İçeriğe atla

Dünya'daki çarpma kraterlerinin listesi

Mayıs 2018 itibarıyla Dünya Çarpma Veritabanı'ndaki kraterlerin eşdikdörtgensel projeksiyonlu dünya haritası

Dünya üzerindeki çarpma yapılarının aşağıdaki listesi, 2018 itibarıyla Earth Impact Database'de (Dünya Çarpma Veritabanı) kayıtlı 190 doğrulanmış kraterden bir seçkiyi içermektedir.[1] Listelerin yönetilebilirliğini korumak için, belirli bir zaman dilimindeki sadece en büyük çarpma yapıları dahil edilmiştir. Farklı kıtalar için alfabetik listeler aşağıdaki Kıtalara göre çarpma yapıları bölümünde bulunabilir.

Boyut ve yaşa göre listelenmiş doğrulanan çarpma yapıları

Bu çarpma yapıları, meteorlar (büyük asteroit parçalarından oluşan) veya kuyruklu yıldızların (buz, toz parçacıkları ve kayaç parçalardan oluşan) Dünya ile çarpışması sonucunda oluşmuştur. Aşınmış veya gömülü kraterler için belirtilen çap, genellikle orijinal krater kenar çapının en iyi mevcut tahminini ifade eder ve mevcut yüzey özelliklerine karşılık gelmeyebilir. Zaman birimleri bin veya milyon yıl cinsindendir.

10.000 yıl veya daha az

Yaşı on bin yıldan daha az ve çapı en az 100 m (330 ft) olan krater sayısı oldukça azdır. Dünya Çarpma Veritabanı (EID) bu tür ondan az krateri listeler. Son 100.000 yılın en büyüğü ise Arjantin'de bulunan 4,5 km (2,8 mi) çapındaki Rio Cuarto krateridir,[2] ancak kökeni[3] ve yaşı konusunda belirsizlikler vardır. Bazı kaynaklar yaşını 10 bin yıldan daha az olarak verirken,[2][4] EID daha geniş bir aralık olarak 100 bin yıldan daha az olarak belirtir.[3]

Yaklaşık olarak MÖ 1500 yılındaki İskandinav Tunç Çağı'na tarihlenen Kaali çarpışmaları, Estonya ve Finlandiya mitolojisini etkilemiş olabilir.[5] Campo del Cielo (yaklaşık MÖ 2500) krateri, bazı Kızılderili kabilelerinin efsanelerinde yer alıyor olabilir.[6][7] Henbury krateri (yaklaşık MÖ 2700) ise Avustralya Aborjinlerinin sözlü geleneklerinde yer edinmiştir.[8]

Macha krateri'nin saha haritası
Kaali kraterlerinden biri
Adı Konum Ülke Çap
(km) 		Yaş
(bin yıl) 		Tarih Koordinatlar
Wabar Rub el Khali Çölü Suudi Arabistan 000,1 < 00,2 ~MS 180021°30′K 50°28′D / 21.500°K 50.467°D / 21.500; 50.467
KaaliSaaremaa Estonya 000,1 < 03,5 0MÖ 150058°24′K 22°40′D / 58.400°K 22.667°D / 58.400; 22.667
Campo del Cielo Chaco Arjantin 000,1[7]< 04,5 0MÖ 250027°38′G 61°42′B / 27.633°G 61.700°B / -27.633; -61.700
Henbury Kuzey Bölgesi Avustralya 000,2 < 04,7 0MÖ 270024°34′G 133°8′D / 24.567°G 133.133°D / -24.567; 133.133
Morasko Poznań Polonya 000,1 < 05,0[9]0MÖ 300052°29′K 16°54′D / 52.483°K 16.900°D / 52.483; 16.900
Boxhole Kuzey Bölgesi Avustralya 000,2 < 05,4 0MÖ 340022°37′G 135°12′D / 22.617°G 135.200°D / -22.617; 135.200
Macha Yakutistan Rusya 000,3 < 07,3 0MÖ 530060°6′K 117°35′D / 60.100°K 117.583°D / 60.100; 117.583
Rio Cuarto (tartışmalı) Córdoba eyaleti Arjantin 004,5 < 10 ?[2][4]<MÖ 800032°53′G 64°13′B / 32.883°G 64.217°B / -32.883; -64.217
Ilumetsa Põlva Estonya 000,08 < 06,6 <MÖ 460057°57′K 27°24′D / 57.950°K 27.400°D / 57.950; 27.400
Whitecourt Alberta Kanada 000,04 < 01,1 MS 90054°00′K 115°36′B / 54.000°K 115.600°B / 54.000; -115.600

Rio Cuarto kraterleri için 2002 yılındaki bir araştırma, bunların aslında Eoliyen rüzgar kaynaklı yapılar olabileceğini iddia etmektedir.[10] EID, Campo del Cielo için yaklaşık 50 m (160 ft) boyut belirtirken diğer kaynaklar 100 m (330 ft) olduğunu belirtir.[7]

10.000 ila 1 milyon yıl

On bin ila bir milyon yıl arasında, çapı bir km 'den (0,62 mi) az olan kraterler:

