İçeriğe atla

Dört Yüzlü Çeşme (Babaeski)

Koordinatlar: 41°25′42″K 27°05′41″D / 41.42833°K 27.09472°D / 41.42833; 27.09472
Dört Yüzlü Çeşme
Harita
Diğer ad(lar)Meydan Çeşmesi, Fatih Çeşmesi
Genel bilgiler
TürMeydan çeşmesi
KonumBabaeski, Kırklareli, Türkiye
Koordinatlar41°25′42″K 27°05′41″D / 41.42833°K 27.09472°D / 41.42833; 27.09472
Tamamlanma1554/1555 veya 1666/1667
Teknik ayrıntılar
MalzemeKesme taş

Dört Yüzlü Çeşme, Meydan Çeşmesi ya da Fatih Çeşmesi Kırklareli ili Babaeski ilçesinde bulunan bir çeşmedir.[1]

Tarihçesi

Dört Yüzlü Çeşme, 1971

İki adet kitabelik yeri bulunmaktadır ancak bunlar Bulgar işgali sırasında veya Harf İnkılabını yanlış yorumlayan bir grup tarafından kazındığından[2] yaptıran kişi ve yapıldığı tarih hakkında farklı görüşler bulunmaktadır. Kırklareli Kültür Envanteri'nde kaynaksız bir şekilde 17. yüzyılda inşa edildiği ifade edilmiştir.[1] Köylüoğlu, makalesinde yapının inşa tarihini 1834 yılı olarak vermiştir.[3] Evliya Çelebi ise 1650'li yıllarda bölgeyi ziyaret ettiğinde çarşı içindeki bir çeşmeden bahsetmiş, kitabesini aktararak Hicri 962 (Miladi 1554/1555) tarihini vermiştir.[2] Öztabak'a göre yapı H. 1077 (M. 166/1667) tarihinde yaptırılmıştır.[4]

Ayrıca Osmanlı arşiv belgelerinde çeşmenin H. 1159 (M. 1746), H. 1193 (M. 1779), H. 1210 (M.1796) ve H. 1245 (M. 1830) tarihlerindeki tamir belgelerine rastlanmıştır.[2]

Mimarisi

Dört Yüzlü Çeşme ve arkada Fatih Camii, 1971

Kare planlı, kubbe ile örtülü, dört cepheli bir meydan çeşmesi olarak kesme taş malzemeden inşa edilmiştir.

Günümüzde yalnızca kuzey cephesi kullanılmaktadır. Sivri kemerli niş içerisinde bulunan kitabelikteki kitabe kazınmıştır. Ayna taşının iki tarafında taslık bölümleri bulunmaktadır. Batı cephesi de kuzey cephesinin tekrarı niteliğindedir ancak kitabelik bulunmamaktadır. Güney cephesi yan yana gelmiş iki adet dilimli kaş kemerden oluşmaktadır. Doğu cephesinde ise sivri kemerli bir niş içerisinde kuzey cephesindeki gibi kitabelik bulunmaktadır ve kitabesi kazınmıştır.[2]

Çeşmenin üzeri kurşun kaplı bir kubbe ile örtülüdür ve kubbenin üzerinde mermer bir âlem bulunmaktadır.

Kitabesi

Yapının kuzey ve doğu cephesindeki kitabelik bölümleri içerisinde bulunan kitabeleri kazındığından okunamamaktadır. Evliya Çelebi, eserinde Babaeski çarşısında bulunan bir çeşmenin kitabesini aktarmıştır.

Evliya Çelebi'nin aktardığı kitabe:

Hâtif-i Gayb dedi târîhin
Çeşme-i selbebil-i âb-ı hayât.
Ve âsâr-ı acîbe-i hayrât-ı azîm,
Sene H. 962 (M. 1554-1555) [2]

Öztabak ise farklı bir kitabe okunuşu aktarmaktadır.

Öztabak'ın aktardığı kitabe:

Azâbın o sehâ endişe
O hünerverzû ‘atâ pîşe kim
Kıldı Bâbâ-yı ‘atîk-i ihyâ
Akıdub çeşmelerinden tesmîm
Ve mine’l – mâi hayâti’l – eşyâ
Sihrini remz edüb ol zât – ı fehîm
Bâreke Allâh (okunamıyor)
Levhaş Allah zehî hayr–ı‘azîm
Nûş idenler dedî haylî tarîh'
Zemzem – i pâk eser-i İbrâhim
Hicri 1077 / M. 1666-67 [4]

Öztabak'ın aktardığı kitabedeki İbrahim ismi dikkate alınarak Osmanlı arşivlerinde H. 09.05.1179 (M. 15.10.1765) tarihinde Baba-yı Atik kasabasında İbrahim Paşa'nın ihya eylediği dört çeşmenin kontrolünü yapan su yolcusu ustanın yaptığı masrafların mütevelliden alınmasını bildiren bir belge ile karşılaşılmıştır.[2]

