İçeriğe atla

Dünya Mirası

UNESCO Dünya Miras Komitesi logosu

Dünya Mirası, UNESCO tarafından listelenen, özel kültürel veya fiziksel öneme sahip yerlerden (orman, dağ, göl, ada, çöl, anıt, kompleks veya şehir gibi) her birine verilen addır.[1] Genel Kurul tarafından seçilen 21 UNESCO üyesi ülkenin oluşturduğu Dünya Miras Komitesi tarafından yönetilen uluslararası Dünya Mirası Programı bu listeyi güncellemektedir.[2]

Program, insanlığın ortak mirası için kültürel veya doğal öneme sahip alanları listeler, adlandırır ve korur. Listelenen alanlar, bazı koşullar altında Dünya Miras Fonu'ndan para alabilmektedir. Program, 16 Kasım 1972'de UNESCO tarafından kabul edilen Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme ile kurulmuştur.[3] Günümüzde 195 devlet tarafından onaylanan sözleşme, en fazla devletin taraf olduğu uluslararası belgeler arasındadır. Sadece Lihtenştayn ve Nauru sözleşmenin tarafı değildir.

2024 yılı sonu itibarıyla 168 ülkede 952'si kültürel, 231'i doğal ve 40'ı karma olmak üzere[4] listelenmiş 1.223 alan bulunmaktadır.[5] Ülkelere göre bakıldığında İtalya, sahip olduğu 60 Dünya Mirası ile ilk sırada yer almaktadır. Ardından, sırasıyla Çin (59), Almanya (54), Fransa (53), İspanya (50), Hindistan (43) ve Meksika (35) gelmektedir.

Tarihçe

Ayrıca bakınız: Dünya Miras Komitesi
Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme
İmzalanma16 Kasım 1972
YerParis, Fransa
Yürürlük17 Aralık 1975
Koşul20 ülke tarafından onaylanması
Korunma yeriUNESCO

16 Kasım 1972'de UNESCO tarafından kabul edilen Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme, 17 Aralık 1975'te yürürlüğe girdi. 18 Ağustos 2023 itibarıyla 195 devlet sözleşmenin tarafıdır.[6]

Seçim kriterleri

2004'ün sonuna kadar kültürel miraslar için altı kriter, doğal miraslar için dört kriter bulunmaktaydı. 2005'te yapılan değişiklikle on kriter belirlendi. Aday gösterilen alanlar "üstün evrensel değere" sahip olmalı ve on kriterden en az birini sağlamalıdır.[7]

Kültürel kriterler

Tac Mahal, kültürel mirasa bir örnektir.
  1. İnsan dehasının yaratıcı bir ürünü olması;
  2. Belli bir zaman diliminde veya kültürel mekânda, mimarinin veya teknolojinin, anıtsal sanatların gelişiminde, şehirlerin planlanmasında veya peyzajların yaratılmasında, insani değerler arasındaki önemli etkileşimi göstermesi;
  3. Kültürel bir gelenek veya yaşayan ya da kayıp bir uygarlığın tek veya en azından istisnai tanıklığını yapması;
  4. İnsanlık tarihinin belli dönemi veya dönemlerini gösteren, üstün bir bina çeşidi, mimari veya teknolojik bütün veya tabiat örneği olması;
  5. İnsanlık tarihinin bir veya birden fazla anlamlı dönemini temsil eden yapı tipinin ya da mimari veya teknolojik peyzaj topluluğunun değerli bir örneğini sunması;
  6. Bir veya daha fazla kültürü temsil eden geleneksel insan yerleşimine veya toprağın kullanımına ilişkin önemli bir örnek sunması ve özellikle bu örneğin, geri dönüşü olmayan değişimlerin etkisiyle dayanıklılığını yitirmesi;
  7. İstisnai düzeyde evrensel bir anlam taşıyan olaylar veya yaşayan gelenekler, fikirler, inançlar veya sanatsal ve edebî eserlerle doğrudan veya somut olarak bağlantılı olması.