Adı Konum Ülke Çap
(km) 		Yaş
(bin yıl) 		Koordinatlar
Wolfe Creek Batı Avustralya Avustralya 0,9 < 12019°10′18″G 127°47′44″D / 19.17167°G 127.79556°D / -19.17167; 127.79556
Monturaqui Atacama ÇölüŞili 0,455 640 ± 14023°55′40″G 68°15′41″B / 23.92778°G 68.26139°B / -23.92778; -68.26139

Yaşı on bin yıl ila bir milyon yıl arasında değişen ve çapı en az bir km (0,62 mi) olan kraterler. Son bir milyon yılda oluşan en büyük krater, Kazakistan'da 14-kilometre (8,7 mi) çapındaki Zhamanshin krateridir. Bu krater, nükleer kış üretme kapasitesine sahip olarak tanımlanmıştır.[11]

Bununla birlikte, şu an kaynağı bilinmeyen devasa Avustralasya saçılım alanının (yaklaşık 780.000 yıl) 100 km (62 mi) çapında bir kraterden kaynaklanmış olabileceği düşünülmektedir.[12][13]

Meteor Crater, 1,2 km (0,75 mi)
Tenoumer krateri, 1,9 km (1,2 mi)
Adı Konum Ülke Çap
(km) 		Yaş
(bin yıl) 		Koordinatlar
Tenoumer Sahra Çölü Moritanya 01,902122°55′2″K 10°24′28″B / 22.91722°K 10.40778°B / 22.91722; -10.40778
Yilan HeilongjiangÇin 01,8504946°23′4″K 129°19′39″D / 46.38444°K 129.32750°D / 46.38444; 129.32750
Meteor CraterArizona ABD 01,204935°1′39″K 111°1′22″B / 35.02750°K 111.02278°B / 35.02750; -111.02278
Xiuyan Xiuyan Mançu Özerk İlçesi Çin 01,805040°21′42″K 123°27′47″D / 40.36167°K 123.46306°D / 40.36167; 123.46306
Lonar MaharaştraHindistan01,805219°58′37″K 76°30′32″D / 19.97694°K 76.50889°D / 19.97694; 76.50889
Agoudal[14]Atlas DağlarıFas 03,010531°59′K 5°30′B / 31.983°K 5.500°B / 31.983; -5.500
Tswaing Pretoria Saltpan Güney Afrika 01,122025°24′32″G 28°4′58″D / 25.40889°G 28.08278°D / -25.40889; 28.08278
Zhamanshin Kazakistan Kazakistan 14,0900 ± 10048°24′0″K 60°58′0″D / 48.40000°K 60.96667°D / 48.40000; 60.96667

1 milyon yıl ila 10 milyon yıl

Elgygytgyn, 18 km (11 mi)
Bosumtvi, 10 km (6,2 mi)

Yaşı bir milyon ila on milyon yıl arasında değişen ve çapı en az beş km (3,1 mi) olan kraterler. Yaş tahminindeki belirsizlikler giderilirse, son on milyon yılda oluşan en büyük krater, EID veritabanında yaşı 5 milyon yıldan daha az (Pliyosen Dönemi) olarak belirtilen 52-kilometre (32 mi) çapındaki Karakul krateri olacaktır. Büyük fakat krater izi bulunmayan Eltanin çarpışması (2,5 milyon yıl önce) ise Pasifik Okyanusu'nda gerçekleşmiş olup, Pliyosen Dönemi'ndeki buzul oluşumlarına ve soğumaya katkıda bulunmuş olabileceği düşünülmektedir.[15]

Adı Konum Ülke Çap
(km) 		Yaş
(milyon yıl) 		Koordinatlar
BosumtviAshanti Gana 0010;01,16°30′K 1°25′B / 6.500°K 1.417°B / 6.500; -1.417
Elgygytgyn Çukotka Özerk Okrugu Rusya 0018;03,567°30′K 172°00′D / 67.500°K 172.000°D / 67.500; 172.000
Bigach Kazakistan Kazakistan 0008;0548°34′K 82°1′D / 48.567°K 82.017°D / 48.567; 82.017
Karla Tataristan Rusya 0010;0554°55′K 48°2′D / 54.917°K 48.033°D / 54.917; 48.033
Karakul Pamir DağlarıTacikistan 0052< 5 ?[16][17]39°1′K 73°27′D / 39.017°K 73.450°D / 39.017; 73.450 (Kara-Kul)
Eltanin çarpışması Güney okyanus Şili'nin güneybatısı ? 2,5 57°47′G 90°47′B / 57.783°G 90.783°B / -57.783; -90.783

10 milyon yıl veya daha fazla

Çapı 20 km (12 mi) veya daha fazla olan tüm kraterler, yaşı belirsiz olan Karakul 52 km (32 mi) hariç, 10 milyon yıldan daha yaşlıdır.

