İçeriğe atla

Dünya Çerkes Birliği

Dünya Çerkes Birliği
Дунейпсо Адыгэ Хасэ
Дунэепстэу Адыгэ Хасэ
Международная черкесская ассоциация
KısaltmaDÇB
Kuruluş4 Mayıs 1990 (34 yıl önce) (1990-05-04)[1]
TürSTK
LiderHauti Sohrokov (2023)
Resmî siteintercircass.org

Dünya Çerkes Birliği veya Uluslararası Çerkes Derneği (Kabardeyce: Дунейпсо Адыгэ Хасэ; Adigece: Дунэепстэу Адыгэ Хасэ; Rusça: Международная черкесская ассоциация; İngilizce: International Circassian Association), dünyadaki tüm Çerkes kuruluşların çatı örgütü olan kuruluştur. Çeşitli Çerkes topluluklarında yerel bir Çerkes derneği ("Adığe Hase") vardır.[2] Bu derneklerin amacı, Çerkeslere Çerkesçe konuşabilecekleri, Çerkes kültürel faaliyetlerde bulunabilecekleri ve Habze kanunlarını öğrenebilecekleri rahat bir ortam sağlamaktır. Bu dernekler yerel ve bölgesel bazda koordine edilir ve Dünya Çerkes Birliği aracılığıyla uluslararası iletişim kurar.[3] Türkiye Çerkeslerinin üst kuruluşu olan KAFFED, Dünya Çerkes Birliği kurucu üyesi olmakla birlikte,[4] üyeliği devam etmektedir, ancak ayrılma tartışması devam etmektedir.[5]

Amaçları

Örgütün amaçları şunlardır:[6]

  • Çerkes halkının kültürel ve manevi mirasının canlanmasını ve gelişmesini, ulusal kimliğinin korunmasını sağlamak,[6]
  • Çerkeslerin gerçek tarihinin restorasyonuna katkıda bulunan Çerkes halk derneklerinin çabalarını birleştirmek ve faaliyetlerini koordine etmek,[6]
  • Ekonomik, sosyal, kültürel ve dini sorunların çözümünde yardım etmek,[6]
  • Çerkeslerin birleşmesi ve daha fazlası için gerekli koşulların yaratılmasında yardım etmek,[6]
  • Halklar arasında barışın, dostluğun ve uyumun güçlendirilmesini teşvik etmek.[6]
  • Sosyal, ulusal ve diğer çatışmaları önlemek.[6]

Görüş ve tutumlar

Örgüt Abhazya'nın bağımsızlığını savunmaktadır. Dernek başkanı Kasbolat Dzamikhov'un 2006'da “Gürcistan'ın mevcut liderliğinin Abhazya'ya yönelik politikasından kesinlikle memnun değiliz” açıklamasında bulunmuştu.[7]

Ağustos 2008'de, Güney Osetya'daki savaş sırasında Gürcü silahlı kuvvetlerinin eylemleri hakkında yorum yapan örgüt, Gürcü liderliğinin eylemlerini kınayan bir çağrı yayınladı: “Gürcü yetkililer, kendi insan yaşamının ve halklarının çıkarlarının üzerinde olan siyasi hırslar, kabalıktır ve daha önce varılan tüm uluslararası anlaşmaları alaycı bir şekilde ihlal etmektedir.” Örgüt, Gürcü makamlarını suçlayarak şunları kaydetti: “Gürcistan'ın sivillere ve bir grup Rus barış gücüne yönelik açık silahlı saldırısının kışkırttığı, yüzlerce insanın ölümü, çok sayıda şehir ve köyün tahrip edilmesiyle sonuçlanan Güney Osetya'daki trajik olaylar. derin bir infiale yol açmaktadır”, “kan ölüsü siviller ve barışı koruma görevlileri, Gürcistan liderliğinin ve önderlik ettikleri silahlı oluşumların vicdanındadır”.[8]

Derneğe göre, "Gürcistan Cumhuriyeti liderliği ikinci kez kanlı bir savaş başlatıyor ve bir kez daha Gürcü halkını tüm Kafkas halklarının karşısına alarak trajik bir duruma sürüklüyor" idi.[8]

Aktivite

Dil ve kültür

DÇB, her yıl KAFFED ile iş birliği içinde Çerkesçe dil kursu açmaktadır.[9]

