İçeriğe atla

Dağ lalesi

Dağ lalesi
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Plantae
Şube:Tracheophyta
Sınıf:Liliopsida
Takım:Liliales
Familya:Liliaceae
Alt familya:Lilioideae
Oymak:Lilieae
Cins:Tulipa
Tür: T. armena
İkili adlandırma
Tulipa armena
Boiss., Diagn. Pl. Orient., ser. 2, 4: 99 (1859).
Sinonimler
|Tulipa confusa Gabrieljan

Dağ lalesi veya bilimsel adıyla Tulipa armena, zambakgiller familyasından çok yıllık bir bitki türüdür.[1][2][3] Türün bilimsel adı bitkinin yetiştiği Ermeni Yaylası'ndan gelmektedir. Ermenistan, Türkiye, İran ve Güney Kafkasya'ya endemiktir.[4]

Özellikleri

Tulipa armena son derece değişkendir.[5] Bitkinin soğanının çok tüylü olmayan ince bir dış çeperi vardır. Bitkinin gövdesi 8 ila 25  cm uzunluğundadır. Gövdede 3 ila 6 yaprak vardır. Yapraklar geniş, pala şeklinde, tüylü veya pürüzsüzdür ve genellikle dalgalı kenarlara sahiptir. 20 cm uzunluğa erişebilen yapraklar yeşil veya gridir.[6] Çiçekler fincan veya kase şeklindedir ve renk olarak çok değişkendir. Genellikle koyu mor, siyah, kırmızı veya koyu yeşil rengindedir.[7] Tepaller normalde ovaldir. İpçikler siyah veya siyahımsı mor, anterler sarı veya siyahtır.

Türkiye'de lycica ve armena alt türleri arasındaki fark, soğanın üzerindeki tüylerden anlaşılır.[8]

Yetişme ortamı

Dağ lalesi Kuzeydoğu Türkiye, Transkafkasya (Ermenistan, Azerbaycan ve Gürcistan) Kuzeybatı İran'a endemiktir.[4] Aynı zamanda Osmanlı döneminde, Türkiye'nin güneybatısındaki Marmaris yarımadasında süs bitkisi olarak yetiştirilmesi için bölgeye getirilmiştir.[6] 1000 ila 2700 metre rakımlı kayalık dağ yamaçlarında yetişir ve Nisan ve Haziran ayları arasında çiçek açar.[6]

Yüksek humus içeriğine sahip alkali topraklarda yetişir.[9]

Kullanımları

Dağ lalesi bahçe bitkisi olarak kullanılır. Kuru, sıcak yazlara ihtiyaç duyar ve tam güneşli ortamda yetiştirilmelidir. Egzotik tür olarak yetiştiği İngiltere'de Nisan ayında çiçek açar.[10]

Kaynakça

  1. ^ "Tulipa armena Boiss". Plants of the World Online. The Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. n.d. 5 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2020. 
  2. ^ "Tulipa armena Boiss". World Flora Online. The World Flora Online Consortium. n.d. 26 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2020. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2021. 
  4. ^ a b "Tulipa armena", World Checklist of Selected Plant Families, Royal Botanic Gardens, Kew, erişim tarihi: 15 Ekim 2013 "Tulipa armena"[], World Checklist of Selected Plant Families, Royal Botanic Gardens, Kew, retrieved 2013-10-15
  5. ^ Anna Pavord, The Tulip (London, Bloomsbury 1999) 22f
  6. ^ a b c Anna Pavord, The Tulip (London, Bloomsbury 1999) 289
  7. ^ W. Marais, Notes on Tulipa (Liliaceae). Kew Bulletin 35/2, 1980, 257 f. Stable URL: https://www.jstor.org/stable/4114569 30 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  8. ^ "Tiptoe through the tulips – cultural history, molecular phylogenetics and classification of Tulipa (Liliaceae)", Botanical Journal of the Linnean Society, 172 (3), 2013, ss. 280-328, doi:10.1111/boj.12061 
  9. ^ Kamil Coşkunçelebi, Salih Terzioğlu, Zafer Türkmen, Serdal Makbul, Ayhan Usta 2008, A comparative study on two closely relative Tulipa L. taxa from NE Anatolia. Plant Systematics and Evolution 276/3-4, 191–198
  10. ^ Richard Wilford, Tulips, Species and hybrids for the gardener (Portland, Timber Press 2006), 81