[8]

Doğal kriterler

Serengeti Millî Parkı, doğal mirasa bir örnektir.
Machu Picchu, karma mirasa bir örnektir.
  1. Doğanın bir harikasına veya eşsiz bir güzelliğe ve estetik öneme sahip doğal alanlar olması;
  2. Yaşamış canlıların kalıntıları, devam eden jeolojik olaylar ve yer şekillerinin gelişimi gibi Dünya'nın doğal tarihine ilişkin eşsiz önemde bilgilere sahip olması;
  3. Ekolojik ve biyolojik olarak hâlâ bozulmamış bir karasal, denizel veya tatlı su ekosistemine veya önemli hayvan ve bitki topluluklarına ev sahipliği yapması;
  4. Özellikle tehlikedeki veya bilimsel açıdan önemli bir biyolojik çeşitlilik için en önemli ve en belirgin doğal habitatlara ev sahipliği yapması.

Bölgesel dağılım

15'ten fazla Dünya Mirası'na sahip ülkeler:

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "World Heritage". 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2014. 
  2. ^ "The World Heritage Committee". UNESCO World Heritage Site. 6 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2006. 
  3. ^ "Convention Concerning the Protection of World Cultural and Natural Heritage" (PDF). 19 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Ekim 2014. 
  4. ^ "UNESCO Türkiye Millî Komisyonu". unesco.org.tr. 27 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2024. 
  5. ^ Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List". UNESCO World Heritage Centre (İngilizce). 4 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2024. 
  6. ^ Centre, UNESCO World Heritage. "States Parties - UNESCO World Heritage Convention". UNESCO World Heritage Centre (İngilizce). 26 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2024. 
  7. ^ "Criteria for Selection". World Heritage. 15 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2006. 
  8. ^ "UNESCO World Heritage, The Criteria for Selection". 15 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2014. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Dünya Mirası ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'deki Dünya Mirasları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Türkiye'de yirmi bir tane UNESCO Dünya Mirası bulunmaktadır. İlk olarak 1985'te İstanbul'un Tarihî Alanları, Göreme Millî Parkı ve Kapadokya ile Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası, son olarak da 2023'te Gordion ile Anadolu'nun Ortaçağ Dönemi Ahşap Hipostil Camileri listeye dâhil edildi. Listedeki varlıklardan on dokuzu kültürel, ikisi karma alandır. Türkiye'nin Dünya Mirası Geçici Listesi'nde ise yetmiş dokuz tane varlığı bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Bulunduğu ülkelere göre Dünya Mirasları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

2024 yılı sonu itibarıyla, 195 "Taraf Devlet"te 1.223 Dünya Mirası Alanı bulunmaktadır. 1,223 Dünya Mirası Alanının 952'si kültürel, 231'i doğal, 40'ı karma özelliktedir. Bu Dünya Mirası Alanlarının 49'u sınıraşırı alan olup, birden fazla ülke tarafından paylaşılmaktadır. Sınıraşırı alanları paylaşan toplam 72 ülke bulunmaktadır. Ülkeler Dünya Miras Komitesi tarafından Afrika, Arap Devletleri, Asya ve Pasifik, Avrupa ve Kuzey Amerika ve Latin Amerika ve Karayipler olmak üzere beş coğrafi bölgeye ayrılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan'daki Dünya Mirasları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

1972 yılında imzalanan UNESCO Dünya Mirası Sözleşmesi ile Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), kültürel veya doğal miras açısından önem taşıyan yerler olan Dünya Mirasları kavramını tanımladı. Doğal özellikler, jeolojik ve fizyografik oluşumlar ve bilim, koruma veya doğal güzellik açısından önemli olan doğal alanlar doğal miras olarak tanımlanır. Azerbaycan, Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşmeyi 16 Aralık 1993'te onaylamasıyla ülkedeki alanlar listeye dahil edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kıbrıs Cumhuriyeti'ndeki Dünya Mirasları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Kıbrıs Cumhuriyeti'nde üç tane UNESCO Dünya Mirası bulunmaktadır. İlk olarak 1980'de Baf, son olarak da 1998'de Hirokitya listeye dâhil edildi. Listedeki tüm varlıklar kültürel alandır.

