İçeriğe atla

DOS

DOS işletim sisteminin bilgisayardaki ekran görüntüsü

DOS (İngilizce: Disk Operating System, Türkçe: Disk İşletim Sistemi), bilgisayarlar için ufak ve basit bir işletim sistemi türü olup, ana görevi disket ve sabit disk gibi saklama ortamlarının yönetimidir.

Bilgisayarların diğer işlevleri; grafik, ses, yazdırma, ağda gezinme, bellek yönetimi, çoklu kullanıcı ve çoklu işlem özellikleri, DOS tarafından üstlenilebilir. Bu özellik ve görevler çeşitli kullanım yazılımlarının yardımı ile olur.

DOS sistemleri 90'lı yılların ortasına kadar hemen hemen her PC'de işletim sistemi olarak görev yapmışlardır. Bugün çoğu alanda yerini grafik arabirimli işletim sistemleri almış ise de, DOS basit ve ufak oluşundan bir gömülü sistem olarak çeşitli kumanda ve denetleme sistemlerinde hayatını sürdürmektedir.

DOS'un tarihi, bilgisayarların (kişisel bilgisayarlar) tarihiyle başlar ve çoğunlukla da pek hayırla anılmaz. Çünkü DOS'ta grafiksel bir kullanıcı arabirimi (pencereler) yoktur, her şey komutlarla ve çok sayıda parametre ile yapılır. DOS, tüm x86 tabanlı bilgisayarlarda çalışır. Çok görevli bir işletim sistemi olmayan DOS, grafik kullanıcı arabirimini kullanmaz. Üstünde kolay yazılması, bellek ve sabit diskte az yer kaplaması, kolay ve çabuk öğrenilmesi, düşük donanımlı bilgisayarlarda çalışması gibi avantajları olmakla birlikte, etkin bir bellek yönetiminin olmaması, eski teknoloji kullanması ve grafik kullanıcı arabirimi olmaması önemli kısıtlamalarıdır.

DOS sürümleri

OSx16 (IKS16) işletim sisteminin bilgisayardaki ekran görüntüsü

Bazı DOS türleri şunlardır; MS-DOS (Microsoft), IBM-DOS (IBM), FreeDOS (Özgür ve açık kaynaklı), DR-DOS; Novell DOS; OpenDOS (Digital Research), OSx16 (IKS16), "Horizon OS" (UFUK), PTS-DOS (PTS-DOS Rusya'dan bir OS).

MS-DOS

Eğer bilgisayar kullanmaya ilk defa Windows 95-98 ile başladıysanız büyük bir ihtimalle DOS kelimesi yabancı gelebilir. Her bilgisayar kullanıcısının yakından tanıdığı bu işletim sistemi, dünyada en yaygın olarak kullanılan işletim sistemidir. 1980'lerin başında IBM'in ilk bilgisayarları üretmesi ve bu bilgisayarlarda kullanılacak yeni bir işletim sistemi arayışı ile ortaya çıkan DOS, günümüzde birçok PC kullanıcısı tarafından hala kullanılmaktadır.

MS-DOS, Microsoft Disk Operating System (Microsoft Disk İşletim Sistemi) kelimelerinin kısaltılmış halidir. MS-DOS bir disk işletim sistemi olarak bilinir, çünkü yaptığı işlerin büyük bölümü disk işlemleri, bellek işlemleri gibi yazılımların çalışabilmesi için gerekli düzenlemeler olan bir işletim sistemidir. MS-DOS bir yazılımdır, ama yalnızca bir yazılım değildir. O olmadan diğer yazılımların çalışma şansları yoktur. Çünkü bilgisayar sisteminin tüm parçalarını MS-DOS kontrol eder. MS-DOS yalnızca, diğer yazılımların çalışmasına olanak vermekle kalmaz, aynı zamanda bilgisayarınızın neyi nasıl yaptığı üzerinde size tam denetim sağlar.

Bilgisayar kapalı iken MS-DOS diskte durur. Her ne kadar özel bir yazılım da olsa, MS-DOS eninde sonunda bir yazılımdır, yani o da bilgisayarların kullandığı diğer bilgi toplulukları gibi bir dizi dosya içinde yer alır.

Eğer bir sabit disk varsa, MS-DOS büyük olasılıkla onun içindedir (bilgisayar dağıtıcısı ya da sistemi kuran kimse tarafından yerleştirilmiş olabilir). Eğer bilgisayarda sabit disk (HDD) yoksa, MS-DOS'un disketlerden kullanılması gerekir.