Yabancı vatandaşlar komisyonu

DÇB, dünyanın çeşitli yerlerinden gelen Çerkeslerin sınır dışı edilmesi ihtimalinin çözülmesi amacıyla özel bir komisyon oluşturuldu. Bu komisyon devlet kurumlarıyla birlikte çalışıyor.[10]

2023 Kahramanmaraş depremleri

DÇB, 2023 Kahramanmaraş depremleri üzerine Türkiye'ye bir heyet gönderdi. Deprem bölgesini ziyaret ederek yetkililerden bilgi alan heyet, bölgedeki Çerkes dernekleri ile de görüştü. Ziyaret sonrası Dünya Çerkes Birliği başkanı Hauti Sohrokov Kafkasya'da yardım kampanyaları düzenlendiğini belirtti.[11]

Üye örgütler

Örgüt Merkez Aktif olduğu bölge Başkan Kuruluş tarihi
Kafkas Dernekleri Federasyonu[4][12]AnkaraTürkiyeÜnal Uluçay (Halav) 2003
Ürdün Çerkes Yardım Derneği[12]AmmanÜrdünMohammed Hamid Dağjoqa 1932
Suriye Çerkes Yardım Derneği[12]ŞamSuriyeĞassan Şora 1948
İsrail Çerkes Yardım Derneği[12]Kfar KamaİsrailZakaria Napso 1991
Avrupa Çerkes Kültür Dernekleri Federasyonu[12]HannoverAlmanya, Belçika, HollandaZati Sönmez[13]1991
Karadeniz Şapsığları (Çerkesleri) "Adığe Hase"[12]SoçiKrasnodar KrayıÇaçuh Macid 2000
Kabardey-Balkar Cumhuriyeti Kamu Kuruluşu "Adığe Hase"[12]NalçikKabardino-BalkaryaHafice Muhammed 1990
Adıge Cumhuriyeti Halk Hareketi "Adıge-Çerkes Konseyi"[12]MaykopAdige CumhuriyetiTlemeşok Ramazan 1990

Tarihçe

Diaspora

Çerkeslerin dernekleşmesi

1864'te Rus-Çerkes Savaşı sona ermeden önce, Çerkes soykırımının bir parçası olarak kalan Çerkes nüfusu sürgün edildi.[14] Rus İmparatorluk Hükûmeti'nin kendi arşiv rakamlarını dikkate alan hesaplamalar da dahil olmak üzere, bu süreçte Çerkes ulusunun %95-97[15][16][17][18] yok olduğu tahmin edilmektedir. Yerinden edilen insanlar öncelikle Osmanlı İmparatorluğu'na yerleştirildi.[19][20]

Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Çerkesler başlangıçta kendi içlerine kapandılar ve hiçbir dış etkiye müsamaha göstermediler.[21] Yeni nesil Çerkes aydınları, Osmanlı devletinde yüksek mevkilerle aktif rol aldılar. Teşkilât-ı Mahsusa, Hamidiye Alayları, İttihat ve Terakki gibi nüfuzlu oluşumların büyük bir kısmı Çerkeslerden oluşuyordu. Osmanlı topraklarındaki Çerkesler, Kafkasyalı kimliklerini benimserken, aynı zamanda birincil Osmanlı-Müslüman kimliğini de korudular. Osmanlı Devleti'nde Jön Türk İhtilali'nden sonra Çerkes kültürel faaliyetleri başladı. Her ikisi de Çerkesya'nın bağımsızlığını amaçlayan ve İttihak Terakki Cemiyeti tarafından desteklenen Şimalî Kafkas Cemiyeti ve Kafkas İstiklâl Komitesi gibi siyasi cemiyetler de kurulmuştu.[22] 1908'de bu cemiyetlerin en önemlisi olan Çerkes İttihat ve Teavün Cemiyeti kuruldu.[23][24] 1923'te azınlık cemiyetlerinin yasaklanmasıyla bu cemiyetler kapatıldı.[22][25]

Türkiye sınırları dışında kalan diğer eski Osmanlı topraklarında Çerkesler dernekleşmeye devam ettiler. 1928'de Şam'da Çerkes Eğitim ve İşbirliği Derneği kuruldu. Ekim 1932'de Amman'da Çerkes Hayır Kurumu kuruldu.[1] Türkiye'de dernekleşme 1960 ve 1970'lerde tekrar başladı ve köylerden şehirlere giden Çerkesler dernekler kurdular.[20] Ankara Çerkes Derneği bu dönemde 1961 yılında kuruldu.[26]

