Dünya ağacı

Dünya ağacı, birçok din ve mitolojide, yeryüzündeki hayatı sembolize eden dalları ve kôkleri farklı diyarları birleştiren hayal bile edilemeyecek büyüklükteki mitolojik ağacın adı olup, Bilgi ağacı ve Yaşam ağacı adlarıyla da anılmaktadır.^[1] özellikle İskandinavya, Orta Asya ve Kızılderili inançlarında yer alan kozmik düzeni gösteren bir motifdir. Dünyanın merkezinde Yer'in ekseni olarak durur. Kökleri yerin derinliklerine inerken, dalları gökyüzüne ulaşır ya da onu taşır. Böylelikle yeri, göğü ve yeraltını birbirine bağlar.

Kaç katlı ya da kaç dünyalı olduğuna bağlı olarak değişen dünya ağacı kurgularından sözedilebilir. Yer, gök ve yeraltı olmak üzere üç dünyadan ya da üç kattan oluşan dünyalardan, Germenlerdeki yedi katlı dünyaya kadar değişik kurgular görülür. Bazı halklar ağacın tepesinin kutup yıldızına ulaştığını kabul ederler. Değişik kültürlerde farklı cinste ağaçlar dünya ağacı ile ilişkilendirilmiştir. İskandinavya'da dişbudak,^[2] Kuzey Avrupa'da meşe, Anadolu'da kayın, Orta Doğu'da palmiye, incir ve hurma, Hindistanda bodhi ve aşvattha (incir) gibi.

Dünya ağaçlarında genellikle mitolojik hayvanlar yaşarlar.Germen Mitolojisinde bu ağaca İrminsul ve Yggdrasil adları verilir. Indo-German halklarda genellikle ağacın tepesinde bir kartal ve altında bir yılan bulunur. Hint, Germen ve Slav mitolojilerinde bu hayvanlar birbirleriyle kavga ederler.

Birçok mitoloji ve dinde, ağaçlar aynı zamanda tanrıların ya da doğaüstü yaratıkların ikamet ettikleri yerlerdir. Ortadoğu mitolojisinde yaşam ağacı, Mısır mitolojisinde Sykomore (bir incir türü) yaşam veren ağaçlardır. Çindeki şeftali ağacı ölümsüzlük sağlarken, Hindistan'da Bodhi ağacı aydınlanmanın sembolüdür. Yahudi mitolojisinde Sephiroth ağacı adıyla anılmakta ve yer ile göğü birleştiren dev bir palmiye olarak tasvir edilmektedir.^[1] Maya Mitolojisinde dünya ağacı samanyolu ile özdeşleştirilmektedir.^[1] Türk mitolojisinde ise kökleri arasından abı-ı hayat suyu fışkıran bir çam ağacı olarak düşünülmüş olup, şamanlar kam sırasında gerçekleştirdikleri ruhani yolculuklarında bu ağacın gövdesini merdiven gibi kullanarak gökyüzüne ulaşmaktadır.^[1]