Bu büyüklükte kırktan fazla krater bulunmaktadır. Son yüz milyon yılda oluşmuş en büyük iki kraterin, iki yok olma olayı Kretase-Paleojen için Chicxulub ve Eosen-Oligosen için Popigai çarpışması ile bağlantılı olduğu düşünülmektedir.[18]

Sudbury Havzası, 130 km (81 mi)
Chicxulub Krateri, 150 km (93 mi)
Popigai çarpma yapısı, 100 km (62 mi)
Manicouagan çarpma yapısı, 100 km (62 mi)
Acraman krateri, 85 ila 90 km (53 ila 56 mi)
Charlevoix çarpma yapısı, 54 km (34 mi)
Nördlinger Ries, 24 km (15 mi)
Adı Konum Ülke Çap
(km) 		Yaş
(milyon yıl) 		Koordinatlar
Vredefort Özgür DevletGüney Afrika 1602023 ± 427°0′G 27°30′D / 27.000°G 27.500°D / -27.000; 27.500 (Vredefort)
ChicxulubYucatánMeksika 15066,051 ± 0,03121°20′K 89°30′B / 21.333°K 89.500°B / 21.333; -89.500 (Chicxulub)
Sudbury OntarioKanada 130184946°36′K 81°11′B / 46.600°K 81.183°B / 46.600; -81.183 (Sudbury)
Popigai SibiryaRusya 10035,7 ± 0,271°39′K 111°11′D / 71.650°K 111.183°D / 71.650; 111.183 (Popigai)
Manicouagan Quebec Kanada 100215,56 ± 0,0551°23′K 68°42′B / 51.383°K 68.700°B / 51.383; -68.700 (Manicouagan)
Acraman Güney AvustralyaAvustralya 9058032°1′G 135°27′D / 32.017°G 135.450°D / -32.017; 135.450 (Acraman)
Morokweng Kalahari ÇölüGüney Afrika 70146,06 ± 0,1626°28′G 23°32′D / 26.467°G 23.533°D / -26.467; 23.533 (Morokweng)
Kara Nenets Özerk OkruguRusya 6570,369°6′K 64°9′D / 69.100°K 64.150°D / 69.100; 64.150 (Kara)
Beaverhead Idaho ve MontanaUnited States 6060044°15′K 114°0′B / 44.250°K 114.000°B / 44.250; -114.000 (Beaverhead)
Tookoonooka QueenslandAvustralya 55112–13327°7′G 142°50′D / 27.117°G 142.833°D / -27.117; 142.833 (Tookoonooka)
Charlevoix Quebec Kanada 5434247°32′K 70°18′B / 47.533°K 70.300°B / 47.533; -70.300 (Charlevoix)
Siljan krateri Dalarnaİsveç 5237761°2′K 14°52′D / 61.033°K 14.867°D / 61.033; 14.867 (Siljan)
Karakul Pamir DağlarıTacikistan 525? 25?39°1′K 73°27′D / 39.017°K 73.450°D / 39.017; 73.450 (Kara-Kul)
Montagnais Yeni İskoçyaKanada 4550.542°53′K 64°13′B / 42.883°K 64.217°B / 42.883; -64.217 (Montagnais)
Araguainha Orta BrezilyaBrezilya 40244,416°47′G 52°59′B / 16.783°G 52.983°B / -16.783; -52.983 (Araguainha)
Chesapeake Körfezi VirginiaABD 40 34,86 ± 0,2337°17′K 76°1′B / 37.283°K 76.017°B / 37.283; -76.017 (Chesapeake Bay)
Mjølnir Barents DeniziNorveç 4014273°48′K 29°40′D / 73.800°K 29.667°D / 73.800; 29.667 (Mjølnir)
Puchezh-Katunki Nijni Novgorod OblastıRusya 40195,9 ± 1,056°58′K 43°43′D / 56.967°K 43.717°D / 56.967; 43.717 (Puchezh-Katunki)
Saint Martin ManitobaKanada 40227,8 ± 1,151°47′K 98°32′B / 51.783°K 98.533°B / 51.783; -98.533 (Saint Martin)
Woodleigh Batı AvustralyaAvustralya 4036426°3′G 114°40′D / 26.050°G 114.667°D / -26.050; 114.667 (Woodleigh)
Carswell SaskatchewanKanada 3911558°27′K 109°30′B / 58.450°K 109.500°B / 58.450; -109.500 (Carswell)
Clearwater Batı Quebec Kanada 3629056°13′K 74°30′B / 56.217°K 74.500°B / 56.217; -74.500 (Clearwater West)
Manson IowaABD 357442°35′K 94°33′B / 42.583°K 94.550°B / 42.583; -94.550 (Manson)
Slate Adaları OntarioKanada 3045048°40′K 87°0′B / 48.667°K 87.000°B / 48.667; -87.000 (Slate Islands)
Yarrabubba Batı AvustralyaAvustralya 30222927°10′G 118°50′D / 27.167°G 118.833°D / -27.167; 118.833 (Yarrabubba)
Keurusselkä Batı FinlandiyaFinlandiya 301400–150062°8′K 24°36′D / 62.133°K 24.600°D / 62.133; 24.600 (Keurusselkä)
Shoemaker Batı AvustralyaAvustralya 301630?25°52′G 120°53′D / 25.867°G 120.883°D / -25.867; 120.883 (Shoemaker)
Mistastin Newfoundland ve LabradorKanada 2836,455°53′K 63°18′B / 55.883°K 63.300°B / 55.883; -63.300 (Mistastin)
Clearwater Doğu Quebec Kanada 2629056°4′K 74°6′B / 56.067°K 74.100°B / 56.067; -74.100 (Clearwater East)
Kamensk Güney Federal BölgesiRusya 254948°21′K 40°30′D / 48.350°K 40.500°D / 48.350; 40.500 (Kamensk)
Steen River AlbertaKanada 259159°30′K 117°38′B / 59.500°K 117.633°B / 59.500; -117.633 (Steen River)
Strangways Kuzey Bölgesi Avustralya 2564615°12′G 133°35′D / 15.200°G 133.583°D / -15.200; 133.583 (Strangways)
Tunnunik Kuzeybatı TopraklarıKanada 25130–45072°28′K 113°58′B / 72.467°K 113.967°B / 72.467; -113.967 (Tunuunik)
Boltysh Kirovohrad OblastıUkrayna 2465,1748°54′K 32°15′D / 48.900°K 32.250°D / 48.900; 32.250 (Boltysh)
Nördlinger Ries Bavyera, Baden-WürttembergAlmanya 2414,808 ± 0,03848°53′K 10°34′D / 48.883°K 10.567°D / 48.883; 10.567 (Nördlinger Ries)
Presqu'île Quebec Kanada 24500'den az49°43′K 74°48′B / 49.717°K 74.800°B / 49.717; -74.800 (Presqu'ile)
Haughton NunavutKanada 233975°23′K 89°40′B / 75.383°K 89.667°B / 75.383; -89.667 (Haughton)
Lappajärvi Batı FinlandiyaFinlandiya 2377,85 ± 0,7863°12′K 23°42′D / 63.200°K 23.700°D / 63.200; 23.700 (Lappajärvi)
Rochechouart FransaFransa 23206,92 ± 0,32[19]45°49′K 0°47′D / 45.817°K 0.783°D / 45.817; 0.783 (Rochechouart)
Gosses Bluff Kuzey Bölgesi Avustralya 22142,523°49′G 132°18′D / 23.817°G 132.300°D / -23.817; 132.300 (Gosses Bluff)
Amelia Creek Kuzey Bölgesi Avustralya 20600–166020°55′G 134°50′D / 20.917°G 134.833°D / -20.917; 134.833 (Amelia Creek)
Logancha SibiryaRusya 204065°31′K 95°56′D / 65.517°K 95.933°D / 65.517; 95.933 (Logancha)
Obolon Poltava OblastıUkrayna 2016949°35′K 32°55′D / 49.583°K 32.917°D / 49.583; 32.917 (Obolon')
Dhala[20]Madhya PradeşHindistan11[20]1700-210025°18′K 78°8′D / 25.300°K 78.133°D / 25.300; 78.133 (Dhala)
Nadir Krateri Gine Platosu Gine8,566,051 ± 0,0319°23′K 17°4′B / 9.383°K 17.067°B / 9.383; -17.067 (Nadir)

