İçeriğe atla

Düceyil Muharebesi

Koordinatlar: 33°51′K 44°14′D / 33.850°K 44.233°D / 33.850; 44.233
Düceyil Muharebesi

Moğol Süvarileri
Tarih16-17 Ocak 1258
Bölge
Enbar Kasabası, Irak
Sonuç Kesin Moğol zaferi
Taraflar
Abbâsî Halifeliği

Moğol İmparatorluğu

Komutanlar ve liderler
Mücahidüddin Aybeg Baycu Noyan
Buka-Timur
Güçler
20,000[1] 20,000
Kayıplar
Hemen hemen tüm ordu imha edildi. Bilinmiyor.

Düceyil Muharebesi Mengü Han'ın Şam ve Mısır genel valisi tayin ettiği Hülagû Han'ın komutanı Baycu Noyan ile Abbâsî Halifeliği arasında yapılan ilk ve son meydan muharebesidir.

Arka Plan

1251 yılında Büyük Han seçilen Mengü Han, yapılan kurultayda kardeşi Hülagû'yü Şam ve Mısır genel valisi tayin etmiş, Moğol İmparatorluğu'nun sınırlarını daha da genişletmeyi amaçlamıştır. Hülagû Han kurmuş olduğu muazzam büyüklükteki (yaklaşık 120.000) ordusuyla Horasan, İran ve Irak üzerine yürüyerek bundan önce bölgede yapılan daha çok çapul ve ganimet elde etme amaçlı saldırıları daha çok kuvvetlendirerek tam bir hakimiyet sağlamayı başarmıştır. Mazenderan bölgesindeki Haşhaşiler'e karşı savaşarak bu tarikatı tarih sahnesinden silmiştir. Ordusunun Müslüman topraklarında savaşması nedeniyle, Haçlılar, Gürcüler ve Ermeniler'e elçiler göndermiş ve ordusuna asker takviyesinde bulunarak Hristiyan ittifakı oluşturmuştur.

Yolu üzerinde bulunan Hilafet topraklarını önce savaşmadan elçiler vasıtasıyla kendine bağlamak isteyen Hülagû Han, Abbâsî Halife Mustasım Billah'a elçi göndererek Moğol İmparatorluğu'na bağlı vasallık teklifinde bulunmuştur. Veziri İbnü'l Alkami'nin kendisine yapmış olduğu baskılar nedeniyle bu isteği reddetmiş olan Halife, yaklaşmakta olan Moğol tehlikesine karşı Müslüman topraklarındaki hükümdarlara Cihat çağrısında bulunmuş ve başkent Bağdat'ta hazırlıklara başlamıştır.

İlerleyiş

27 Mart 1257 yılında genel anlamda Bağdat üzerine sefere çıkan Hülagû, kuşatma sırasında Bağdat için gelebilecek ordu veya birliklerin önünü kesmek adına ordusunu 3 kol'a bölmüştür. Sol kanadın komutasını Ketboğa'ya vererek Bağdat'ı güney yönünden kuşatmasını emretmiştir. Merkezi kendi komutasına alan Hülagû, sağ kanadın komutasını da Baycu Noyan'a bırakmıştır. Bu kol Erbil üzerinden Musul'a yürüyecek ve Bağdat'ı batı yönünden kuşatmaya alacaktır. Baycu aldığı emirle hemen harekete geçerek önce Erbil'e ulaşmış, daha sonra da Dicle Nehri'ni Musul yakınlarından nehir üzerine kayıklardan kurulu özel bir köprü vasıtasıyla karşı tarafa geçmiştir.[2] Bu köprü Baycu oraya varmadan önce Musul Atabey'i Bedreddin Lülü tarafından kurulmuş ve Moğol ordusunun zaman kaybetmeden hareket etmesi sağlanmıştır. Baycu Noyan güneye inmeye devam ederek Tıkrit'e varmış ve burada, Hülagû'nün Hamedan'dan göndermiş olduğu takviye birliklerle kuvvetlenmiştir.

