İçeriğe atla

Dadaizm

İlk Dada sergisinin büyük açılışı: Uluslararası Dada Fuarı, Berlin, 5 Haziran 1920. Tavandan sarkan merkezi figür, domuz kafalı bir Alman subayının heykelidir. Soldan sağa: Raoul Hausmann, Hannah Höch (oturan), Otto Burchard, Johannes Baader, Wieland Herzfelde, Margarete Herzfelde, Dr. Oz (Otto Schmalhausen), George Grosz ve John Heartfield.[1]

Dada, Dadaizm veya Dadacılık, I. Dünya Savaşı yıllarında Avrupa'da başlamış kültürel ve sanatsal bir akımdır. Dada, Dünya Savaşı'nın barbarlığına, sanat alanındaki ve gündelik hayattaki entelektüel katılığa ve erotizme bir protesto olarak ortaya çıkmıştır. Mantıksızlık ve var olan sanatsal düzenlerin reddedilmesi Dada'nın ana karakteridir.[2]

İlk Dada merkezi İsviçre'nin Zürih kentinde 1916'da kuruldu. Hugo Ball tarafından arkadaşı Emmy Hennings ile birlikte 1917'de de Berlin'de kuruldu.[3] Amerika'da 1915; Fransa'da 1920 yılları civarında yaygınlaştı[4][5] ve Dadaist faaliyetler 1920'lerin ortalarına kadar sürdü.

Dada isminin nereden geldiği konusunda kesin bilgi olmamakla beraber Fransızcada oyuncak tahta at anlamına gelen "Dada"nın, bu kişilerin yarattığı edebî akımın ismi olarak seçildiği yönünde bir görüş vardır.

Bu akım, dünyanın, insanların yıkılışından umutsuzluğa düşmüş, hiçbir şeyin sağlam ve sürekli olduğuna inanmayan bir felsefi yapıdan etkilenir. Birinci Dünya Savaşı'nın ardından gelen boğuntu ve dengesizliğin akımıdır.

Dadacı yazarlar, kamuoyunu şaşkınlığa düşürmek ve sarsmak istiyorlardı. Yapıtlarında alışılagelmiş olan estetikçiliğe karşı çıkıyor, burjuva değerlerinin tiksinçliğini, pisliğini, iğrençliğini, berbatlığını, rezilliğini vurguluyorlardı.

Toplumda yerleşmiş anlam ve düzen kavramlarına karşı çıkarak dil ve biçimde yeni deneylere giriştiler. Çıkardıkları çok sayıda derginin içinde en önemlisi 1919-1924 arasında yayınlanan ve Andre Breton, Louis Aragon, Philippe Soupault, Paul Eluard ile Georges Ribemont-Dessaignes'in yazılarının yer aldığı "De Litterature"dü (dö Literatür). Dadacılık 1922 sonrasında etkinliğini yitirmeye başladı ve Dadaistler sürrealizm akımına yöneldiler.

Etimoloji

Dadaizm akımının yaratıcıları akımın ismini koymakta sözlükten yararlanmışlardır. Rastgele bir sayfa açan ve Fransızca çocuk dilinde "tahta at" anlamına gelen bu kelimeyle karşılaşan sanatçılar da akıma Dadaizm, Dadacılık adını vermiştir. Akımları edebiyatımızla karşılaştırıldığında Cumhuriyet Sonrası Edebiyat Döneminde ortaya çıkan 'Garip' topluluğuyla normları tanımamak, tabuları yıkmak gibi benzerlikler göstermektedir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "World War I and Dada". Museum of Modern Art (MoMA). 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ Dickerson, Madelynn. "Dada ve Gerçeküstücülük". A'dan Z'ye Sanat Tarihi. Orhan Düz tarafından çevrildi. Say Yayınları. s. 270. ISBN 978-605-02-0625-8. 
  3. ^ "Dadaism in Berlin. The radical opponents of the establishment and their (Un)organised contradictions". 15 Mart 2013. 5 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2024. 
  4. ^ Francis M. Naumann, New York Dada, 1915–23 28 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Abrams, 1994, 0-81093676-3
  5. ^ Mario de Micheli (2006). Las vanguardias artísticas del siglo XX. Alianza Forma. ss. 135–137.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sanat</span> duygusal veya estetik çekicilik yoluyla dışsal değerler yaratma sürecine denir