MS-DOS’un Tarihçesi

MS-DOS, 1981'de piyasaya sürülüşünden beri birkaç kez değişikliğe uğramıştır. İlk sürümün numarası 1.00'dı. MS-DOS'un zaman zaman değiştirilmesinin amacı, daha gelişmiş donanımlardan yararlanmak ve önceki hataları düzeltmektir. Sisteminizi başlattığınızda MS-DOS, kullandığınız sürümün numarasını ekranda gösteriyor olabilir.

MS-DOS'un yeni bir sürümü çıktığında, eğer numarasının ondalık noktasından sonra değişiklik varsa (örnek 6.0'dan 6.2'ye), bu küçük bir değişiklik gösterir. Bu durumda MS-DOS öz olarak önceki sürüme göre pek değişiklik içermez. Ondalık noktasının önündeki sayının değişmesi ise büyük bir değişiklik gösterir. Örneğin sürüm 6, sürüm 5'te olmayan birçok yeni özellik getirmiştir.

MS-DOS' un yeni sürümleri eskilerine göre daha güçlü ve gelişmiş olsalar da öncekilerle uyumlu kalırlar. Bu yüzden, diyelim ki sürüm 2.1'i kullanıyorken başka bir sürümle çalışmaya başladığınızda, tüm bilgilerinizi, deneyiminizi, dosya ve disklerinizi eskisi gibi kullanabilirsiniz. Örneğin, MS-DOS 3.0'da kullandığınız bir dosyayı 5.0 sürümünde kullanabilirsiniz ama 5.0'da kullandığınız bir dosyayı 3.0'da kullanamayabilirsiniz.

MS-DOS'un 3.30'dan sonraki sürümleri şöyledir;

  • MS-DOS 3.30
  • MS-DOS 4.01
  • MS-DOS 5.0
  • MS-DOS 6.0
  • MS-DOS 6.1
  • MS-DOS 6.20
  • MS-DOS 6.22
  • MS-DOS 6.23
  • MS-DOS 7.0
  • MS-DOS 7.1
  • MS-DOS 7.2
  • MS-DOS 8.0

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İşletim sistemi</span> bilgisayar donanım kaynaklarını yöneten yazılım

İşletim sistemi ya da işletim dizgesi, bir bilgisayarın donanım kaynaklarını yöneten ve uygulama yazılımlarına hizmet sağlayan yazılımların bir bütünüdür. İşletim sistemleri, bilgisayarın donanımı ile uygulama yazılımları arasında bir köprü görevi görerek kullanıcıların sistemle etkileşim kurmasını sağlar. Öne çıkan örnekler arasında Microsoft Windows, macOS, GNU/Linux dağıtımları, Android ve iOS yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Unix</span>

UNIX türevi işletim sistemleri çok işlemcili çok pahalı makinelerden tek işlemcili, basit ve çok ucuz ev bilgisayarlarına kadar pek çok cihaz üzerinde çalışabilen esnek ve sağlamlığı çok değişik koşullarda test edilmiş sistemlerdir. Fakat özellikle kararlı yapısı ve çok kullanıcılı-çok görevli yapısıyla çok işlemcili sunucularda adeta standart haline gelmiştir ve özellikle akademik dünyada iş istasyonları üzerinde çok yaygın bir kullanım alanı bulmuştur. UNIX, Interdata 7/32, VAX ve Motorola 68000 arasında hızla yayıldı.

<span class="mw-page-title-main">Amiga</span>

Amiga, 1980'lerin ortasından 1990'ların ortasına kadar Commodore şirketi tarafından üretilmiş ve özellikle ufak boyutlu modelleri olan A500 ve A1200 ile döneminin en popüleri olan kişisel bilgisayar sistemlerinin ortak adı.

<span class="mw-page-title-main">MS-DOS</span> 1980li yıllarda kişisel bilgisayar işletim sistemi

MS-DOS, Microsoft firmasının geliştirdiği bir DOS sistemidir. 1980'li yıllarda PC uyumlu platformlar üzerinde kullanılan en yaygın işletim sistemiydi. 1990'lı yılların ortalarından 2000 yılına kadarki en popüler işletim sistemleri olan Windows 9x ailesinin temeli olarak kullanıldı. Masaüstü bilgisayarlardaki popülerliğini, zamanla Windows NT mimarisi kullanan yeni nesil Windows işletim sistemlerine bıraktı.