Kıtalara göre çarpma yapıları

2022 yılı itibarıyla, Earth Impact Database (Dünya Çarpma Veritabanı - EID) 190 adet doğrulanmış çarpma yapısını içermektedir.[1] Aşağıdaki tablo, kıtaların Dünya kara alanındaki yüzdesine göre ve Asya ile Rusya yapılarının EID kurallarına göre bir arada gruplandırıldığı şekilde düzenlenmiştir. Bilinen çarpma yapılarının küresel dağılımı, küçük ama iyi finanse edilen Avrupa kıtasındaki doğrulanmış çarpma yapılarının büyük bir yüzdesine sahip olmasıyla şaşırtıcı bir asimetri göstermektedir.[21] Bu durumun yapay bir durum olduğu ve Antarktika, Güney Amerika ve diğer yerler gibi daha az çalışılmış bölgelerde araştırmaların yoğunlaştırılmasının önemi vurgulanmaktadır.[21]

"Kıta" sütunundaki bağlantılar, o kıtaya ait kraterlerin listesini gösterecektir.

KıtaKıtanın
Dünya kara
alanındaki
yüzdesi		Kıtaların
bilinen 190 çarpma
yapısına oranı		Çarpma yapılarının
sayısı
Asya ve Rusya30%16%31
Afrika20%11%20
Kuzey Amerika16%32%60
Güney Amerika12%6%11
Antarktika9%0%0
Avrupa7%22%41
Avustralya6%14%27
Toplam100%100%190

Ayrıca bakınız

İlave okuma

  • Flamini, Enrico; Di Martino, Mario; Coletta, Alessandro, (Ed.) (2019). Encyclopedic Atlas of Terrestrial Impact Craters (İngilizce). Cham, Switzerland: Springer. ISBN 978-3-030-05449-6. 