Kaynakça

  1. ^ a b "Babaeski Dört Yüzlü Çeşme". 18 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2024. 
  2. ^ a b c d e f Bulut, Ö. (2019). Kırklareli ve İlçelerindeki Tarihi Su Yapıları [Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
  3. ^ Köylüoğlu, N. (2004). Babaeski'de Bulunan Tarihi Eserler. Yöre Aylık Kültür Dergisi, 51, 16-17.
  4. ^ a b Öztabak, M. (2015). Kültür Varlıklarımız, Dört Yüzlü Sultan IV. Murat Çeşmesi, Babaeski.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Babaeski</span> İlçe

Babaeski, Kırklareli'nin ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Babaeski Köprüsü</span> Babaeskideki tarihi bir köprü

Babaeski Köprüsü veya IV. Murad Köprüsü, Kırklareli ilinin Babaeski ilçesi sınırları içerisinde, Ergene nehrinin kollarından biri olan Babaeski deresi üzerinde bulunan IV. Murat devrinde inşa edilen tarihi bir köprüdür.

<span class="mw-page-title-main">Bereketzade Çeşmesi</span>

Bereketzade Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu semtinde yer alan bir duvar çeşmesidir.

<span class="mw-page-title-main">Zal Mahmud Paşa Camii</span> Mimar Sinanın yaptığı cami, medrese, türbe, çeşmeden meydana gelen bir külliye

Zal Mahmud Paşa Camii İstanbul'un Eyüpsultan ilçesinde Kanuni Sultan Süleyman'ın veziri Zal Mahmut'un Mimar Sinan'a yaptırdığı cami, medrese, türbe, çeşmeden meydana gelen bir külliyedir.

<span class="mw-page-title-main">Veled-i Yaniç Camii</span> Erken dönem Osmanlı camisi

Veled-i Yaniç Camii ya da Yaniçoğlu Camii, Bursa'nın Osmangazi ilçesi, hisar semtinde bulunan erken dönem Osmanlı camisidir. Kapısı üzerindeki yazıtına göre 844 Hicri Safer ayında Yaniçoğlu Hacı Hayrûddin oğlu Mahmud Çelebi tarafından yaptırılmıştır. Mimarı bilinmeyen caminin kitabe ve vakfiyesi mevcuttur. Plan şeması ve özellikle son cemaat yerinin kullanılışı nedeniyle özel bir düzenlemeye sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Kestanepazarı Camii</span> İzmir, Türkiyede bir cami

Kestanepazarı Camii, İzmir'in Konak ilçesinde bulunan (Hicri) 1078, (Miladi) 1667-68 yılında inşası tamamlanmış cami.

<span class="mw-page-title-main">Sineperver Valide Sultan Çeşmesi (Fatih)</span> İstanbulun Fatih ilçesindeki bir çeşme

Sineperver Valide Sultan Çeşmesi ya da Kanlı Çeşme, İstanbul'un Fatih ilçesindeki bir çeşmedir. Ayşe Sineperver Sultan tarafından 1825 ya da 1826'da yaptırıldı. 1994 yılı itibarıyla suyu akmayan çeşme, 2009'daki restorasyonu sonucunda işlevsel hâle getirildi. Musluğunun tahrip edilmesinin ardından 2015 itibarıyla bir kez daha işlevini yitirse de 2018'deki restorasyonuyla birlikte tekrar faaliyete geçti.

<span class="mw-page-title-main">Mısırlı Osman Ağa Çeşmesi (Kadıköy)</span> İstanbul, Kadıköyde yer alan tarihî bir çeşme

Mısırlı Osman Ağa Çeşmesi ya da kısaca Osman Ağa Çeşmesi, İstanbul'un Kadıköy ilçesinde yer alan bir çeşmedir. Üzerindeki kitâbesine göre Bâbüssaâde Ağası Mısırlı Osman Ağa tarafından 1621 ya da 1622'de yaptırılsa da bu kitâbenin bu çeşmeye ait olmayabileceği ihtimali de ortaya atılmıştır. Bir müddet sonra teknesi çukurda kalan ve işlevini de yitiren çeşme, 1980'lerde yapılan çalışmayla imar hattına taşındı ve kot farkı giderildi. Zaman içerisinde ön cephesine, dinlenme taşları ile onları birbirine bağlayan tekne ağzı taşı eklendi. 2020'de yapılan restorasyon çalışmasıyla birlikte tekrar faaliyete geçti.

