İçeriğe atla

Dörtkilise Çifte Kilisesi

Koordinatlar: 40°55′57″K 42°27′48″D / 40.93250°K 42.46333°D / 40.93250; 42.46333
Dörtkilise Çifte Kilisesi
Harita
Temel bilgiler
Koordinatlar40°55′57″K 42°27′48″D / 40.93250°K 42.46333°D / 40.93250; 42.46333
İnançDoğu Ortodoks Kilisesi
MezhepGürcü Ortodoks Kilisesi
DurumYıkılmış; kalıntılar mevcut
Mimari
Mimari türKilise
Mimari biçimGürcü mimarisi
Tamamlanma9-10. yüzyıl
Özellikler
MalzemelerKaba yontu taş, kesme taş

Dörtkilise Çifte Kilisesi (Gürcüce: ოთხსაყდარის ორაფსიდიანი ეკლესია), tarihsel Kola bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı ve kilise sayısından dolayı Dört Kilise olarak anılmış olan Uğurtaşı köyünde Orta Çağ'dan kalma iki adet kilisedir.[1][2]

Tarihçe

Kilise sayısına bağlı olarak "Dört Kilisa" olarak adlandırılan yerleşimin adını Gürcü coğrafyacı Vahuşti Dadeşi (დადეში) olarak vermiştir. Bu yerleşimin bulunduğu Kola bölgesi, Orta Çağ'da Gürcistan'ın bir parçasını oluşturuyordu. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü, 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Osmanlı idaresinin "Ardahan-i Küçük" şeklinde adlandırdığı bölge, 16. yüzyılın sonlarında Kars eyaletini oluşturan sancaklardan biriydi. Köydeki dört kilise bu dönemden önce inşa edilmiştir. Nitekim bu kiliselerin Gürcü Krallığı zamanında, 9-10. yüzyılda inşa edildiği tahmin edilmektedir. Köyün nüfusunun zaman içinde Müslüman olmasıyla bu iki kilisenin cemaatini ve işlevini yitirdiği anlaşılmaktadır. Ekvtime Takaişvili'nin ziyareti sırasında, 1907 yılında da bu iki yapı yıkık haldeydi.[1][3][4]

Mimari

Bitişik biçimde inşa edilen iki kilisenin yıkıntısı, bugünkü köyün 800 metre güneybatısında yer alır. Kuzeydeki tek nefli kiliseden geriye doğu ve batı duvarları ile kuzeybatı duvarının küçük bir bölümü kalmıştır. İki apsisli kiliseden ise, batıdaki apsisinin yarısı ve doğu cephesinin küçük bölümleri günümüze ulaşmıştır. Bu kilise, kaba yonu sarımsı-grimsi taşlarla inşa edilmiştir.[2] Ekvtime Takaişvili'nin verdiği bilgiye göre 1907 yılında kuzeydeki tek nefli yapı, sırdan bir bazilikaydı. Uzunca dikdörtgen bir plan üzerinde inşa edilmişti. Kapısı batıda bulunuyordu. Apsisin bulunduğu doğu ile batıda birer penceresi vardı. Bu yapının güneydeki kapısından iki apsisli kiliseye geçiliyordu. Güneydeki bu kilise oval, yumurta biçimli bir plan üzerinde inşa edilmişti. Doğu ve batıda bulunan her iki apsiste birer pencere bulunuyordu. Kilisenin güneyinde dışarı açılan bir kapısı ve bir de penceresi vardı. Bu yapının kubbesi bu tarihte yıkılmıştı. Kilisenin batı tarafı bir kayanın üzerinde yükseliyordu ve bu kayanın altında mezar odasına giriş bulunuyordu. Fakat o tarihte bu giriş kapatılmış bulunuyordu. 1907 yılında, üzerinde kabartma haç bulunan kesme bir taş güneydeki kapının yanındaki duvara yaslanmıştı. Takaişvili bu taşın bir mezar taşı olabileceğini yazmıştır.[1]

Kaynakça

  1. ^ a b c "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და ჩანგლში 1907 წელს), Paris, 1938, s. 13". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2023. 
  2. ^ a b 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 164. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
  3. ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. cilt: s. 422". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2023. 
  4. ^ Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 181, ISBN 978-9941-478-17-8.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Uğurtaşı, Göle</span>