Kaynakça

  1. ^ a b "Earth Impact Database". University of New Brunswick. 24 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2024. 
  2. ^ a b c Bland, Phil A.; de Souza Filho, C. R.; Timothy Jull, A. J.; Kelley, Simon P.; Hough, Robert Michael; Artemieva, N. A.; Pierazzo, E.; Coniglio, J.; Pinotti, Lucio; Evers, V.; Kearsley, Anton; (2002); "A possible tektite strewn field in the Argentinian Pampa" 22 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Science, cilt 296, sayı 5570, s. 1109–12
  3. ^ a b "Rio Cuarto". Earth Impact Database. Gezegen ve Uzay Bilimleri Merkezi New Brunswick Fredericton Üniversitesi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2009. 
  4. ^ a b Schultz, Peter H.; Lianza, Ruben E.; (1992) "Recent grazing impacts on the Earth recorded in the Rio Cuarto crater field, Argentina", Nature 355, s. 234–37 (16 Ocak 1992)
  5. ^ Haas, Ain; Peekna, Andres; Walker, Robert E. "Echoes of Ancient Cataclysms in the Baltic Sea" (PDF). Electronic Journal of Folklore. 15 Mart 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Ekim 2008. 
  6. ^ Benítez, Giménez; López, Alejandro M.; Mammana, Luis A. "Meteorites of Campo del Cielo: Impact on the indian culture". 1 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2024. 
  7. ^ a b c Bobrowsky, Peter T.; Rickman, Hans (2007). Comet/asteroid impacts and human society: an interdisciplinary approach. Springer. ss. 30-31. ISBN 978-3-540-32709-7. 
  8. ^ Hamacher, Duane W.; Goldsmith, John. "Aboriginal oral traditions of Australian impact craters" (PDF). 20 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2016. 
  9. ^ Stankowski, Wojciech; Raukas, Anto; Bluszcz, Andrzej; Fedorowicz, Stanisław. "Luminescence dating of the Morasko (Poland), Kaali, Ilumetsa, and Tsõõrikmäe (Estonia) meteorite craters" (PDF). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Mart 2024. 
  10. ^ Cione, Alberto L.; ve diğerleri. (2002). "Putative Meteoritic Craters in Río Cuarto (Central Argentina) Interpreted as Eolian Structures". Earth, Moon, and Planets. 91 (1). ss. 9-24. Bibcode:2002EM&P...91....9C. doi:10.1023/A:1021209417252. 
  11. ^ Essay "Impact Cratering on Earth" 23 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Grieve, Richard A. F. (1990). "Impact cratering on the Earth". Scientific American. 262 (4). ss. 66-73. Bibcode:1990SciAm.262d..66G. doi:10.1038/scientificamerican0490-66. 
  12. ^ Povenmire, Harold; Liu, W.; Xianlin, Luo; (1999) "Australasian tektites found in Guangxi Province, China" 29 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., in Proceedings of the 30th Annual Lunar and Planetary Science Conference, Houston, Mart 1999
  13. ^ Glass, Billy P.; Pizzuto, James E.; (1994) "Geographic variation in Australasian microtektite concentrations: Implications concerning the location and size of the source crater" 16 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Journal of Geophysical Research, cilt 99, no. E9, 19075–81, Eylül 1994
  14. ^ "Agoudal". Earth Impact Database. Gezegen ve Uzay Bilimleri Merkezi New Brunswick Fredericton Üniversitesi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2016. 
  15. ^ University of New South Wales (19 Eylül 2012). "Did a Pacific Ocean meteor trigger the Ice Age?". 8 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2012. 
  16. ^ "Kara-Kul". Earth Impact Database. Gezegen ve Uzay Bilimleri Merkezi New Brunswick Fredericton Üniversitesi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2009. 
  17. ^ Gurov, Eugene P.; Gurova, H. P.; Rakitskaya, R. B.; Yamnichenko, A. Yu. (1993). "The Karakul depression in Pamirs – the first impact structure in central Asia" (PDF). Lunar and Planetary Science. Cilt XXIV. ss. 591-92. Bibcode:1993LPI....24..591G. 9 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Mart 2024. 
  18. ^ "Russia's Popigai Meteor Crash Linked to Mass Extinction". Live Science. 13 Haziran 2014. 16 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2024. 
  19. ^ Cohen, Benjamin E.; Mark, Darren F.; Lee, Martin R.; Simpson, Sarah L. (1 Ağustos 2017). "A new high-precision 40Ar/39Ar age for the Rochechouart impact structure: At least 5 Ma older than the Triassic–Jurassic boundary". Meteoritics & Planetary Science (İngilizce). 52 (8). ss. 1600-11. Bibcode:2017M&PS...52.1600C. doi:10.1111/maps.12880. hdl:10023/10787. ISSN 1945-5100. 
  20. ^ a b "Meteoritical Bulletin: Entry for Dhala". www.lpi.usra.edu. 26 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2020. 
  21. ^ a b Prezzi, Claudia B.; Orgeira, María Julia; Acevedo, Rogelio D.; Ponce, Juan Federico; Martinez, Oscar; Rabassa, Jorge O.; Corbella, Hugo; Vásquez, Carlos; González-Guillot, Mauricio; Subías, Ignacio; (2011); "Geophysical characterization of two circular structures at Bajada del Diablo (Patagonia, Argentina): Indication of impact origin" 20 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Physics of the Earth and Planetary Interiors, cilt 192, s. 21–34