Sanat, en genel anlamıyla yaratıcılığın ve hayal gücünün ifadesi olarak anlaşılır. Tarih boyunca neyin sanat olarak adlandırılacağına dair fikirler sürekli değişmiş, bu geniş anlama zaman içinde değişik kısıtlamalar getirilip yeni tanımlar yaratılmıştır. Bu tanımlardan en yaygın kabul göreni sanatın edebiyat, resim, müzik, tiyatro, sinema, mimari ve heykel alt türlerinden oluştuğu görüşüdür. Bugün sanat terimi birçok kişi tarafından çok basit ve net gözüken bir kavram gibi kullanılabildiği gibi akademik çevrelerde sanatın ne şekilde tanımlanabileceği, hatta tanımlanabilir olup olmadığı bile hararetli bir tartışma konusudur.

<span class="mw-page-title-main">Modern sanat</span>

Modern sanat, genellikle 1880'lerin izlenimcilerinden (empresyonistler) 1960-70'lere kadar devam ettiği kabul edilen sanat dönemidir.

<span class="mw-page-title-main">Somut şiir</span>

Her türlü tipografik gösterenin sayfa boşluğu üzerinde hiçbir biçimsel kural olmadan düzenlenmesiyle oluşan şiir türüdür. Somut şiirde aktarılmasına niyet edilen duygu ve düşünceler sözcüklerin seslerinden tamamen kopmuş olmasalar da algılanımları çok büyük oranda şiirin görsel niteliği üzerinden gerçekleşir. Augusto De Campos1956'da yayınlanan Somut Şiir Manifestosu'nda somut şiirin bir özelliği olarak ''sözsel sessel görsel" (verbivocovisual) terimini ortaya atar ve şöyle der:

<span class="mw-page-title-main">Louis Aragon</span> Fransız şair (1897 – 1982)

Louis Aragon siyasal eylemci ve komünist şair, romancı ve deneme yazarı. Bugünkü Fransız ozanlarının en önemlilerinden biri olarak bilinir. Özellikle, Türkçeye Mutlu Aşk Yoktur adıyla çevrilen şiiriyle tanınır.

Joan Miró Ferra, Katalan ressam ve heykeltıraş.

<span class="mw-page-title-main">Tristan Tzara</span> Fransızca ve Rumence eser veren Fransız-Rumen yazar (1896-1963)

Tristan Tzara Rumen asıllı Fransız şair, yazar, Dadacılık akımının kurucularından.

<span class="mw-page-title-main">Gerçeküstücülük</span> yöntemli bir araştırma ile deneyi ön planda tutan insanın kendi kendisini irdeleyip çözümlemesinde sanatın yol gösterici bir araç olduğunu vurgulayan sanat akımı

Gerçeküstücülük ya da sürrealizm, Avrupa'da birinci ve ikinci dünya savaşları arasında gelişmiştir. Temelini, akılcılığı yadsıyan ve karşı-sanat için çalışan ilk dadaistlerin eserlerinden alır. Sürrealizm, aklın kontrolünden kaçan şuur akışının, rastlantıya bağlı ruh durumlarının, düzensiz hayallerin ve rüyaların sanata aktarılmaya çalışıldığı bir edebiyat akımıdır.

<span class="mw-page-title-main">Sürrealizm Manifestosu</span>

Manifestes du surréalisme

Max Ernst, Alman ressam, heykeltıraş, grafik sanatçısı ve şair. Dadaizmin ve Gerçeküstücülüğün en önemli temsilcilerinden sayılır.