<span class="mw-page-title-main">Sabit disk sürücüsü</span> veri depo cihazı

Sabit disk ya da Hard disk kısaca HDD ya da Türkçesi ile sabit disk sürücüsü veri depolanması amacı ile kullanılan manyetik kayıt ortamlarıdır. Önceleri büyük boyutları ve yüksek fiyatları nedeni ile sadece bilgisayar merkezlerinde kullanılan sabit diskler, cep telefonları ve sayısal fotoğraf makineleri içine sığabilecek kadar küçülen boyutları ile günlük hayatımıza girmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Windows Vista</span> 2007de piyasaya sürülen Windows sürümü

Windows Vista, kişisel bilgisayarlar için geliştirilen Microsoft Windows işletim sistemleri ailesinin sürüm olarak altıncı üyesidir. 22 Temmuz 2005'te gerçek adı duyurulmadan önce Longhorn kod adıyla tanınıyordu. Windows Vista, 30 Ocak 2007'de dünya çapında piyasaya sürülmüştür. Microsoft Türkiye, 24 Ocak 2007 tarihindeki tanıtımıyla Vista'nın resmî lansmanını yapan ilk Microsoft şubesi olmuştur. Windows Vista eski sürümle oranla birçok yeni özellik ve değişikliğe sahiptir. Bu değişim geliştirilmiş grafiksel kullanıcı arayüzü, görsel stil, yeniden tasarlanmış arama fonksiyonları, multimedya araçları, yeniden tasarlanmış ağ iletişimi, görüntü ve yazıcı gibi çeşitli fonksiyonları kapsamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Windows 95</span> 1995te piyasaya sunulmuş, Windowsun MS-DOS üzerinde yükselen dördüncü ana sürümü

Windows 95, Microsoft'un ürettiği işletim sistemi ailesi Windows'un MS-DOS üzerinde yükselen dördüncü ana sürümüdür.

<span class="mw-page-title-main">Windows 2.0</span> 1987 yılında piyasaya sürülen ve MS-DOS üzerinde yükselen Windows sürümü

Windows 2.0 Microsoft'un MS-DOS adlı işletim sistemi üzerinde oluşturduğu grafik arayüz (GUI) içeren işletim sistemi ailesi Windows'un ikinci sürümüdür. Microsoft'un meşhur Word ve Excel yazılımları, ilk kez bu işletim sistemi üzerinde kullanılmaya başlanmıştır. Aynı zamanda bu sürüm, ciddi bir biçimde MacOS'a benzemekle suçlandı. Apple 1988 yılında Microsoft ve Hewlett-Packard'a lisanslı Macintosh yazılımını ve/veya yazılımın öğelerini izinsiz kullanmak suçlamasıyla dava açtı.

Windows, Microsoft tarafından PC'ler için geliştirilen bir işletim sistemi. İlk kez 1983'te IBM marka bilgisayarlarda kullanılmak amacıyla MS-DOS üzerinde çalışan grafiksel kullanıcı arayüzü (GUI) olarak piyasaya sürüldü. Microsoft'un modellediği GUI Apple'ın Mac OS'tan sonra bilinen ilk Arayüz Yöneticisidir. 1980'lerden günümüze çok büyük değişimler geçirmiş olan Windows zaman içerisinde kendi başına bir işletim sistemi olmuş, NT çekirdeğine geçmiş ve ortaya bugün -sunucu sistemleri hariç- işletim sistemi pazarının %90'ını kontrol eden işletim sistemi çıkmıştır.

<span class="mw-page-title-main">AmigaOS</span> Amiga kişisel bilgisayarının işletim sistemi

AmigaOS, Amiga kişisel bilgisayarının işletim sistemidir. Grafik arabirimi olan Workbench, CLI komut satırı arabirimi ile birlikte AmigaDOS ve çoğu Amiga modelinde ROM'da yer alan Kickstart'tan oluşur.

<span class="mw-page-title-main">BIOS</span> EPROM adı verilen bir yonga üzerinde ROM Bellek biçiminde yer alan yazılım

BIOS,. EPROM adı verilen bir yonga üzerinde ROM Bellek biçiminde yer alan bir tür yazılımdır. Bilgisayar açıldığı anda işlemciye tüm diğer donanımları sırasıyla tanıtır. Donanımların temel iletişim protokollerini belirler. İşletim sisteminin başlangıç öğelerinin herhangi bir sürücüden yüklenmesini sağlar. İşletim sistemi çalışırken donanım ve işletim sistemi arasındaki ilişkileri düzenler.

<span class="mw-page-title-main">IBM PC-DOS</span> işletim sistemi

IBM PC DOS, IBM Personal Computer Operating Disc System 'in kısaltması, IBM PC ve ardılları/uyumlu sistemler için geliştirilmiş tarihi bir işletim sistemidir.