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Meteoroit</span> Güneş Sisteminde bulunan, büyüklüğü kumdan kaya boyutuna kadar değişebilen enkaz parçacığı

Meteoroit, dış uzayda bulunan küçük bir kaya veya metal cisimdir. Meteoroitler, asteroitlerden önemli ölçüde daha küçük ve boyutları taneciklerden bir metreye kadar değişen nesneler olarak ayırt edilirler. Meteoroitlerden daha küçük nesneler, mikrometeoroit veya uzay tozu olarak sınıflandırılır. Pek çoğu kuyruklu yıldızlardan veya asteroitlerden gelen parçalardır, diğerleri ise Ay veya Mars gibi gök cisimlerinden çarpma etkisiyle fırlatılmış olan uzay enkazıdır.

<span class="mw-page-title-main">Çarpma krateri</span>

Çarpma krateri, bir gezegenin, Ay'ın veya başka bir katı cismin yüzeyinin de, daha küçük bir cismin yüzeye hiper hızla çarpmasıyla oluşan bir dairesel çöküntüdür. Patlama veya içsel çökme nedeniyle oluşan volkanik kraterlerin tersine çarpma kraterleri, çevresindeki araziden yükseklik olarak daha alçakta olan kenar ve zeminleri yükseltir. Çarpma kraterleri küçük, basit, kâse biçiminde çöküntüden geniş, karmaşık çoğul halkalı çarpma havuzuna kadar dağılım gösterir. ABD'nin Arizona eyaletinde bulunan Barringer Meteor Krateri küçük çarpma kraterinin dünya üzerindeki en bilindik örneğidir.

<span class="mw-page-title-main">Dünya'ya yakın cisim</span>

Dünya'ya Yakın Cisimler, yörüngeleri günberi noktasında Dünya'ya 1,3 Astronomik Birim (AB) mesafeden daha yakın olup Dünya'nın çok yakınına gelen gök cisimleridirler. Bunlar birkaç bin Dünya'ya Yakın Asteroit (DYA), Dünya'ya Yakın Kuyruklu yıldız (DYK), bir miktar Güneş etrâfında dolanan uzay aracı ve uzayda Dünya'yla çarpışmadan tâkip edilebilecek büyüklükte meteoritlerden oluşurlar. Makbul olan görüşe göre DYC'lerin geçmişte Dünya'yla çarpışmalarının gezegenimizin jeolojik ve biyolojik târihinde kayda değer rolü olduğu merkezindedir. Dünya'mıza getireceği tehlikelerin farkına varılmasıyla 1980'lerden beri gittikçe artan ilgiyle bu cisimler izlenmişler, gelebilecek tehlikeleri aktif olarak azaltmak için çözümler aranmaya başlamışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Meteorit</span> dış uzaydan gelen ve dünyaya çarpan katı enkaz parçası

Meteorit; kuyruklu yıldız, asteroit veya meteoroit gibi dış uzay kaynaklı bir cismin, bir gezegen veya uydunun yüzeyine ulaşmak üzere atmosferden geçişinde sağlam kalabilmiş katı bir enkaz parçasıdır. Orijinal nesne atmosfere girdiğinde, sürtünme, basınç ve atmosfer gazlarıyla kimyasal etkileşim gibi çeşitli faktörler, ısınmasına ve enerji yaymasına neden olur. Daha sonra bir meteor haline gelir ve kayan yıldız olarak da bilinen bir ateş topu oluşturur. Gök bilimciler en parlak örneklerine "bolit" adını verirler. Meteor, daha büyük olan cismin yüzeyine ulaştıktan sonra meteorit haline gelir. Meteoritlerin boyutları büyüklük açısından farklılıklar gösterir. Jeologlara göre bolit, bir çarpma krateri oluşturacak kadar büyük bir meteorittir.

<span class="mw-page-title-main">99942 Apofis</span> Asteroit

99942 Apofis, (Geçici adlandırma:2004 MN4 ) 19 Haziran 2004'te R. A. Tucker, D. J. Tholen ve F. Bernardi tarafından Kitt Peak'de keşfedilen, Aten sınıfı Dünya'ya yakın bir yörüngesi bulunan bir meteorittir. Mısır kötülük tanrısı Apofis'in ismini taşır. NASA tarafından yapılan dikkatli ölçümlerle 2029 ve 2036 yıllarında dünyamızın çok yakınından geçeceği tespit edilmiştir. 13 Nisan 2029'te 300.000 kilometre Dünya'ya yakından geçerek Apollo sınıfı olacak, 2036 yılında ise 30-40 bin kilometre yakından geçecektir. 7 Ekim 2009 tarihinde yapılan hesaplamalara göre 2036 yılında Dünya'ya çarpma olasılığı 250.000'de 1'dir. Bir başka olası çarpışma tarihi ise 2037'dir. Bu tarihte dünyaya çarpma olasılığı 12,3 milyonda 1 olarak belirlenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Chicxulub Krateri</span> Prehistorik meteor krateri