Türkiye Çerkes derneklerinin birleşmesi

Türkiye'deki Çerkes-Kafkas Dernekleri'nin merkezi bir örgüt altında birleştirilme çabaları, 1975 yılında Ankara'da gerçekleştirilen bir toplantıyla başladı. Ardından, İstanbul, Kayseri, Antalya ve tekrar Ankara'da yapılan toplantılarla devam etmiştir.[27] 5 Kasım 1977'de yapılan toplantının ardından otobüs durağında bekleyen Çerkesler silahlı saldırıya uğradı ve bir kişi hayatını kaybetti.[27][28][29] Bunun sonucunda çalışmalara ara verildi.[27] 1980'lerin ikinci yarısından itibaren dernekler yeniden faaliyete geçti ve 1977'de kesintiye uğrayan toplantılar, 90'ların başında yeniden başladı.[27] 3 Temmuz 2003 tarihinde Türkiye'deki tüm Çerkes derneklerini birleştirmek amacıyla KAFFED kuruldu.[27][30]

Kafkasya

Çerkeslerin dernekleşmesi

Sovyet devleti, Kuzey Kafkasya Çerkesleri ile Diaspora arasındaki temasları ve diğer bağlantıları durdurdu ve yasakladı. Yabancı Çerkeslerin geri dönüşleri, tarihi anavatanlarını ziyaret etmeleri reddedildi. İki kutuplu bir dünyanın oluşumu, "soğuk savaş" ve "demir perde" politikası, diaspora ve SSCB'nin Çerkeslerini ayıran nesnel faktörlerdi.[1]

1966'da bu yana, şubeleri Kafkasya'da da bulunan «Vatan» derneği Moskova'da açıldı. Bu örgüt aracılığıyla SSCB Çerkesleri ve Diaspora Çerkesleri arasındaki ilişkiler başlatıldı. Resmi delegasyonlar gönderildi, diaspora Çerkesleri Çerkesçe kitap ve dergiler almaya başladı, Ürdün, Türkiye ve Suriye'nin Çerkes gençleri Kabardey-Balkar ve Adıgey üniversitelerinde eğitim alma fırsatı buldu. 1989'dan bu yana Çerkesler Uluslararası Siyasi ve Kültürel Derneği'nin kurulmasına yönelik aktif çalışmalar başladı. Böyle bir organizasyonun yaratılmasının başlatıcıları Hollanda'da Fethi Rejeb ve Almanya'da Batıray Özbek idi.[1] 1980-1990'ın başında, Kabardey-Balkar, Adıgey, Karaçay-Çerkesya, Krasnodar Bölgesi, Stavropol Bölgesi ve Abhazya'da başta Adıge Hase olmak üzere çok sayıda sosyal örgüt ve ulusal hareket ortaya çıktı.[1]

Dünya Çerkes derneklerinin birleşmesi

4-5 Mayıs 1990'da, Amsterdam'da ilk toplantı gerçekleştirildi. İkinci toplantı 19-20 Mayıs 1991'de Nalçık'ta gerçekleşti. Kongrenin çalışmalarına Türkiye, Suriye, Ürdün, İsrail, Almanya, Hollanda, Fransa ve ABD'den gelen delegelerin yanı sıra Kabardey-Balkar, Karaçay-Çerkesya, Adigey, Krasnodar bölgesi, Abhazya'dan da delegeler geldi. Kongre, daha sonra Dünya Çerkes Birliği (DÇB) olarak yeniden adlandırılan Dünya Çerkes Birliği'ni yarattı.[1]