<span class="mw-page-title-main">Hoşyar Kadın Çeşmesi</span> İstanbul, Beyoğlunda yer alan tarihî bir çeşme

Hoşyar Kadın Çeşmesi ya da Huşyar Kadın Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesindeki bir çeşmedir. Osmanlı Padişahı II. Mahmud'un eşi Hoşyar Kadın tarafından, kitâbesine göre "ölen kızı Mihrimah Sultan'ın ruhu için" 1840 ya da 1841 yılında yaptırıldı. Zaman içerisinde çeşmenin teknesi, yol hizasının altında kaldı. Günümüzde mülkiyeti Vakıflar Genel Müdürlüğünde olan ve suyu akmayan çeşmenin bir bölümü yıkık hâldedir.

<span class="mw-page-title-main">Kazlı Çeşme</span> İstanbulda çeşme

Kazlı Çeşme, İstanbul'un Zeytinburnu ilçesinde bulunan ve adını aynasındaki kaz kabartmasından alan klasik üslupta bir Osmanlı çeşmesi.

<span class="mw-page-title-main">İshak Ağa Çeşmesi (Beykoz Çayırı)</span>

İshak Ağa Çeşmesi, Terazibaşı Çeşmesi ya da Terazi Çeşmesi; İstanbul'un Beykoz ilçesindeki bir çeşmedir. Eski İstanbul Gümrük Emini İshak Ağa tarafından 1749 ya da 1750 yılında yaptırıldı. Önceleri dört cephesinde de birer lüle ve tekne varken, ilerleyen dönemde iki cephesindeki lüleleri kapatıldı ve bu cephelerdeki tekneleri dolduruldu. 1970'te yapılan kanalizasyon çalışmaları esnasında çeşmenin suyu kesilse de 1972'de kitâbesinin olduğu cephesinin toprak seviyesinin altına indirilmesiyle tekrar işlevsel hâle geldi. Bu çalışmanın ardından çeşmeye, yapılan bir merdivenden inilerek ulaşılmaya başlanmıştı. 2005'teki restorasyonla bu kot farkı giderilerek çevre düzenlemesi ile bu cephedeki teknesi yapıldı. 2014'te ön cephesindeki lülenin bir muslukla değiştirildiği çeşme, günümüzde işlevseldir.

<span class="mw-page-title-main">Kadı Ali Çeşmesi</span> Kırklarelideki bir çeşme

Kadı Ali Çeşmesi, Kırklareli ili Merkez ilçesinde bulunan bir çeşmedir.

<span class="mw-page-title-main">Derviş Paşa Çeşmesi (Zeytinburnu)</span> İstanbulda çeşme

Derviş Paşa Çeşmesi, İstanbul'un Zeytinburnu ilçesinde, Takkeci İbrahim Ağa Camii'nin kuzey ve doğu avlu duvarlarının köşesinde bulunan duvar çeşmesi.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Cami Çeşmesi</span> Kırklarelideki bir çeşme

Büyük Cami Çeşmesi, Alman Çeşmesi ya da Çarşı Çeşmesi, Kırklareli ili Merkez ilçesinde bulunan bir çeşmedir.

<span class="mw-page-title-main">Kırklareli'deki çeşmeler listesi</span>

Türkiye'nin Kırklareli ilindeki mevcut ve günümüze ulaşamamış tarihi çeşmelerin listesidir.

<span class="mw-page-title-main">Hızırbey Hamamı</span> Kırklarelide bulunan tarihi Türk Hamamı

Hızırbey Hamamı veya Hızırbey Çifte Hamamı, Kırklareli'de kent merkezinde bulunan tarihi bir Türk hamamıdır. Çifte hamam olarak inşa edilmiş yapı, şehir merkezinin en eski ve günümüze ulaşan tek hamamıdır.

Avcı Mehmet Çeşmesi, Çarşı Çeşmesi veya Orta Çeşme Kırklareli ili Lüleburgaz ilçesinde bulunan bir çeşmedir.

Ferhat Bey Çeşmesi, Ferhat Ağa Çeşmesi veya Cemilzade Mahmut Ağa Çeşmesi, Kırklareli ili Vize ilçesinde bulunan bir çeşmedir.

Tek Kemerli Çeşme, Kırklareli ili Vize ilçesi Evrencik köyünde bulunan bir çeşmedir.

<span class="mw-page-title-main">Hamam (Babaeski)</span> Babaeskideki bir hamam

Babaeski Hamamı veya Fatih Hamamı, Kırklareli ili Babaeski ilçesinde, Fatih Camii'nin karşısında bulunan tarihi bir Türk hamamıdır. Klasik Osmanlı hamam plan şemasında çifte hamam olarak inşa edilen yapının günümüzde yalnızca erkekler bölümü ayaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.