Muharebe

Kuzeyden yaklaşmakta olan Moğol kuvvetlerini durdurmak adına Halife Mustasım Billah, devletin mali işler sorumlusu Devatdar-ı Sağir Mücahidüddin Aybeg komutası altında 20.000 kişilik Kürt askerlerden[3] oluşan bir kuvveti savaşa göndermiştir. Bağdat'ın kuzeybatısındaki Enbar mevkiinde iki ordu karşılaşmıştır.

Buka Timur komutasında[2] ilerleyen bir öncü kol Abbâsî ordularıyla karşılaşmış ve ani bir vur-kaç taktiğiyle geri çekilmeye başlamıştır. Mücahidüddin Aybeg bu geri çekilmeyi Moğol ordularının yenilgiye uğraması olarak sanmış ve düşman askerlerini takip etme emri vermiştir. Düceyil'e kadar geri çekilen Moğol ordusu, burada Baycu Noyan'ın kurmuş olduğu pusuyla Abbâsî ordularına şiddetli bir saldırıya başlamıştır. Gün batımına kadar süren çarpışmalarda iki tarafta birbirlerine üstünlük sağlayamayınca, ertesi gün devam etmek için oldukları yerde kamp kurmuşlardır.

Moğollar gece olunca savaştıkları alanda bulunan Düceyil Nehri üzerine kurulmuş olan bentleri yıkarak, Hilafet ordusunun arkasındaki ovayı sular altında bırakmışlardır.[2] Ertesi gün ani bir saldırıya geçen Moğol ordusu, Abbâsî ordularını bozguna uğratmıştır. Askerlerin birçoğu öldürülmüş, kaçanlar ise suda boğularak can vermiştir.

Sonuçları

Küçük bir kuvvetle canını kurtarmayı başaran Mücahidüddin Aybeg, yol boyunca sadırıya uğrayarak Bağdat'a büyük zorluklarla ulaşmıştır.[4] Başkente dönen Devatdar yaklaşmakta olan tehlikeye karşı alınan tedbirleri yetersiz görmüş ve surların tahkim edilmesini hızlandırmaya çalışmıştır. Bu galibiyetle birlikte ilerleyişini sürdüren Moğol kuvvetleri, Bağdat'ın batı surlarını kuşatmaya alarak, şehre gelebilecek yardımcı kuvvetlerin önünü kesmiştir.

Kaynakça

  1. ^ Cüzcani,Tabakat-i Nasıri,c.II,s.294
  2. ^ a b c Reşidüddin Hamedani,Cami’üt-Tevarih,c.II,s.285
  3. ^ Ebu Ferec, Gregory (1945). Ebu'l Ferec Tarihi. Ömer Rıza Doğrul tarafından çevrildi (1945 bas.). Türk Tarih Kurumu. 
  4. ^ Reşidüddin Hamedani,Cami’üt-Tevarih,c.II,s.285-286

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ayn Calut Muharebesi</span> 1260 yılında Memlük Sultanlığı ile Moğol İmparatorluğu arasında yapılan muharebe

Ayn Calut Muharebesi,, 3 Eylül 1260'ta Memlük Ordusu ile İlhanlılar arasında, Celile Bölgesi'nin Ayn Calut mevkiinde yapılan muharebe.

<span class="mw-page-title-main">İlhanlılar</span> İran merkezli Moğol devleti (1256–1335)

İlhanlılar veya İlhanlı Devleti, Cengiz Han'ın torunu Hülagû Han tarafından, merkezi Tebriz olmak üzere Orta Doğu'da kurulan Moğol devletidir.

<span class="mw-page-title-main">I. Baybars</span> 1260-1277 arasında Memlûk Devleti sultânı

