo makinesi yaparak 1872'de patentini aldı.
Çeşitli deneme ve üzerinde yapılan çalışmalardan sonra 1930 yılında seri halde elektrikli makinelerin satışına başlandı. Piyasada tutulması, seri iş yapması bunun üzerinde firmaların çalışmasını sağladı.
- Mekanik daktilo
- Elektriksiz olup, mekanik olarak çalışırlar. Parmakla kuvvetle tuşa vurulunca, kaldıraç tertibatıyla tuşun bağlı olduğu harf kalkar ve şeride vurur. Şerit de sarılı olan kâğıt üzerinde o harfin izini bırakır. Harfler vuruldukça şaryo otomatik olarak ilerler. Yazının düzgün çıkması; şeride, vuruşun kuvvetine ve tuşlara iyi basılıp basılmamasına bağlıdır.
- Elektrikli daktilo
- İşleme prensibi mekanik ile aynıdır. Tuşa basıldığında harfin şeride, dolayısıyla kağıda vurma işlemi elektrikli olarak gerçekleştirilir. Ancak sdnr 1961'de Selectric ismini verdiği modelle harflerin çubukları yerine, harflerin bulunduğu yazı topunu getirdi. Seçilen harfe göre bu yazı topu dönerek, kâğıt tarafına ilgili harfi getirebilmektedir. Yazı topunun değiştirilmesiyle, değişik türde harfleri kullanmak mümkündür. Elektrikli daktiloların (yazıcıların); kaset şeritli ve silicili, çubuklu elektrikli daktilo, küreli elektrikli daktilo, papatya tipi elektrikli daktilo gibi çeşitleri de vardır.
- Elektronik Daktilo
- Sistem olarak mekanik ve elektrikli mekanik daktilolardan değişik olarak harfler kollar veya yazı topu üzerinde değil papatya şeklindeki disk üzerine dizilmiştir mekanik ve mekanik elektrikli makinelere nazaran çok sessiz ve daha fonksiyoneldir ve günümüzde kullanılan daktilo tipidir. Hafızalı modelleri de vardır. Yazılan sayfayı hafızaya alarak istenildiği zaman gerekli düzeltmeleri yapıp kağıda dökmek mümkündür. Klavyedeki bazı tuşlara birden fazla fonksiyon kazandırılmıştır. Ekranlı ve ekransız modelleri vardır. Ekranlı modellerde, yazılan metin önce ekranda gerekli düzeltmeler yapıldıktan sonra kağıda aktarıldığı için çok kullanışlıdır. Türkçe karakter ÖÜİŞÇĞ "F klavye" cihazlarda bulunmaktadır. "Q klavye" cihazlarda ÖÜİŞÇĞ gibi Türkçe karakterler yoktur. F klavye cihazlarda 10 parmak yazma tekniği ile çok süratli yazılabilmektedir. Elektronik daktilolarda silme özelliği olduğundan kâğıt üzerindeki yanlış yazılan harf, kelime veya satırı iz bırakmadan siler. F klavye satışı yapılan markalar Olivetti, Triumph Adler, Brother, Olympia gibi markalardır. Şaryo genişliği 29 cm, 34.5 cm, 44 cm ve 54 cm gibi değişik genişliktedir.
Günümüzde üretim
Kullanırken elektriğe ihtiyaç duyulmadığı için günümüzde Latin Amerika, Hindistan ve Afrika'da yaygın olarak mekanik daktilolar hâlen kullanılmaktadır. Nisan 2011'de Hindistan Mumbai'de kurulu son daktilo üreticisi olan "Godrej and Boyce"un kapandığı, böylelikle dünyada son daktiloların da üretildiği[3][4] yolundaki haberler derhal yalanlanmıştır. Dünyada hâlen daktilo üreten fabrikalar faaliyetlerini sürdürmektedirler.[5][6][7]
Kaynakça
- ^ "Italian Inventors and their Inventions". YourGuideToItaly.com. 2010. Retrieved 2011-01-25
- ^ Revett, Kenneth (15 September 2008). Behavioral Biometrics: A Remote Access Approach. John Wiley & Sons. p. 222. Retrieved 28 June 2014.
- ^ "World's last typewriter plant stops production" (İngilizce). CBC News. 18 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2011.
- ^ "Dünyanın Son Daktilo Fabrikası da Kapandı". habervitrini.com. 1 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2011.
- ^ "Wite Out? World's 'last typewriter factory' apparently isn't" (İngilizce). usatoday.com. 6 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2011.
- ^ "Reports of typewriter's death are premature" (İngilizce). poynter.org. 4 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2011.
- ^ "Has The Last Typewriter Factory Closed? Not Really" (İngilizce). npr.org. 28 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2011.
Resim galerisi
1930'larda üretilmiş Alman "Adler" daktilo.
Peter Mitterhofer'ın 1864'te yaptığı daktilo.
John Pratt'ın Pterotypeadını verdiği 1865 tarihli makinesi.
1870'te üretilmiş Hansen Writing Ball modeli. Patenti 1865'te alınmış.
"Sholes, Glidden ve Soule" daktiloları için 1868'te düzenlenmiş bir patent belgesi.
"Hammond 1B" daktilosu, 1870'te icad edildi, 1881'de üretimine geçildi.
1920 model bir daktilonun harfleri basan çubukları.
Oyuncak bir daktilonun ilanı.
En ünlü modellerden "Underwood No. 5"
2,450 yazı tipi barındıran Çin daktilosu. Üreticisi Shuangge.
2,267 yazı tipi bulunan oldukça küçük hacimli bir Japon daktilosu olan SH-280 .