<span class="mw-page-title-main">Güney Kore'deki Dünya Mirasları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

1972 yılında imzalanan UNESCO Dünya Mirası Sözleşmesi ile Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), kültürel veya doğal miras açısından önem taşıyan yerler olan Dünya Mirasları kavramını tanımladı. Doğal özellikler, jeolojik ve fizyografik oluşumlar ve bilim, koruma veya doğal güzellik açısından önemli olan doğal alanlar doğal miras olarak tanımlanır. Güney Kore'nin, Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına İlişkin Sözleşmeyi 14 Eylül 1988'de onaylamasıyla ülkedeki alanlar listeye dahil edilmiştir.

Çin'de 2016 yılı itibarı ile 50 adet Dünya Mirası bulunmaktadır. İlk olarak 1987'de Ming ve Qing Hanedanları İmparatorluk Sarayları, İlk Çin İmparatoru'nun Mozolesi, Mogao Mağaraları, Tai Dağı, Zhoukoudian Pekin Adamı Alanı ile Çin Seddi, son olarak 2016'da Shennongjia listeye dâhil edildi. Listedeki varlıklardan 35'i kültürel, 11'i doğal ve dördü karma alanlardır.

<span class="mw-page-title-main">Yunanistan'daki Dünya Mirasları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Yunanistan'da on sekiz tane UNESCO Dünya Mirası bulunmaktadır. İlk olarak 1986'da Bassae'deki Apollon Epikurios Tapınağı, son olarak da 2016'da Filippi listeye dâhil edildi. Listedeki varlıklardan on altısı kültürel, ikisi karma alandır.

UNESCO, Orta Asya ve Kuzey Asya'nın altı ülkesinde 19 Dünya Mirası Alanı belirledi: Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan ve Rusya'nın Asya kısmı. Rusya'nın Avrupa kısmı Doğu Avrupa'ya dahil edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Arnavutluk'taki Dünya Mirasları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

1972 yılında imzalanan UNESCO Dünya Mirası Sözleşmesi ile Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), kültürel veya doğal miras açısından önem taşıyan yerler olan Dünya Mirasları kavramını tanımladı. Doğal özellikler, jeolojik ve fizyografik oluşumlar ve bilim, koruma veya doğal güzellik açısından önemli olan doğal alanlar doğal miras olarak tanımlanır. Arnavutluk'un, Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına İlişkin Sözleşmeyi 10 Temmuz 1989'da onaylamasıyla ülkedeki alanlar listeye dahil edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Belarus'taki Dünya Mirasları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Belarus'ta dört tane UNESCO Dünya Mirası bulunmaktadır. Geçici listede ise on bir miras vardır.

<span class="mw-page-title-main">Litvanya'daki Dünya Mirasları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Dünya Mirası Alanları, 1972'de kurulan UNESCO Dünya Mirası Konvansiyonu'nda açıklandığı gibi kültürel veya doğal miras için önemli yerlerdir. Litvanya sözleşmeyi 31 Mart 1992 tarihinde kabul ederek doğal ve tarihi yerlerini listeye dahil etmeye uygun hale getirdi. Listeye eklenen ilk site, 1994 yılında Vilnius Tarihi Merkezi idi. 2000, 2004 ve 2005'te üç bölge daha eklendi. Toplamda listede dört site var, hepsi kültürel. İki site ulus ötesi: Curonian Spit Rusya ile ve Struve Jeodezik Ark diğer dokuz ülke ile paylaşılıyor. Litvanya, Dünya Mirası Alanlarına ek olarak, geçici listesinde iki mülkü de muhafaza etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Ermenistan'daki Dünya Mirasları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Dünya Mirasları, 1972 yılında kurulan UNESCO Dünya Mirası Sözleşmesi'nde tanımlandığı şekliyle kültürel veya doğal miras açısından önem taşıyan yerlerdir. Ermenistan, Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme'yi 5 Eylül 1993'te onaylayarak, tarihî yerlerini listeye dâhil edilmeye uygun hâle getirdi.