Chicxulub Krateri, Meksika'nın Yucatán Yarımadası'nın altında gömülü olan bir tarihöncesi gök taşı krateridir. Kraterin merkezi, adını aldığı Chicxulub kasabası yakınlarındadır. Chicxulub gök taşının yeryüzüne çarpmasının zamanlaması, Kretase-Paleojen sınırı ile tam denk geldiği için, kraterin kuş olmayan dinozorların soyunun tükenmesine neden olduğu sonucuna varılmaktadır. Çapı 180 kilometreden fazla olan krater, Dünya üzerinde çarpma sonucu meydana geldiği doğrulanan en büyük yapılardan biridir. Kraterin oluşmasına neden olan gök taşının çapı en az 10 kilometre idi.

<span class="mw-page-title-main">Çarpma olayları</span>

Çarpma olayları veya kozmik çarpışma, büyük bir gök taşının, asteroit, kuyruklu yıldız ya da diğer astronomik nesnelerin, Dünya'ya veya başka bir gezegene çarpması olayı olarak tanımlanır. Yazılı tarih boyunca, bazıları ölümlere, yaralanmalara, maddi hasarlara veya diğer önemli bölgesel sonuçlara yol açan, yüzlerce küçük çarpma olayının olduğu kayıtlarda bildirilmiştir. Okyanus veya denizde oluşan bir çarpma olayı, hem denizde hem de kıyı şeridi boyunca yıkımlara yol açan dev tsunami dalgalarına yol açabilirler.

<span class="mw-page-title-main">Kaali krateri</span>

Kaali krateri, Estonya'nın Saaremaa adasında bulunan ve meteor çarpması sonucu oluşmuş 9 farklı kraterden oluşan bir krater grubudur. Bu kraterlerin oluşum tarihi, tahmini olarak MÖ 7. yüzyıl veya günümüzden 4000 yıl önce arasında değişmekte olup bir çarpma olayı sonucu meydana gelen ve insan nüfuslu bir yerleşim alanında oluştuğu bilinen en yeni kraterlerden birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Vichada Irmağı</span>

Vichada Irmağı Kolombiya'da bir karasu ırmağıdır. Orinoco ırmağına akar.

<span class="mw-page-title-main">Bosumtvi Gölü</span> Ganada göl

Bosumtwi Gölü Gana'daki tek doğal göldür. Yaklaşık 105 kilometre (65 mi) çapında eski bir çarpma krateri içindedir. Yaklaşık 30 km (19 mi) Ashanti'nin başkenti Kumasi'nin güneydoğusundadır ve popüler bir rekreasyon alanıdır. Bosumtwi Gölü'nün krater gölü yakınlarında toplam nüfusu yaklaşık 70.000 olan yaklaşık 30 köy vardır. Turistlerin geldiği köyler arasında en popüler genellikle Abono'dur.

<span class="mw-page-title-main">Selenoloji</span> ayın fiziksel özelliklerinin bilimsel çalışması

Selenoloji ya da aybilim, Ay'ı inceleyen bilim dalına denir. Ay'ın yapısı, Dünya'nınkinden apayrıdır. Ay'ın hatırı sayılır bir atmosferi olmadığından hava durumu ve dolayısıyla ondan kaynaklanacak bir erozyon görülmez; Ay'ın levha tektoniği yoktur ve kütleçekimi, Dünya'nınkinden azdır. Küçük boyutlarından dolayı daha çabuk soğumuştur. Yüzeyinin karmaşık morfolojisi farklı süreçlerin kombinasyonuyla, bilhassa çarpma kraterleri ve volkanizmayla meydana gelmiştir. Ay farklılaşmış bir cisim olup kabuk, manto ve çekirdekten meydana gelir.

<span class="mw-page-title-main">Meteor Crater</span> Dünyadaki en büyük gök taşı krateri

Meteor Krateri, dünyadaki en büyük gök taşı krateri. Amerika Birleşik Devletleri'nin Arizona eyalatinde bulunur. Tahmini yaşı 24000 yıldır. Kraterin çapı 1200 metreyi aşmaktadır. Derinliği ise yaklaşık 180 metredir. İlk kez 1891 yılında keşfedilen bu kraterin kökenin ne olduğu bilim insanları tarafından tartışılmış ve 1960 yılından itibaren ise oy birliğiyle gök taşı çarpması sonucunda oluştuğu görüşüne varılmıştır. Bu sonuca oy birliğiyle varılmasında temel sebep ise kraterin çevresinde demir ve nikel parçalarına çok fazla rastlanılmış olmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Vredefort Kubbesi</span> UNESCO tarafından dünya mirası olarak ilan edilmiş asteroid

