İçeriğe atla

Dadaşeni Kilisesi

Koordinatlar: 40°54′18″K 42°32′06″D / 40.90500°K 42.53500°D / 40.90500; 42.53500
Dadaşeni Kilisesi
Harita
Temel bilgiler
KonumDedeşen, Göle
Koordinatlar40°54′18″K 42°32′06″D / 40.90500°K 42.53500°D / 40.90500; 42.53500
İnançDoğu Ortodoks Kilisesi
MezhepGürcü Ortodoks Kilisesi
DurumYıkılmış, taşlarıyla cami inşa edilmiş.
Mimari
Mimari türKilise
Mimari biçimGürcü mimarisi
Tamamlanma9-10. yüzyıl
Özellikler
MalzemelerKesme taş

Dadaşeni Kilisesi (Gürcüce: დადაშენის ეკლესია), tarihsel Kola bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Göle ilçesindeki Dedeşen'de Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Kilise, Samtshe-Saatabago döneminde Gürcü piskoposluk merkeziydi.[1]

Tarihçe

Dadeşi olarak da bilinen Dadaşeni'deki kilise, 9-10. yüzyılda, Gürcü krallığı döneminde inşa edilmiştir. Kilise, Gürcü krallığının parçalanmasından sonra bağımsız devlet haline gelen Samtshe-Saatabago döneminde Dadaşeni Piskoposluğu'nun merkeziydi. Osmanlıların bu yerleşimi ve köyü 16. yüzyılın ikinci yarısında ele geçirmesinden sonra kilise işlevini yitirmiş ve zaman içinde yıkılmıştır. Nitekim Alman botanikçi ve gezgin Karl Koch 1843 yılında Dadaşeni Kilisesi'nin yıkık olduğunu yazmıştır. Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili 1907 yılında kiliseyi görmüş ve tanımlamıştır. Takaşvili'nin verdiği bilgiye göre bu tarihte Dadaşeni Kilisesi yıkılmış ve taşlarıyla kilisenin yakınındaki cami inşa edilmişti.[1]

Mimari

Ekvtime Takaişvili'nin tespitine göre Dadaşeni Kilisesi dıştan kare plan üzerinde inşa edilmişti ve doğuda yarı yuvarlak forma sahip olan apsis dışa taşıyordu. İçeriden ise kilise haç plana sahipti ve doğu haç kolu diğerlerine göre daha uzundu. Üç nefli bazilika olarak tanımlanan kilisenin kubbesi, dört köşede bulunan odaların duvarları üzerine oturtulmuştu. Kilisenin kubbesi ve duvarlarının önemli bir kısmı bu tarihte yıkıktı; buna rağmen Takaişvili kalan duvarlardan kilisenin planını tespit etmiştir. Dadaşeni Kilisesi düzlenmiş yüksekçe bir sırtta inşa edilmişti. Kilisenin etrafı duvarlarla çevrilmişti ve bu duvarların köşelerinde kuleler bulunuyordu. Takaişvili'nin bulunduğu tarihte kilisenin çevresindeki duvarın güney bölümü ortadan kalkmıştı. Bir tür kale olan bu mekânın kuzey ve batıda birer girişi vardı. Dadaşeni Kilisesi'nin dış ve iç duvarları kızılımsı kesme taşlarla kaplıydı. Köydeki caminin inşasında da bu taşlar kullanılmıştı.[1][2]

Dedeşen köyünün 300 metre batısında yer alan kale ve kiliseden günümüze duvarların bazı bölümleri kalmıştır. Kilisenin apsisinin kuzey kısmı ile güney duvarının bir bölümü günümüze ulaşmıştır. Güneydeki odada birkaç kaplama taş da tespit edilmiştir. Bunun dışındaki bütün kaplama taşları sökülüp alınmıştır.[3]

Kaynakça

  1. ^ a b c "Ekvtime Takaişvili, 1917 Yılında Güney Gürcistan'da Arkeolojik Araştırma Gezisi (არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და ჩანგლში 1907 წელს), Tiflis, 1960, s. 10-11". 27 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2023. 
  2. ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 180, ISBN 9789941478178.
  3. ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 162. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5

İlgili Araştırma Makaleleri

Dedeşen, Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı bir yerleşimdir.