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Lale</span> soğanlı, çok yıllık otsu bitki türlerinin ortak adı

Lale (Tulipa), zambakgiller (Liliaceae) familyasından Tulipa cinsini oluşturan güzel çiçekleri ile süs bitkisi olarak yetiştirilen, soğanlı, çok yıllık otsu bitki türlerinin ortak adı.

<i>Tulipa gesneriana</i>

Tulipa gesneriana, botanikçi Martin Vahl tarafından 1813 yılında tanımlanarak literatüre girmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Barut ağacı</span> Cehrigiller familyasından bir bitki türü

Barut ağacı, cehrigiller (Rhamnaceae) familyasından 4–5 m'ye kadar boylanan yaprak döken yavaş gelişen bir bitki türü.

<span class="mw-page-title-main">Melisa (bitki)</span> Bitki

Oğul otu ya da Melissa (Melissa), nane (Lamiaceae)'nin familyasındaki bir bitki cinsi'dir. Dört ya da daha fazla tür Akdeniz bölgesi'nden batı Malezya'ya dağılmıştır. Bu cinsin en bilinen türü limon balsamı 'dir.

<i>Allium fistulosum</i>

Allium fistulosum, bir soğan türü. Doğu Asya kökenli olup Avrasya ve Kuzey Amerika'da da birçok yerde ekilidir.

<span class="mw-page-title-main">Manisa lalesi</span> bitki türü

Manisa lalesi, Liliaceae familyasında yer alan Tulipa cinsinin bir türüdür. 1862'de Pierre Edmond Boissier ve Theodor Heinrich Hermann von Heldreich tarafından tanımlanmıştır. Balkanlar'ın güneydoğusu, Bulgaristan, Yunanistan, Ege Adaları, Girit ve Türkiye'nin batısında yetişir. Nisan ve mayıs aylarında açar.

Plants of the World Online, Kew Kraliyet Botanik Bahçeleri tarafından yayımlanan çevrimiçi bir veritabanıdır. Mart 2017'de nihai amacı "kullanıcıların 2020 yılına kadar dünyanın bilinen tüm tohum taşıyan bitkiler hakkındaki bilgilere erişmesini sağlamakla başlatılmıştır. İlk odak noktası tropikal Afrika Floraları, özellikle Flora Zambesiaca, Batı Tropikal Afrika Florası ve Tropikal Doğu Afrika Florası idi.

Sideritis albiflora, Sideritis cinsine bağlı bir bitki türüdür. Doğu Ege Adaları'ında Rodos'ta; Türkiye'de Antalya ve Muğla illerinde endemiktir. İsviçreli botanikçi Arthur Huber-Morath tarafından 1978 yılında tanımlanmıştır.

Sideritis cossoniana, Sideritis cinsine bağlı bir bitki türüdür. İlk olarak botanikçi John Ball tarafından 1878 yılında tanımlanmıştır. Fas'a özgüdür.

Sideritis subatlantica, Sideritis cinsine bağlı bir bitki türüdür. Fransız botanikçi Jules Aimé Battandier tarafından 1919 yılında tanımlanmıştır. Doğal olarak Kuzey Afrika'da Cezayir ve Fas'ta bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Orchis anatolica</span> bitki türü

Orchis anatolica, Salepgiller ailesine bağlı, dildamak olarak bilinen, bir orkide türüdür. Ege Adalarından İran'a kadar olan coğrafyada doğal olarak yayılış gösterir.