I. Baybars ya da tam künyesiyle el-Melikü'z-Zâhir Rüknüddîn Baybars el-Bundukdârî, Mısır ve Suriye'de hüküm sürmüş Kıpçak asıllı Memlûk Devleti sultanıdır. Baybars, muhtemelen 15 yaşında köle olarak satın alınıp bir memlûk olarak yetiştirilmiş, yeteneği sayesinde hızla terfi ederek emirliğe kadar yükselmiştir. Mansure Muharebesi ve Ayn Calut Muharebesi'ni başarılı sevk ve idaresiyle bu muharebelerin kazanılmasında başrol oynamış ve ün kazanmıştır. Mısır Eyyûbî sultanı Turanşah'ı bir suikastla öldürmesinden sonra Kutuz sultan olmuş, Baybars çeşitli nedenlerle onu da öldürerek Memluk Sultanlığı hükümdarı olmuştur. Devletin gerçek anlamda kurucusu olarak kabul edilir. Pek çok Haçlı kalesini ve kentini ele geçirmiş, Levant'daki Haçlı varlığını birkaç sahil kentine kadar daraltmış, İlhanlılar'ın Kuzey Suriye'deki varlığına son vermiştir. Anadolu Selçuklu Devleti'ni İlhanlı işgalinden kurtarmak için Anadolu'ya bir sefer düzenlemiş olmasına rağmen Anadolu Selçuklu yöneticilerinden vadedilen desteği göremeyince ülkesine geri dönmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Hülâgû</span> Moğol İlhanlı Devletinin kurucu hükümdarı

Hülâgû Han, Batı Asya'nın çoğunu ele geçiren Moğol hükümdar. İlhanlılar'ın kurucusudur. Cengiz Han'ın torunu olmakla birlikte Moğol İmparatorluğu'nun diğer büyük hanlarından Mengü Han, Arıkbuka Han ve Kubilay Han'ın da kardeşidir. Annesi Sorgaktani Hatun ve karısı Dokuz Hatun, tıpkı yakın arkadaşı ve komutanı olan Ketboğa gibi dinine bağlı birer Nasturi Hristiyanlardı. Moğol İmparatorluğu'nun dinlere karşı alışılmış hoşgörüsüne karşın Hülâgû'nün Müslümanlara olan düşmanlığında bu üçünün etkisi olduğu düşünülüyor.

<span class="mw-page-title-main">Batu Han</span> Cengiz Hanın en büyük oğlu olan Cucinin oğlu

Batu, Cengiz Han'ın en büyük oğlu olan Cuci'nin oğludur. Moğol İmparatorluğu'na bağlı Altın Orda'nın kurucusudur. 1240 - 1255 yılları arasında Altın Orda Devleti'ni yönetmiştir. Lehistan ve Macaristan ordularını yendikten sonra kurduğu devlet Rus toprakları ve Kafkaslarda 250 yıl egemen olmuştur.

II. İzzeddin Keykavus Türkiye Selçuklu Sultanı ve II. Gıyaseddin Keyhüsrev'in büyük oğludur.

<span class="mw-page-title-main">Möngke</span>

Möngke ya da Mengü, 1251-1259 yılları arasındaki Moğol hükümdarıdır.

Kutuz ya da tam adıyla Seyfeddin Kutuz, Türk kökenli asker ve devlet adamı. Celaleddin Harzemşah'ın yeğeni idi. Mısır'da kısa bir süre hüküm sürmüş Memluk sultanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Baycu Noyan</span> Moğol komutan ve vali (ö. 1258)

Baycu Noyan, Batı Moğol ordularının komutanı ve Moğolların İran ve Kafkasya bölgesi valisidir. Ögeday Han, Möngke Han ve Hülâgû Han hükümdarlıkları sırasında askeri faaliyetler göstermiştir.

I. Hâkim (tam adı: Ebû'l-'Abbâs ʿAhmed "el-Hâkim biʿEmr i’l-Lâh" ;, Ellidokuzuncu İslam Halifesi.

Mustasım Billâh, 1242 - Şubat 1258 döneminde Abbasi Devleti'nin son hükümdarı ve Irak Abbasileri'nin 37. ve son halifesi.

<span class="mw-page-title-main">Müstansır (Abbâsî halifesi)</span>

Mustansır veya El-Mansûr el-Mûstensir Billâh ;, 1226-1242 döneminde Bağdat'ta hükümdarlık yapan Abbasi halifesi.