<span class="mw-page-title-main">Theda Bara</span> Amerikalı sinema oyuncusu (1885 – 1955)

Theda Bara, 29 Temmuz 1885 - 7 Nisan 1955 tarihleri arasında yaşamış Amerikalı oyuncudur. Sessiz film döneminin ilk yıldızlarından olan Bara'nın asıl adı Theodosia Burr Goodman'dır. Oynadığı femme fatale rollerden ötürü ona vampir sözcüğünden kısaltılarak takılan vamp ismi, daha sonra bu tür roller için yapılan genel bir tanımlama olmuştur.

Taşizm, resim sanatında düzensiz biçimli renk lekeleri ve damlalarının kullanılmasını temel alan sanat biçimidir. Terim, Fransızca "tache" (leke) sözcüğünden türetilmiştir. Bu anlayış önceden bir resmetme eylemini yadsıyarak, sanatsal yaratmada rastlantısalcılığın ön plana alınmasını öngörmektedir. Amerika'da ortaya çıkan soyut dışavurumculuk akımının Avrupa sanatındaki eşleniği olarak değerlendirilebilir. Bu akıma verilen diğer adlar l'art informel ve abstraction lyrique idir.

<i>L.H.O.O.Q.</i>

L.H.O.O.Q.; Marcel Duchamp'ın ilk kez 1919 yılında gösterilen Dadaizm çalışmalarından biri olan tablo.

<span class="mw-page-title-main">Cabaret Voltaire</span>

Cabaret Voltaire, Zürih İsviçre'deki kabaredir. Hugo Ball ve eşi Emmy Hennings tarafından 5 Şubat 1916'da politik ve sanatsal maksatla kabare olarak kurulmuştur. Diğer kurucu üyeler Marcel Janco, Richard Huelsenbeck, Tristan Tzara ve Jean Arp'dır. Anarşist sanat olarak da bilinen dadaizm bu kabarede doğmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Arthur Cravan</span> Fransız boksçu (1887 – 1918)

Arthur Cravan, 22 Mayıs 1887'de İsviçre, Lousanne'da doğdu. Şair ve boksör. Dadaizm ve Sürrealizm akımlarının idolü olarak bilinir. Otho Holland Lloyd ve Helene Clara St. Clair'in ikinci oğlan çocuklarıdır. Ağabeyi Otho, 1885'te doğmuştur. Halası, Constance Mary Lloyd, İrlandalı şair Oscar Wilde ile evliydi. Batı Fransa'nın Charente-Maritime bölümünde Cravans isimli küçük bir kasabada doğan nişanlısının şerefine 1912 yılında ismini Cravan olarak değiştirmiştir. Arthur ismini niye seçtiği ise belirsizdir.

Francis Picabia, Fransız ressam, heykeltıraş, grafik sanatçısı ve yazar. Dadaizmin ve Gerçeküstücülüğün en önemli temsilcilerinden sayılır.

<span class="mw-page-title-main">Garbis Cancikyan</span>

Garbis Cancikyan, Türkiye Ermenisi şair.

<span class="mw-page-title-main">Hugo Ball</span> Alman yazar,şair ve önde gelen Dada sanatçılarından biri.

Hugo Ball Alman yazar ve şair. 1916'da Zürih'te ortaya çıkan Dada şiir ve sanat hareketinin kurucularındandır. Hareket kısa zamanda Batı sanatının öncü akımlarından biri haline gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Augusto Giacometti</span> İsviçreli ressam

Augusto Giacometti İsviçreli ressam. Jugendstil ve Sembolizmin önemli izleyicilerinden biridir, ayrıca vitray sanatında yaptığı geliştirmeler, büyük boyutlu duvar resimleri ve sevilen afişleri ile tanınmıştır.

Dada Manifestosu, 14 Temmuz 1916'da Hugo Ball tarafından yayımlanan kısa metindir. Manifesto, aynı gün Zürih'teki Waag Hall'de okunmuştur. Bunun ilk Dada partisi olduğu söylenir.

<span class="mw-page-title-main">İlia Zdaneviç</span> Rus sanatçı (1894 – 1975)

İlia Mihailoviç Zdaneviç, İliazd olarak bilinir, Polonyalı ve Gürcü yazar, sanatçı ve yayıncı; Fütürizm ve Dada gibi avangart hareketlerin aktif bir mensubuydu.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.