<i>Neotinea</i> bitki cinsi

Neotinea orkide ailesinden bir çiçekli bitki cinsidir. Tabana yakın 2 ila 3 arası yeşil yaprak bulunduran ufak bitkilerdir. Çiçek kurulu silindirik ve hayli yoğun bir çiçek kümesi halindedir. Çiçekler ufak ve sapsızdır. Taç ve çanak yapraklar kukuleta oluşturur. Avrupa'nın önemli bir bölümünde doğal olarak görülürler.

<i>Himantoglossum</i> bitki cinsi

Himantoglossum orkide ailesinden keşkeşçiçeği olarak bilinen bir çiçekli bitki cinsidir. Yumruları iri ve yumurtamsı dikdörtgensidir. Gövdede mızraksı ila dikdörtgensi yapraklar bulunur. Çiçek kurulu geniştir ve çok sayıda çiçek taşır. Taç ve çanak yapraklar birbirine yakın olup kukuleta görünümü sergiler. Labellum mahmuzlu ve üç loblu; merkez lob kayış biçimindedir. Cins adı da (Himantoglossum) bu karakteristik yapıya işaret eder. Ovaryum silindiriktir. Comperia ve Barlia cinsleri yapılan revizyonla Himantoglossum cinsine çağrılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Calycobolus</span>

Calycobolus, Kahkahaçiçeğigiller (Convolvulaceae) familyasından bir bitki cinsidir. Mevcut görüşe göre Afrika ve Amerika'da yaygın olan 27–30 tür, cinse dahil edilmiştir.

<i>Tradescantia zebrina</i>

Tradescantia zebrina, Telgraf Çiçeği cinsinden bir türdür.

<span class="mw-page-title-main">Yünlü yüksük otu</span>

Yünlü yüksük otu veya bilimsel adıyla Digitalis lanata, Plantaginaceae familyasından, yüksük otu cinsinden çiçekli bir bitkidir. Adını, yapraklarının yünsü yapıdaki tüylerle kaplı olmasından alır. Diğer yüksük otlarında da olduğu gibi bitkinin tamamı zehirlidir. Digitalis zehirlenmesinin semptomları arasında mide bulantısı, kusma, şiddetli baş ağrısı, genişlemiş göz bebekleri, görme sorunları ve yüksek dozlarda ise kasılmalar yer alır. Bitki ayrıca diğer hayvanlar için de zararlıdır.

<i>Rosenverbene</i>

Gül Mine Çiçeği, Glandularia cinsinden bir bitki türüdür, eskiden Verbenaceae familyasından Verbena cinsine ait bir türdür. Doğu ve güney-orta ABD'ye özgüdür.

<i>Galanthus alpinus</i>

Galanthus alpinus, Dmitrii İvanoviç Sosnowsky tarafından tanımlanmış, nergisgiller familyasından çok yıllık bir bitki türüdür. Kafkasya ve Türkiye'nin Doğu Karadeniz bölgesine endemik olan Kafkas kardeleni, yaprak döken ormanlarda, orman kenarlarında, orman açıklıklarında ve nehir vadilerinde yetişmektedir. Mart ayında çiçeklenir ve Nisan ayında meyve verir. Toplam uzunluğu 15 ila 25 cm uzunluğunda olan Kafkas kardeleninin yaprakları 2.5 – 20 cm uzunluğunda ve 0.6 - 2.2 cm genişliğindedir. Türün nesli süs bitkisi olarak yetiştirilmek üzere toplandığı için tehlike altındadır.

<span class="mw-page-title-main">Arabis caucasica</span>

Kafkas kazteresi veya bilimsel adıyla Arabis caucasica, turpgiller familyasından çok yıllık bir bitki türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Catharanthus roseus</span>

Catharanthus roseus, pervane çiçeği; Apocynaceae familyasına mensup çiçekli bir bitki türüdür. Madagaskar'a özgü ve endemik bir tür olsa da farklı yerlerde süs bitkisi olarak ve tıbbi amaçlı olarak yetiştirilmektedir. Kanser tedavisinde kullanılan vinkristin ve vinblastin isimli ilaçların kaynağıdır. Bitki daha önce Vinca cinsi içerisinde Vinca rosea olarak adlandırılmaktaydı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.