Nûreddin Ali ya da tam adıyla El-Mansur Nureddin Ali Bin Aybeg Mısır ve Suriye'de 1257-1259 döneminde hüküm sürmüş ikinci Kıpçak Türk asıllı Bahri hanedanından Memluk Sultanıdır. Babası Aybeg'in eşi Şecer-üd-Dürr'ün komplosu sonucu öldürülmesi üzerine 13 yaşındayken tahta çıkmış ve naip atabeği olan Seyfeddin Kutuz tarafından tahttan indirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Alâeddin Muhammed</span>

Alaaddin Muhammed Harezmşah Harezmşahlar Devleti'nin 1200-1221 döneminde Harezmşah unvanı ile hükümdarı idi. Saltanatının başında Büyük Selçuklu Devleti'nin çökmesi nedeniyle geniş topraklar elde etmiştir. Fakat sonradan Cengiz Han hükümdarlığı altında genişlemeye başlayan Moğollar ile savaşmak zorunda kalmıştır. Moğol orduları Harezmşah ülkesini talan ve harap edip halkına büyük zayiat verdirmişlerdir. Alaaddin Muhammed Harezmsah Moğol ordularına yenildi ve sonunda onlar tarafından kovalanıp Hazar Denizi üzerinde bir adaya saklandı ve 1221'de bu adada öldü.

Mustarşid veya Ebû el-Mansur "el-Mustarşid Billâh", Abbâsî Hâlifelerinin yirmi dokuzuncusudur. 1118–1135 döneminde Bağdat'ta Abbasi halifesi olarak hüküm sürmüştür.

Râşid veya Ebu Cafer Râşid "Billah" Tam adı Ebu Cafer "Râşid Billah" el-Mansur bin el-Fadhl al-Mustarşid (Arapça: أبو جعفر الراشد بالله المنصور بن الفضل المسترشد ; Abū ja'far ar-râchid bi-llah al-mansūr ben al-fadhl al-mustarchid, 1135–1136 döneminde hüküm süren Bağdad Abbâsî Hâlifelerinin otuzuncusudur.

<span class="mw-page-title-main">Rükneddin Hürşah</span>

Rûkn’ed-Dîn Hûr-Şâh ( Doğum: Hicrî 627 / M. 1230 - Ölüm: Hicrî 655 / M. 1257 ) Hicrî 653-655 / M. 1255-1257 yılları arasında Elemûtlar-Nizârî Devleti hükümdârı ve Nizârî Bâtınî-İsmâ‘îl’îyye Mezhebi'nin Yirmi Yedinci İmâm-ı Zamânı.

<span class="mw-page-title-main">Bağdat Kuşatması (1258)</span> Hülâgû Han komutasındaki Moğol ordusunun Abbâsîlerin başkenti Bağdatı kuşatması ve yağmalaması

Bağdat Kuşatması, Büyük Moğol Hanı Mengü Han'ın emriyle Hülagû Han'ın komutası altında birleşen Moğol ordularının, Abbâsî Halifeliğinin başkenti Bağdat'ı almak için yaptıkları başarılı kuşatmadır. Bu kuşatma sonunda başkent Moğollar tarafında ele geçirilerek istila edilmiş, yağmalanmış ve tahrip edilmiştir. Moğol askerleri 7 gün boyunca şehirde bulunanları öldürmüştür. 200 bin ila 1 milyon arasında Bağdatlı'nın öldürüldüğü tahmin edilmektedir. Abbâsî Halifeliği de bu saldırı sonrası yok edilmiştir. Son Abbasi halifesi Müstasım, kanının dökülmesinin uğursuzluk getireceğine inanılarak oğullarıyla beraber bir halıya sarılmış ve ölene kadar atlar tarafından çiğnenmiştir. Şehrin yakılıp yıkılmasından ve halifenin öldürülmesinden dolayı Bağdat, İslam dünyasındaki kültür merkezi özelliğini kaybetmiştir.

Mustekfî veya Mustekfî "Billâh" veya Abdullāh Mûstekfî Tam Adı: Ebū Kāsım Mustekfī Billāh Abdullāh bin Alī Muktafī 943-946 döneminde Bağdad merkezli Abbâsî Hâlifelerinin yirmiikincisidir.

Cormagon Noyan, Moğol istilaları zamanı ortaya çıkmış Moğol komutan ve Moğolların İran-Kafkasya bölgesindeki birliklerin ilk komutanı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.