<span class="mw-page-title-main">Hahuli Manastırı</span> tarihsel Gürcistan’ın güneybatı kesiminde, Tao bölgesinde orta çağ Gürcü Ortodoks manastırı

Hahuli Manastırı, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı ve eski adı Hahuli olan Bağbaşı köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü dinsel yapılar topluluğudur. 10. yüzyılda kurulmuş olan manastırın ana kilisesi 19. yüzyılda camiye dönüştürülmüş ve adına da "Taş Cami" denmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Goguba Kilisesi</span>

Goguba Kilisesi, Guguba Kilisesi ve Ugubo Kilisesi olarak da bilinir, tarihsel Eruşeti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Hanak ilçesinde, eski adı Goguba olan Binbaşak köyünde inşa edilmiş Gürcü kilisesidir. Zaman için hasar görmüş, 1960'larda da insan eliyle tamamen yıkılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Zegani Kilisesi</span>

Zegani Kilisesi veya Zaki Kilisesi, tarihsel Cavaheti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı Dirsekkaya köyünün sınırları içinde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisesidir. Kilisenin iki adı da ortadan kalkmış olan Zaki veya Zegani köyünden gelir.

<span class="mw-page-title-main">Eruşeti Kilisesi</span>

Ertşeti Kilisesi, Türkiye sınırları içinde kalmış olan tarihsel Eruşeti bölgesindeki Gürcü kilisesidir. Bugünkü Ardahan ilinin Hanak ilçesinde yer alan Eruşeti köyünde inşa edilmiştir. Gürcistan'daki ilk Hristiyan mabedi olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Tzkarostavi Kilisesi</span> Gürcü piskoposluk kilisesi

Tskarostavi Kilisesi, tarihsel Cavaheti bölgesinde erken Orta Çağ'da inşa edilmiş olan Gürcü piskoposluk kilisesidir. Günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesinde kalan ve eski adı Tskarostavi olan Öncül köyünde bulunuyordu.

Pertusi Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde Orta Çağ'dan kalma bir Gürcü kilisesidir. Bugün Şenkaya ilçesinin sınırları içinde bulunan Pertusi köyündeki iki Gürcü kilisesinden biriydi.

<span class="mw-page-title-main">Kavkasidzeler Kalesi</span>

Kavkasidzeler Kalesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Yusufeli ilçesine bağlı Tekkale köyünün Kaledibi mahallesinde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kaledir. Çoruh Nehri'nin sol kıyısında, bir kayanın tepesinde inşa edilmiş olan kaleden geriye sur bölümleri ile tek nefli kilise kalmıştı. Ancak bu yapılar 2023 yılında Yusufeli Barajı suları altında kalmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Çaisi Kilisesi</span> Ardahan Çıldır Kayabeyi Köyü Kilise-Camii

Çaisi Kilisesi, tarihsel Cavaheti bölgesinin Türkiye kısmında, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Çaisi olan Kayabeyi köyünde Orta Çağ'dan kalma bir Gürcü kilisesidir. Yakın bir tarihe kadar cami olarak kullanılmıştır.

Parnaki Kilisesi veya Parnaki Kale Kilisesi, Erzurum ilinin Oltu ilçesine bağlı ve eski adı Parnaki olan İriağaç köyünde Orta Çağ'dan kalma bir kilisedir.

<span class="mw-page-title-main">Kamhisi Kilisesi</span> Erzurum Şenkaya Yanıkkaval Köyü Orta Çağ Gürcü Kilisesi

Kamhisi Kilisesi, Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı Yanıkkaval köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir.

Küçük Vank Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı Timurkışla köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Günümüzde Venk olarak adlandırılan Küçük Vank'ta yer alır ve adı da buradan gelir. Timurkışla köyünde bulunduğu için Timurkışla Kilisesi olarak da bilinir.

Suhbeçi Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı İşhan köyünde Orta Çağ'dan kalma bir Gürcü kilisesidir. Subheçi Kilisesi olarak da bilinir.

Veli Kalesi Kilisesi, tarihsel Eruşeti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı ve eski adı Veli olan Sevimli köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Kura Nehri vadisinin üst kesiminin Orta Çağ'daki koruma sisteminin bir parçası olan Veli Kalesi'nin içinde yer alır.

Dörtkilise Çifte Kilisesi, tarihsel Kola bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı ve kilise sayısından dolayı Dört Kilise olarak anılmış olan Uğurtaşı köyünde Orta Çağ'dan kalma iki adet kilisedir.

Okami Kilisesi, tarihsel Kola bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı ve eski adı Okami olan Çayırbaşı köyünde, Gürcülerden kalmış ve ortadan kalkmış eski bir kilisedir.

Sihçeki Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Oltu ilçesine bağlı ve eski adı Sihçeki olan Güzelsu köyünde Orta Çağ'dan kalma bir Gürcü kilisesidir.

Bahçelikışla Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Oltu ilçesine bağlı Bahçelikışla köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma kilisesidir. Köyün bugünkü adından dolayı Bahçelikışla Kilisesi olarak anılmaktadır.

Taoskari Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Olur ilçesine bağlı ve eski adı Taoskari olan Çataksu köyünde, Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir.

Tahtakrani Kilisesi, tarihsel Kola bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı ve eski adı Tahtakrani olan Tahtakıran köyünde, Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.