<span class="mw-page-title-main">Geriye uyumluluk</span>

Telekomünikasyon ve bilişim teknolojisinde yeni aygıtların eski aygıtlar tarafından üretilmiş girdileri çalıştırabilme yeteneğine geriye uyumluluk denir. Yeni standartlar için tasarlanmış bir ürün eski standartlara erişebiliyor, okuyor veya oynatabiliyorsa o ürüne geriye uyumludur denir. Örneğin veri biçimleri ve iletişim protokolünü içeren standartlar gibi.

<span class="mw-page-title-main">Canlı USB</span>

Canlı USB, önyüklenebilen tam bir işletim sistemi içeren taşınabilir bir USB'ye bağlı harici veri depolama aygıtıdır. Terim, USB flash sürücüleri anımsatır, ancak sırasıyla "canlı HDD" ve "canlı SSD" olarak adlandırılsalar da, harici bir sabit disk sürücüsünü veya yarıiletken sürücüyü kapsayabilir. Canlı CD'lerden sonraki evrimsel adımdır, ancak yazılabilir depolamanın ek avantajıyla, önyüklenen işletim sisteminde özelleştirmelere izin verir. Canlı USB'ler, sistem yönetimi, veri kurtarma veya test sürüşü için gömülü sistemlerde kullanılabilir ve USB cihazına ayarları kalıcı olarak kaydedebilir ve yazılım paketlerini yükleyebilir.

<span class="mw-page-title-main">Windows Önyükleme Ortamı</span>

Windows Preinstallation Environment, PC'ler, iş istasyonları ve sunucular dağıtım için kullanılan Windows'un hafif versiyonudur veya çevrimdışı iken bir sorun çekimi işletim sistemidir. MS-DOS boot diskleri değiştirmek için tasarlanmıştır ve USB bellek aygıtı, IPXE, PXE, CD-ROM ya da sabit disk üzerinden booting edilebilir. Geleneksel büyük şirketler ve OEM tarafından kullanılır, ve Windows Otomatik Yükleme Seti (WAIK) üzerinden şimdi ücretsiz yazılım olarak kullanılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Mac OS X Public Beta</span>

Mac OS X Public Beta, Apple Computer Mac OS X Cheetah işletim sisteminin Aqua kullanıcı arayüzüne özelliğine ilk halka açık versiyonu oldu. 29,95$'a satılmıştır.13 Eylül 2000 tarihinde kamuoyuna serbest bırakıldı. Bu, yazılım geliştiriciler ve erken benimseyenlere yaklaşan işletim sisteminin bir önizlemesini test etmek ve nihai yayınlanmasından önce gelecek işletim sistemi için yazılım geliştirmeye izin verdi. ABD sürümünün 1H39 bir yapı numarası ve uluslararası sürümün 2E14 yapı numarası vardır.

<span class="mw-page-title-main">Metin tabanlı kullanıcı arayüzü</span> bir metin ekranına çıktı vermeye veya onu kontrol etmeye dayalı arabirim türü

Metin tabanlı kullanıcı arayüzü, metinsel kullanıcı arayüzü veya terminal kullanıcı arabirimi olarak da adlandırılır, grafik kullanıcı arayüzlerinin (GUI) icadından bir süre sonra ortaya çıkan ve onu grafik kullanıcı arayüzünden ayırt etmek için türetilen yeni bir terimdir. TUI'de bilgisayar grafikleri metin kipinde görüntülenir. Gelişmiş bir TUI, GUI'ler gibi tüm ekran alanını kullanabilir ve fare ve diğer girişleri kabul edebilir.

<span class="mw-page-title-main">Multi-booting</span>

Çoklu önyükleme(multi-booting), tek bir bilgisayara birden çok işletim sistemi kurma ve hangisinin ön yükleneceğini(booting) seçebilme eylemidir. Çift önyükleme(dual-booting) terimi, özellikle iki işletim sisteminin ortak yapılandırmasını ifade eder. Çoklu önyükleme, özel bir ön yükleyici(booting) gerektirebilir.

<span class="mw-page-title-main">Çoklu ön yükleme</span>

Çoklu önyükleme (multi-booting), tek bir bilgisayara birden çok işletim sistemi kurma ve hangisinin ön yükleneceğini(booting) seçebilme eylemidir. Çift önyükleme (dual-booting) terimi, özellikle iki işletim sisteminin ortak yapılandırmasını ifade eder. Çoklu önyükleme, özel bir ön yükleyici gerektirebilir.

IBM anaçatı bilgisayar işletim sistemlerinin tarihçesi, IBM'in anaçatı bilgisayar tedarikindeki tarihi üstünlüğü sebebiyle tüm anaçatı bilgisayar işletim sistemlerinin tarihçesinde önemli bir yere sahiptir. IBM anaçatı bilgisayarları, IBM'in veya üçüncü partilerin ürettiği işletim sistemlerini kullanır.