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f "История МЧА (Dünya Çerkes Birliği Resmî Sitesi)" (Rusça). 26 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. 
  2. ^ Jonty, Yamisha. Circassians United
  3. ^ Jonty, Yamisha. Profile of the Diaspora: A Global Community
  4. ^ a b "Kafkas Dernekleri Federasyonu İlkeleri". 15 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2013. 
  5. ^ "Olağanüstü Genel Kurul Hakkında". KAFFED. 25 Ekim 2022. 27 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023. 
  6. ^ a b c d e f g Литвинова, Татьяна Николаевна (2017). "Политическая активность и консолидация разделенных народов на примере черкесов России и Турции". Политика и Общество (Rusça). МГИМОМИДРоссии. 31 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2023. 
  7. ^ Международная черкесская ассоциация приложит все усилия, чтобы Абхазия обрела независимость 28 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Archived Ocak 28, 2007 at the Wayback Machine // REGNUM, 6 декабря 2006
  8. ^ a b Международная Черкесская ассоциация: Руководство Грузии противопоставило свой народ всем народам Кавказа 13 Ağustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Archived Ağustos 13, 2008 at the Wayback Machine // REGNUM, 11 августа 2008
  9. ^ "DÇB DİL KURSLARI – KAFFED (KAFFED Resmî Sitesi)". 23 Temmuz 2023. 28 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. 
  10. ^ "Хаути Сохроков: «Мы будем защищать законные права и интересы соотечественников»". 23 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2016. 
  11. ^ "Dünya Çerkes Birliği'nden deprem ziyareti". 10 Mart 2023. 10 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2023. 
  12. ^ a b c d e f g h "Общественные объединения — члены МЧА (Dünya Çerkes Birliği Resmî Sitesi)" (Rusça). 22 Mart 2020. 31 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. 
  13. ^ "Руководитель ФЧКО осудил антироссийскую деятельность «Черкесского культурного центра» Грузии — Адыгэ макъ" (Rusça). 21 Temmuz 2021. 24 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. 
  14. ^ Kazemzadeh 1974
  15. ^ The Circassian Genocide. Rutgers University Press. 9 Nisan 2013. s. 132. ISBN 978-0-8135-6069-4. If we assume that Berzhe's middle figure of 50,000 was close to the number who survived to settle in the lowlands, then between 95 percent and 97 percent of all Circassians were killed outright, died during Evdokimov's campaign, or were deported.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  16. ^ The First 'Circassian Exodus' to the Ottoman Empire (1858–1867), and the Ottoman Response, Based on the Accounts of Contemporary British Observers (Tez). s. 16. with one estimate showing that the indigenous population of the entire north-western Caucasus was reduced by a massive 94 percent  Text of citation: "The estimates of Russian historian Narochnitskii, in Richmond, ch. 4, p. 5. Stephen Shenfield notes a similar rate of reduction with less than 10 percent of the Circassians (including the Abkhazians) remaining. (Stephen Shenfield, "The Circassians: A Forgotten Genocide?", in The Massacre in History, p. 154.)"
  17. ^ "145th Anniversary of the Circassian Genocide and the Sochi Olympics Issue". Reuters. 22 Mayıs 2009. 8 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2009. 
  18. ^ Barry, Ellen (20 Mayıs 2011). "Georgia Says Russia Committed Genocide in 19th Century". The New York Times. 14 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2023. 
  19. ^ Richmond, Walter (2013). The Circassian Genocide. Rutgers University Press. back cover. ISBN 978-0-8135-6069-4. 23 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2023. 
  20. ^ a b Okçuoğlu, Bahar Ayça (Nisan 2019). "TÜRKİYE'DE ÇERKES DİASPORASI: KİMLİK İNŞASI VE REFERANSLARI". Sosyoloji Araştırmaları Dergisi. 22 (1). 13 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2023. 
  21. ^ Walter Richmond. Circassian genocide. s. 118. 
  22. ^ a b Besleney, Zeynel Abidin: The Circassian Diaspora in Turkey. Political History, New York 2014, pp. 58-60.
  23. ^ Richmond, Walter (9 Nisan 2013). The Circassian Genocide (İngilizce). Rutgers University Press. ISBN 978-0-8135-6069-4. 17 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2017. 
  24. ^ Aksoy, Zeynep (4 Mart 2014). "Çerkes İttihat ve Teavün Cemiyeti (1908-1923) – I". Guşıps. 16 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2023. 
  25. ^ Dr. Vasfi Güsar. “Çerkes Teâvün Cemiyeti,” Kafkasya Dergisi, Nisan-Mayıs-Haziran 1975, No. 48.
  26. ^ "Hakkımızda - Анкара Адыгэ Хасэ Официал Сайтыр". Çerkes Derneği Ankara. 14 Nisan 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2023. 
  27. ^ a b c d e "Tarihçe – KAFFED". 7 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2023. 
  28. ^ "'Daha önce Türkçe bilmiyorduk şimdi dilimizi bilmiyoruz'". 7 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2023. 
  29. ^ "Sosyalist Çerkesler: 'Tsey Mahmut'un katilleri Türkiye'yi yönetiyor'". 6 Kasım 2012. 7 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2023. 
  30. ^ "KAFFED Resmi Websitesi". 15 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2015. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Çerkesler</span> Kafkas halkı