Uğurtaşı, Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Hahuli Manastırı</span> tarihsel Gürcistan’ın güneybatı kesiminde, Tao bölgesinde orta çağ Gürcü Ortodoks manastırı

Hahuli Manastırı, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı ve eski adı Hahuli olan Bağbaşı köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü dinsel yapılar topluluğudur. 10. yüzyılda kurulmuş olan manastırın ana kilisesi 19. yüzyılda camiye dönüştürülmüş ve adına da "Taş Cami" denmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Goguba Kilisesi</span>

Goguba Kilisesi, Guguba Kilisesi ve Ugubo Kilisesi olarak da bilinir, tarihsel Eruşeti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Hanak ilçesinde, eski adı Goguba olan Binbaşak köyünde inşa edilmiş Gürcü kilisesidir. Zaman için hasar görmüş, 1960'larda da insan eliyle tamamen yıkılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Zegani Kilisesi</span>

Zegani Kilisesi veya Zaki Kilisesi, tarihsel Cavaheti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı Dirsekkaya köyünün sınırları içinde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisesidir. Kilisenin iki adı da ortadan kalkmış olan Zaki veya Zegani köyünden gelir.

Parnaki Kilisesi veya Parnaki Kale Kilisesi, Erzurum ilinin Oltu ilçesine bağlı ve eski adı Parnaki olan İriağaç köyünde Orta Çağ'dan kalma bir kilisedir.

Küçük Vank Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı Timurkışla köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Günümüzde Venk olarak adlandırılan Küçük Vank'ta yer alır ve adı da buradan gelir. Timurkışla köyünde bulunduğu için Timurkışla Kilisesi olarak da bilinir.

Leksori Manastırı, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı Teketaş köyünde Orta Çağ'dan kalma bir Gürcü manastırdır. Bu yapı topluluğu, Lihsor Deresi kıyısındaki yüksek kayalığın üzerinde inşa edilmiştir.

Leksori Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı Teketaş köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü dinsel yapısı olan Leksori Manastırı'nın ana kilisesidir.

Dadaşeni Kilisesi, tarihsel Kola bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Göle ilçesindeki Dedeşen'de Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Kilise, Samtshe-Saatabago döneminde Gürcü piskoposluk merkeziydi.

Heva Kilisesi, tarihsel Kola bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı ve eski adı Heva olan Sürügüden köyünde Orta Çağ'dan kalma bir kilisesidir.

Veli Kalesi Kilisesi, tarihsel Eruşeti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı ve eski adı Veli olan Sevimli köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Kura Nehri vadisinin üst kesiminin Orta Çağ'daki koruma sisteminin bir parçası olan Veli Kalesi'nin içinde yer alır.

Dörtkilise Kilisesi, tarihsel Kola bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı ve eski adı "Dört Kilise" olarak bilinen Uğurtaşı köyünde Orta Çağ'dan kalma kiliselerden biridir.

Muzareti Kilisesi, tarihsel Kola bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı ve eski adı Muzareti olan Çakırüzüm köyünde ortadan kalkmış eski bir Gürcü kilisesidir.

Okami Kilisesi, tarihsel Kola bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı ve eski adı Okami olan Çayırbaşı köyünde, Gürcülerden kalmış ve ortadan kalkmış eski bir kilisedir.

Kalkosi Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı ve eski afı Kalkosi olan İkizpınar köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Gürcüce elyazması Kalkosi İncili burada korunmuştur.

Sihçeki Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Oltu ilçesine bağlı ve eski adı Sihçeki olan Güzelsu köyünde Orta Çağ'dan kalma bir Gürcü kilisesidir.

<span class="mw-page-title-main">Vaçedzori Manastırı</span>

Vaçedzori Manastırı, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Olur ilçesine bağlı ve eski adı Niakomi olan Keçili köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü manastırıdır.

Turkaşeni Kilisesi, tarihsel Kola bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı ve eski adı Turkaşeni olan Yiğitkonağı köyünde Gürcülerden kalma iki kilisenin ortak adıdır. Eski adları günümüze ulaşmadığı için bu iki yapı köyün eski adıyla anılmaktadır.

Taoskari Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Olur ilçesine bağlı ve eski adı Taoskari olan Çataksu köyünde, Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir.

Tahtakrani Kilisesi, tarihsel Kola bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı ve eski adı Tahtakrani olan Tahtakıran köyünde, Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir.