İçeriğe atla

Dakotaca

Dakotaca
Dakȟóta
Ana dili olanlarABD, Kanada
Konuşan sayısı15.400  (tarih gerekli)
Dil ailesi
Siyu
Dil kodları
ISO 639-2dak
ISO 639-3

Dakotaca ya da Dakota Siyucası (kendilerince Dakȟóta; İngilizce Dakota, Dakhota, Dakota Sioux), ABD'de daha çok Kuzey ve Güney Dakota eyaletlerinde, daha az olarak kuzey Nebraska, güney Minnesota eyaletlerinde ve Kanada'da Dakota Siyuları tarafından konuşulan Siyucanın bir lehçesidir. Konuşanı 15.400 kişidir.

Diyalekt ve kabileler

Dakotaca, diğer bir Siyu lehçesi olan Lakotacadan l sesine karşılık d sesinin kullanılmasıyla tipik olarak ayrımlaşır. Her birinde ikişer şive olan 2 ana alt lehçesi vardır:

  1. Batı Dakotacası (Yankton-Yanktonai, Dakȟóta) Yanlışlıkla uzun süre “Nakota”[1] olarak da adlandırılmıştır.)
    • Yankton (Iháŋktȟuŋwaŋ)
    • Yanktonai (Iháŋktȟuŋwaŋna)
  2. Doğu Dakotacası (Santee-Sisseton, Dakhóta)
    • Santee (Isáŋyáthi: Bdewákhathuŋwaŋ, Waȟpékhute)
    • Sisseton (Sisíthuŋwaŋ, Waȟpéthuŋwaŋ)

Karşılaştırma

Dakotacada ünsüz yığılması
Santee
Sisseton
Yankton Yanktonai
b ȟ k m p s š t h k g
bd ȟč mn šk tk hm km gm
ȟd kp ps sk šd hn kn gn
ȟm ks sd šb hd kd gd
ȟn pt sm šn hb kb gb
ȟp kt sn šp
ȟt sp št
ȟb st šb
sb

Kaynakça

  1. ^ for a report on the long-established blunder of misnaming “Nakota” the Yankton and the Yanktonai

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Siyular</span> Kızılderili kabilesi

Siyular ya da Siular, Kuzey Amerika'da önceleri Superior Gölü çevresinde yaşayan, Kızılderili kabilesi. Ova Kızılderilileri kültür grubuna dahildirler. Avrupalı sömürgecilerle yaptıkları savaşlar sonucunda yenildiler ve Minnesota ile Dakota'ya sürüldüler. 19. yüzyıl ortalarında toplama kamplarına yerleştirildiler. 1876 yılında ayaklanarak bağımsızlık ve özgürlük savaşını yeniden başlattılar. Liderleri Oturan Boğa öldürüldü. 1890 yılında da ABD güçlerinin düzenlediği büyük bir katliamla direnişleri kırıldı.

Dakota şu anlamlara gelebilir:

<span class="mw-page-title-main">Lakotalar</span>

Lakotalar ya da Lakota Siyuları veya Tetonlar, Titanlar, Batı Dakotaları, ABD'de daha çok Kuzey ve Güney Dakota eyaletlerinde yaşayan ve dilleri Batı Siyu dillerinin Dakota dilleri bölümüne giren Siyu Kızılderili halkı. Ova Kızılderilileri kültür grubuna dahildirler.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Dakota</span> Amerika Birleşik Devletlerinde eyalet

Kuzey Dakota, Amerika Birleşik Devletleri'nin Kanada sınırı boyunca uzanan, ülkenin Ortabatı eyaletlerilerinden birisidir. Eyaletin komşuları kuzeyde Kanada, doğuda Minnesota, güneyde Güney Dakota ve batıda Montana eyaletleridir. Kuzey Dakota Birleşik Devletler'in büyüklük açısından 19. Eyaleti olmasına rağmen en az nüfusa sahip 3. eyaletidir. Kuzey Dakota, Dakota bölgesinin Kuzey bölgesinden oluşturulmuş bir eyalettir ve 2 Kasım 1889 tarihinde ABD'ye kabul edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Güney Dakota</span> Amerika Birleşik Devletlerinde eyalet

Güney Dakota, Amerika Birleşik Devletleri'nin Ortabatı eyaletlerinden birisidir. Yüzölçümü 199.731 km², nüfusu 814.180'dir. Eyaletin batısında Black Hills doğusunda ise Badlands Ulusal Parkı yer alır. En büyük şehri Sioux Falls, başkenti ise Pierre'dir. Güney Dakota çok sayıda Kızılderili rezervasyonuna, özellikle de Lakotalara ev sahipliği yapar. Eyalet Alaska, Oklahoma, New Mexico'dan sonra en çok Kızılderili nüfusu barındıran dördüncü eyalettir.

Akicita Cikadan (?-?), Batı Dakotalarının Aşağı Yanktonai boyundan Siyu baş reisi.

Siyuca, Siuca ya da Siyu/Siu dili, ABD'de daha çok Kuzey ve Güney Dakota eyaletlerinde, daha az olarak kuzey Nebraska, güney Minnesota ve kuzeydoğu Montana eyaletlerinde ve Kanada'da Siyular tarafından konuşulan Siyu dilleri ailesinin Batı Siyu dilleri grubundan bir Kızılderili dilidir. Konuşanı 33.000 kişidir. ABD ve Kanada'da konuşanı en fazla olan Amerika yerli dilleri içinde Navahoca, Krice, Doğu Kanada İnuitçesi ve Ojibwe dillerinden sonra beşinci sıradadır.

<span class="mw-page-title-main">Batı Siyu dilleri</span>

Batı Siyu dilleri, Kuzey Amerika'da ABD ile Kanada'da konuşulan, Doğu Siyu dilleri de denilen Katavba dilleri ile birlikte Siyu dilleri ailesini oluşturan Kızılderili dilleri alt ailesidir.

<span class="mw-page-title-main">Nakotalar</span>

Nakotalar ya da Hoheler, esas vatanları Amerika Birleşik Devletlerinde Büyük Düzlüklerin kuzeyi ile Kanada olan, günümüzde daha çok Saskatchewan'da, bir kısmı da Alberta, güneybatı Manitoba, kuzey Montana ve batı Kuzey Dakota'da yaşayan ve dilleri Batı Siyu dillerinin Dakota dilleri bölümüne giren Kızılderili halkı. Çok yakın akraba oldukları Nakodalar (Stoney) ile birlikte Siyulara oldukça yakındırlar. Ova Kızılderilileri kültür grubuna dahildirler. Kanada'da 5.000 kişilik etnik Nakota arasında anadilini konuşabilen ancak 250 kişidir.

<span class="mw-page-title-main">Dakotalar</span>

Dakotalar ya da Dakota Siyuları, ABD'de daha çok Kuzey ve Güney Dakota eyaletlerinde, daha az olarak kuzey Nebraska, güney Minnesota eyaletlerinde ve Kanada'da yaşayan ve dilleri Batı Siyu dillerinin Dakota dilleri bölümüne giren Siyu Kızılderili halkı. Ova Kızılderilileri kültür grubuna dahildirler.

<span class="mw-page-title-main">Sisseton-Wahpeton Dakotaları</span>

Sisseton-Wahpeton Dakotaları, Dakota Siyularının ayrıldığı dört alt kabileden (band) biri. Santi Dakotaları ile birlikte Doğu Dakotaları adı altında toplanırlar. Nüfusları 13.042 kişidir.

<span class="mw-page-title-main">Santi Dakotaları</span>

Santi Dakotaları ya da Santi Siyuları, Dakota Siyularının ayrıldığı dört alt kabileden (band) biri. Sisseton-Wahpeton Dakotaları ile birlikte Doğu Dakotaları adı altında toplanırlar. AnaBritannica'da Santiler adı Doğu Dakotaları için ortak ad olarak kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Hunkpapa Lakotaları</span>

Hunkpapa Lakotaları ya da Hunkpapalar, ABD'de daha çok Kuzey ve Güney Dakota eyaletlerinde ve Kanada'da yaşayan Lakota Siyularının ayrıldığı yedi alt kabileden (band) biri. Karaayak Lakotaları ile birlikte Kuzey Lakotaları adı altında toplanırlar.

<span class="mw-page-title-main">İtazipço Lakotaları</span>

İtazipço Lakotaları ya da Sans Arc Lakotaları, Yaysızlar, ABD'de Güney Dakota eyaletlerinde yaşayan Lakota Siyularının ayrıldığı yedi alt kabileden (band) biri. Mnikȟówožu ve Oóhenuŋpa lakotaları ile birlikte Merkezi Lakotalar adı altında toplanırlar.

<span class="mw-page-title-main">Oohenunpa Lakotaları</span>

Oohenunpa Lakotaları ya da Oohenonpalar, İki-Tencereliler, ABD'de Güney Dakota eyaletlerinde yaşayan Lakota Siyularının ayrıldığı yedi alt kabileden (band) biri. Mnikȟówožu ve Itázipčho Lakotaları ile birlikte Merkezi Lakotalar adı altında toplanırlar.

<span class="mw-page-title-main">Yankton Dakotaları</span>

Yankton Dakotaları ya da Yanktonlar, ABD'de Güney Dakota eyaletlerinde yaşayan Dakota Siyularının ayrıldığı dört alt kabileden (band) biri. Yanktonai Dakotaları ile birlikte Batı Dakotaları adı altında toplanırlar. AnaBritannica'da Yanktonlar adı ayrıca Batı Dakotaları anlamında da kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Yanktonai Dakotaları</span>

Yanktonai Dakotaları ya da Yanktoneyler, ABD'de Kuzey ve Güney Dakota eyaletlerinde yaşayan Dakota Siyularının ayrıldığı dört alt kabileden (band) biri. Yankton Dakotaları ile birlikte Batı Dakotaları adı altında toplanırlar.

Hidatsaca ya da Hidatsa dili, ABD'de daha çok Kuzey Dakota'da, biraz da Güney Dakota ile Montana eyaletlerinde Hidatsalar tarafından konuşulan Siyu dilleri ailesinin Batı Siyu dilleri grubundan bir Kızılderili dilidir. Konuşanı 508 kişidir. En yakın akrabası aynı grupta toplanan Apsalokecedir (Crow).

<span class="mw-page-title-main">Mandanlar</span>

Mandanlar, ABD'de Kuzey Dakota'da yaşayan ve dilleri Batı Siyu dillerinin tek başına Mandan Siyu dilleri bölümünü oluşturan Kızılderili halkı. Anadillerini konuşabilen Mandanların sayısı 1990'lardaki rakama göre 6.000'den daha azdır. Ova Kızılderilileri kültür grubuna dahildirler. Dilce en yakın akrabaları Hidatsalar, Apsalokeler ve Siyulardır.

<span class="mw-page-title-main">Yankton County</span> Güney Dakota eyaletinde bölge

Yankton ili veya Yankton County Amerika Birleşik Devletleri'nin Güney Dakota eyaletinde bulunan bir ildir. İlin nüfusu 2020 sayımına göre 23,310'dur. İlin merkezi Yankton şehridir.