Çerkesler ya da Adigeler, Kuzey Kafkasya'da, tarihi Çerkesya'nın yerli halkı olan etnik grup. Rus İmparatorluğu tarafından işlenen Çerkes Soykırımı'nın sonucunda Çerkeslerin çoğu öldürülmüş, kalanlar ise Osmanlı topraklarına sürülmüştür. Çerkesler Çerkesçe konuşur ve neredeyse tamamı Sünni Müslümandır. Çerkesya eski zamanlardan beri istilalara maruz kalmıştır; izole edilmiş arazisi, bitmeyen savaşlarla birlikte Çerkes ulusal kimliğini büyük ölçüde etkilemiştir. Çerkes bayrağı Çerkeslerin millî bayrağıdır ve yeşil zemin üzerinde dokuzu yay, üçü yatay şekilde on iki altunî yıldız ve üç çapraz oktan oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Kabardeyce</span> Türkiye, Ürdün, İsrail ve Rusyada konuşulan bir Kuzeybatı Kafkas dili

Kabardeyce, Kabardey Çerkesçesi veya Doğu Çerkesçesi, çoğunluğu Kabartay-Balkarya'da yaşayan Kabardeylerin ve Besleneylerin konuştuğu Çerkes dilleri grubundan bir dildir. Adigece ile karşılıklı anlaşılabilirlik düzeyi yüksektir. Kabardeyce, Rusya'ya bağlı Kabardey-Balkar ve Karaçay-Çerkes cumhuriyetlerinde kullanılan resmî diller arasındadır. Bunun dışında Suriye, Ürdün, Türkiye ve Rusya'daki Krasnodar ve Stavropol Kraylarında konuşulmaktadır. Kabardeyceyi 1 milyon civarında insanın konuştuğu tahmin edilmektedir. Kabardeyce 1924 öncesinde Arap alfabesini, 1924-1936 arası Latin alfabesini kullanmıştır. 1936'dan beri Kiril alfabesini kullanmaktadır. Kaberdeyce, diğer tüm Kuzeybatı Kafkas dilleri gibi karışık bir dilbilgisi sistemine sahiptir. Kabardeycenin dört ana lehçesi vardır.

<span class="mw-page-title-main">Çerkesya</span> Kuzeybatı Kafkasyada Adige kabilelerinin birleşmesi ile kurulmuş eski bir devlet

Çerkesya, günümüzde Rusya sınırlarında kalan Kuzeybatı Kafkasya'da var olmuş tarihî ülke ve bölge. Rus-Çerkes Savaşı sonucunda Çerkesya yıkılmış ve Çerkes nüfusunun %75-90'ı topluca katledilmiş, kalan Çerkeslerin büyük kısmı da Osmanlı topraklarına sürülmüştür.

Adigece, Adığece veya Batı Çerkesçesi, Kuzeybatı Kafkas dilleri ailesinin Çerkes dilleri kolunda yer alan bir dildir. Aynı koldaki Kabardeyce ile karşılıklı anlaşılabilirliğe sahiptir. Kuzey Kafkasya’da yer alan eski Batı Çerkesya topraklarını kapsayan Adige Cumhuriyeti ile Krasnodar Krayı bölgelerinde ve Çerkes Sürgün ve Soykırımı ile Kafkasya'dan Osmanlı İmparatorluğu topraklarına zorla sürülen ve bugün Türkiye ve Ürdün gibi ülkelerde yaşayan Çerkesler tarafından konuşulur. Kiril alfabesiyle yazılan dil, geçmişte Arap ve Latin alfabeleriyle de yazılmıştır.

<i>Ğuaze</i> İstanbulda yayımlanmış Çerkes gazetesi

Ğuaze, Türkiye'de yayın yapan Çerkes gazetesi. Türkçe ve Çerkesçe yayın yapmaktadır. 1911'de İstanbul'da yayın hayatına başlayan gazete günümüzde internet üzerinden yayın yapmaktadır. Gazete, daha çok politik, tarihi ve kültürel içerikli yazılara yer vermiş, yeniden Kafkasya'da bir araya gelme olanaklarını araştırmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Çerkes Soykırımı</span> Soykırım

Çerkes Soykırımı veya Tsitsekun, 19. yüzyılda, Çarlık Rusyası tarafından Çerkeslere gerçekleştirilen sistematik toplu katliam ve sürgün. Olaylardan Çerkeslerin %80-97'si, yaklaşık 1,5 milyon kişi, etkilenmiştir. Grigori Zass gibi Rus generaller Çerkes sivillerin toplu katliamını yücelttiler, bilimsel deneylerde kullanılmalarını savundular ve askerlerinin kadınlara tecavüz etmesine izin verdiler. Rus kuvvetlerinin hamile kadınların karınlarını deşmek gibi çeşitli yöntemler kullandığı bildirildi.

<span class="mw-page-title-main">Çerkes Meclisi</span> 1861–64 Çerkesya yasama organı

Çerkes Meclisi ya da resmî adıyla Büyük Özgürlük Meclisi, Çerkesya'nın son meclisi. Askerî komutanlar, din adamları ve aydınlardan oluşan meclis, 1861 yılında Soçi'de yapılan bir toplantı sonucunda resmîleşmiş ve önceki geleneksel meclisin yerini almıştır. Meclis, uluslararası destek elde etmek için Osmanlı Devleti de dahil olmak üzere dünyadaki çeşitli ülkelerle ilişkiler kurmuştur. Meclis Rus güçleri tarafından feshedildikten sonra, bazı üyeler "Çerkes Liderlerden Majesteleri Kraliçe Victoria'ya Dilekçe" adlı bir mektup yazarak İngiliz İmparatorluğundan insanî yardım istediler.

<span class="mw-page-title-main">Harun Tletseruk</span>

Harun Tletseruk Tletseruk / Tleseruk sülalesine mensup Adıge (Şapsığ) kökenli, eğitimci ve yazar.

<span class="mw-page-title-main">Rus-Çerkes Savaşı</span> Ruslar ve Kafkaslar, özellikle Çerkesler arasında yaşanan ve soykırımla sonlanan savaş

Rus-Çerkes Savaşı, 17 Temmuz 1763'te (E.U.) Rusya'nın Çerkesya'da hak iddia etmesi ve Çerkeslerin bunu reddetmesi ile başlayan, 21 Mayıs 1864'te (E.U.) son Çerkes ordusunun mağlup edilmesiyle sona eren askerî mücadele. Savaş 101 yıl sürmesi sebebiyle hem Rusya hem de Çerkesya tarihindeki en uzun savaştı.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Çerkesleri</span>

Türkiye'deki Çerkesler ya da Türkiye Çerkesleri, Türkiye Adığeleri, 19. yüzyılda Çerkesya'nın Rus İmparatorluğu tarafından ele geçirilmesinden sonra başlatılan Çerkes Sürgünü adlı etnik temizlik hareketinde Kuzey Kafkasya'dan Osmanlı İmparatorluğu topraklarına gelen Çerkeslerin daha sonra oluşturulan Türkiye sınırlarında kalan kısmıdır.

<span class="mw-page-title-main">Irak'taki Kuzey Kafkasyalılar</span>

Irak'taki Kuzey Kafkasyalılar, Çerkesler, Çeçenler ve Dağıstanlılar da dahil olmak üzere Irak'ta yaşayan Kuzey Kafkasya kökenli insanlardır.

Kafkas Dernekleri Federasyonu ya da bilinen kısa ismiyle KAFFED, 3 Temmuz 2003 tarihinde Türkiye'nin çeşitli illerinden Kafkas kültür derneklerinin birlikte kurduğu örgütlenmedir. Türkiye'deki en büyük Çerkes çatı kuruluşudur. Federasyon; Rusya'nın "Kuzey Kafkas halklarının varlığını ve haklarını hiçe sayan ‘otoriter-hegamon’ tutumunu" eleştirmektedir. Eski KAFFED Genel Başkanı Yaşar Aslankaya'nın Rusya Federasyonu'na girişi 2020 yılına kadar yasaklanmıştır. KAFFED, Dünya Çerkes Birliği kurucu üyesi olmakla birlikte, tartışmalar devam etse de üyeliği devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Adige Habze</span> Adige felsefesi ve dünya görüşü

Adige Habze veya Çerkes Habzesi, Çerkes halkının töresi, ahlâk yasası ve dünya görüşüdür. Çerkes geleneklerine göre, bir Çerkes Habze tarafından tanımlanan bir dizi kurala göre yaşamak zorundadır: doğum, yetiştirilme, evlilik, boşanma, ölüm ve cenaze, konuşma ve selamlaşma, nezaket, saygı ve ziyafetler dahil olmak üzere her şeyi Habze kuralları denetler. Adige Habze'nin ana kurallarından bazıları, yaşlılara ve kadınlara gösterilen ekstra saygı, dürüstlük, onur ve cesaretin önemini içerir.

<span class="mw-page-title-main">Çerkes bayrağı</span> Çerkeslerin ulusal bayrağı

Çerkes bayrağı, tarihî Çerkesya'nın ve modern Adigey Cumhuriyeti'nin resmî, dünya çapındaki Çerkeslerin ise millî bayrağıdır. Yeşil zemin üzerinde dokuzu yay, üçü yatay şekilde on iki altunî yıldız ve üç çapraz oktan oluşur. Seferbiy Zaneqo ve David Urquhart bayrağın tasarımcısı olarak kabul edilir. Her yıl 25 Nisan günü Çerkesler tarafından Çerkes bayrak günü olarak kutlanır. Çerkes bayrak günü aynı zamanda Abhazya'da kutlanmaktadır.

Hüseyin Tosun Bey, Osmanlı siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Çerkes milliyetçiliği</span>

Çerkes milliyetçiliği, dünya çapında Çerkesler arasında Çerkes kültürünü muhafaza etme, Çerkes dilini koruma, Rusya tarafından işlenen Çerkes Soykırımı hakkında farkındalık yayma, Çerkesya'ya geri dönme ve orada bağımsız bir devlet kurma hareketidir. Bazı Çerkes milliyetçileri Adigece ve Kabardeyce ayrımını yok ederek tek standart Çerkes diyalektinde birleşmeyi de hedeflemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Qalebatıqo Şupago</span>

Qalebatıqo Şupago, Çerkesya Konfederasyonu'nun 1807-1827 arasında de jure lideri olan Çerkes siyasetçi ve askeri kumandan. Rus-Çerkes Savaşında yer almıştır. Hakkında en az bilgi olan Çerkes liderlerdendir. James Bell'in kitabında "Kalabat-oku Hatokwoi" olarak geçer.

<span class="mw-page-title-main">Çerkes Amerikalılar</span>

Çerkes Amerikalılar Amerika Birleşik Devletlerinde yaşayan Çerkeslerdir. Çoğunlukla New York, Kaliforniya ve New Jersey'de bulunurlar ve sayıları 9.000 ila 25.000 civarındadır. ABD Çerkeslerinin üst kurumu olan Çerkes Yardımlaşma Derneği New Jersey'de bulunmaktadır. Kanada'da da bir Çerkes topluluğu vardır ve Çerkes Yardımlaşma Derneği'nin Kanada'da bir kolu vardır.

<span class="mw-page-title-main">Çerkes İttihat ve Teavün Cemiyeti</span>

Çerkes İttihat ve Teavün Cemiyeti, Osmanlı İmparatorluğu sınırlarında faaliyet gösteren bir Çerkes milli cemiyeti idi. Cemiyetin ilkeleri entelektüalizm, Çerkes milliyetçiliği, Osmanlı'ya sadakat ve İslâm inancı idi.

<span class="mw-page-title-main">21 Mayıs Çerkes Yas Günü</span> Çerkesler arasında yas günü

Çerkes Yas Günü dünya çapında Çerkesler tarafından her yıl 21 Mayıs'ta Çerkes Soykırımı'nı anmak için gerçekleştirilen yas günü. 21 Mayıs Rus-Çerkes Savaşı'nın son muharebesi olan Qbaade Muharebesi'nin tarihi olması sebebiyle sembolik olarak seçilmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.