Vredefort Krateri ya da Vredefort Kubbesi, oluştuğu anda sahip olduğu 300 kilometrelik genişliği ile kayıt altına alınmış olan en büyük çarpma krateridir. Kraterden geriye kalan kısımlar, günümüz Güney Afrika Cumhuriyeti'nin Özgür Devlet ilinde yer almaktadır ve adını yakınlarında yer aldığı Vredefort kasabasından almaktadır. Kraterin kendisi aradan geçen uzun zamandan dolayı aşınmış olsa da, Vredefort Kubbesi adı ile anılan bölgedeki jeolojik kalıntılar dikkat çekmektedir. Jeolojik özelliklerindeki benzersizlikler nedeniyle, 2005 yılında Vredefort Kubbesi, UNESCO tarafından Dünya mirası olarak ilan edilmiştir. 10-15 kilometre çapında olduğu tahmin edilen asteroid, dünyanın karşılaştığı en büyük çarpışmalardan birisine neden olmuş ve 300 kilometre çapındaki bu krateri meydana getirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ilumetsa Kraterleri</span>

Ilumetsa, Estonya'daki göktaşı çarpma kraterlerinden oluşan bir kümedir. Site jeolojik olarak 1938'de keşfedildi. Estonya'da kanıtlanmış altı göktaşı çarpma noktasından biridir.

<span class="mw-page-title-main">Ay krateri</span>

Ay krateri, Ay'daki çarpma kraterleridir. Ay'ın yüzeyinde, tümü çarpmalarla oluşan birçok krater bulunmaktadır. Uluslararası Astronomi Birliği, günümüzde 1.675'i tarihlendirilmiş 9.137 krateri tanımaktadır.

Bedout veya daha spesifik olarak Bedout High, yaklaşık 250 kilometre (160 mi) Canning'de Avustralya'nın kuzeybatı kıyısının 250 km ötesinde bulunan ve Roebuck havzalarını örten jeolojik ve jeofiziksel bir yapıdır. Deniz tabanı topoğrafyasından belli olmamakla birlikte yaklaşık 30 kilometre (19 mi) çapında, şeklen kabaca dairesel bir alandır. Eski kayaların 4 kilometre (2,5 mi) kadar yükseltildiği bölgede yüzeye doğru uzanır ve 250 kilometre (160 mi) çapında, çok büyük, gömülü bir çarpma kraterinin merkezi olabilir. Bedout High, 1970'lerde ve 1980'lerde iki petrol sondaj platformu sondaj yaptı. Adını, yakındaki Bedout Adası'ndan alır.

Wilkes Toprakları krateri, Doğu Antarktika'daki Wilkes Toprakları buz tabakasının altında gizlendiği tahmin edilen, iki adet birbirinden ayrı çarpma krateri vakası için geçerli olma ihtimali bulunan gayriresmî bir terimdir. Bunlar, yayınlanmış başlıca referans kaynaklarda kullanılan terimlere göre aşağıda Wilkes Toprakları anomalisi ve Kütlesel yoğunlaşma başlığı altında verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Çarpma yapısı</span> gezegensel bir yüzeye çarpma sonucu oluşan krater benzeri jeolojik yapı

Çarpma yapısı, genellikle dairesel veya krater benzeri bir jeolojik yapıdır. Bu yapı, gezegensel bir yüzeye çarpan cismin etkisiyle oluşan, deforme olmuş ana kayaç veya tortul tabakalarından meydana gelir. Yapının erozyon düzeyi ne olursa olsun bu terim kullanılabilir. Buna karşılık bir çarpma krateri, bir çarpma yapısının yüzeydeki belirtisidir. Dünya'da çoğu durumda, çarpma krateri erozyon nedeniyle yok olmuştur ve geriye sadece çarpmanın deformasyona uğrattığı kayaç veya tortul tabakaları kalmıştır. Bu, Ay'da korunan bozulmamış eski kraterlerin ve Güneş Sistemi'ndeki yaşlı yüzeylere sahip diğer jeolojik olarak aktif olmayan kayaç cisimlerin aksine, Dünya üzerindeki neredeyse tüm eski çarpma kraterlerinin kaderidir. Çarpma yapısı, daha az kullanılan ve "yıldız yarası" anlamına gelen astroblem terimiyle eş anlamlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Earth Impact Database</span> Dünya üzerindeki çarpma yapılarının veritabanı

Earth Impact Database, Dünya üzerindeki teyit edilmiş çarpma yapıları veya kraterlerin bir veritabanıdır. 1955 yılında, Carlyle S. Beals yönetiminde Ottawa'daki Dominion Gözlemevi tarafından başlatıldı. 2001 yılından bu yana, Kanada'nın New Brunswick Üniversitesi'ndeki Planetary and Space Science Centre'da kar amacı gütmeyen bir bilgi kaynağı olarak sürdürülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Avustralasya saçılma alanı</span> Avustralasyanın büyük bir bölümünü içeren saçılma alanı

Avustralasya saçılma alanı, tektit saçılma alanlarının en genç ve en büyüğü olup, son tahminlere göre Dünya yüzeyinin %10 ila %30'unu kaplayabileceği düşünülmektedir. Araştırmalar, tektitlerin oluşumuna neden olan çarpmanın yaklaşık olarak 788.000 yıl önce gerçekleştiğini ve muhtemelen Güneydoğu Asya'da meydana geldiğini göstermektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.