<span class="mw-page-title-main">Bulgaristan'daki Dünya Mirasları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), 1972 yılında kurulan UNESCO Dünya Mirası Sözleşmesine taraf olan ülkeler tarafından aday gösterilen, kültürel veya doğal miras açısından olağanüstü evrensel değere sahip Dünya Mirası Alanlarını belirlemektedir. Kültürel miras anıtlardan, bina gruplarından ve alanlardan oluşur. Doğal varlıklar, jeolojik ve fizyografik oluşumlar ve bilim, koruma veya doğal güzellik açısından önemli olan doğal alanlar doğal miras olarak tanımlanmaktadır. Bulgaristan sözleşmeyi 7 Mart 1974'te kabul etti

<span class="mw-page-title-main">Dünya Mirası Sözleşmesi</span>

Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme (İngilizce: Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage veya kısaca Dünya Mirası Sözleşmesi, 23 Kasım 1972'de 17. UNESCO genel konferansında imzalanan bir uluslararası sözleşmedir.

<span class="mw-page-title-main">Finlandiya'daki Dünya Mirasları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

1972 yılında imzalanan UNESCO Dünya Mirası Sözleşmesi ile Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), kültürel veya doğal miras açısından önem taşıyan yerler olan Dünya Mirasları kavramını tanımladı. Doğal özellikler, jeolojik ve fizyografik oluşumlar ve bilim, koruma veya doğal güzellik açısından önemli olan doğal alanlar doğal miras olarak tanımlanır. Finlandiya'nın, Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına İlişkin Sözleşmeyi 4 Mart 1987'de onaylamasıyla ülkedeki alanlar listeye dahil edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Çekya'daki Dünya Mirasları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Dünya Mirasları, 1972 yılında kurulan UNESCO Dünya Mirası Sözleşmesi'nde tanımlandığı şekliyle kültürel veya doğal miras açısından önem taşıyan yerlerdir. Çekya, Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme'yi 26 Mart 1993'te onaylayarak, tarihî yerlerini listeye dâhil edilmeye uygun hâle getirdi.

<span class="mw-page-title-main">Malezya'daki Dünya Mirasları listesi</span>

1972 yılında imzalanan UNESCO Dünya Mirası Sözleşmesi ile Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), kültürel veya doğal miras açısından önem taşıyan yerler olan Dünya Mirasları kavramını tanımladı. Doğal özellikler, jeolojik ve fizyografik oluşumlar ve bilim, koruma veya doğal güzellik açısından önemli olan doğal alanlar doğal miras olarak tanımlanır. Malezya'nın, Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına İlişkin Sözleşmeyi 3 Ağustos 1983'te onaylamasıyla ülkedeki alanlar listeye dahil edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Bangladeş'teki Dünya Mirasları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

1972 yılında imzalanan UNESCO Dünya Mirası Sözleşmesi ile Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), kültürel veya doğal miras açısından önem taşıyan yerler olan Dünya Mirasları kavramını tanımladı. Doğal özellikler, jeolojik ve fizyografik oluşumlar ve bilim, koruma veya doğal güzellik açısından önemli olan doğal alanlar doğal miras olarak tanımlanır. Bangladeş'in, Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına İlişkin Sözleşmeyi 3 Ağustos 1983'te onaylamasıyla ülkedeki alanlar listeye dahil edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Pakistan'daki Dünya Mirasları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Dünya Mirasları, 1972 yılında kurulan UNESCO Dünya Mirası Sözleşmesi'nde tanımlandığı şekliyle kültürel veya doğal miras açısından önem taşıyan yerlerdir. Pakistan, Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme'yi 23 Temmuz 1976'da onaylayarak, tarihî yerlerini listeye dâhil edilmeye uygun hâle getirdi.

<span class="mw-page-title-main">Güney Afrika'daki Dünya Mirasları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Dünya Mirasları, 1972 yılında kabul edilen UNESCO Dünya Mirası Sözleşmesi'nde tanımlandığı üzere, kültürel veya doğal miras bakımından önem arz eden yerlerdir. Kültürel miras; anıtlar, yapı toplulukları ve sitleri kapsar. Doğal miras; doğal özellikler içeren fiziki veya biyolojik oluşumlar, jeolojik veya fizyografik oluşumlar ve bilim, korunma veya doğal güzellik açısından istisnai evrensel değeri olan doğal sitler ya da kesinlikle belirlenmiş doğal alanlar olarak tanımlanır. Güney Afrika, sözleşmeyi 10 Temmuz 1997'de kabul etmiştir. Güney Afrika'da 10 tane Dünya Miras Alanı vardır. 2 tane alan da Geçici Listede bulunmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.